Lasinjska kultura
Lasinjska kultura (poznata u literaturi kao Balaton-Lasinja kultura (mađ. Balaton-Lasinya) i kao Alpski facies lenđelske kulture) je eneolitska kultura koja se najvećim delom rasprostirala u oblasti oko jezera Balaton u današnjoj Mađarskoj, zatim na području današnje Hrvatske, Bosne, Slovenije i Austrije.
| Lasinjska kultura | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Regija | Srednja Evropa, Balkansko poluostrvo | ||
| Društvo | |||
| Društveno uređenje | sakupljačko-zemljoradničko | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | eneolit | ||
| Nastanak | 3700. p. n. e. | ||
| Prestanak | 3200. p. n. e. | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| ← Sopotska kultura | Vučedolska kultura → | ||
| Portal Arheologija | |||
Kultura nosi naziv po lokalitetu Talijanovo brdo u Lasinji. U Mađarskoj je vršeno sistematsko rekognosciranje i iskopavanje Podunavlja. Osim ovih iskopavanja, istražena su i nalazišta Beketinec, Cerje Novo, Cerje Tužno, Hrsina, Velika Mlinska i Koška kod Našica u Hrvatskoj, Ljupljanica, Vis kod Dervente u Bosni, Ptujski grad, Drulovka, Resnikov prekop, Brezje, Zreč i Adovska jama u Sloveniji, a u Austriji je otkrivena sojenica nosioca ove kulture u oblasti jezera Kojčah (nem. Keutschach).
Lasinjska kultura se razvija istovremeno sa početkom kostolačke kulture. Krajem kostolačke kulture, u ovoj istoj zoni (prialpska zona severozapadne Hrvatske) razvija se Rec-Gajari kultura.
Po otrkivenim ostacima materijalne kulture, pretpostavlja se da su se nosioci Lasinjske kulture bavili pretežno zemljoradnjom i stočarstvom.
Periodizacija uredi
Postoji osnovna podela ove kulture (Dimitrijević) na stariju fazu, koju karakteriše nasleđe sopotske kulture u oblicima posuda, kao i ornament riblje kosti i mlađu fazu, gde se sreću uticaji Bodrog Kerestur, Rec-Gajari i Vučedolske kulture. Višeslojna nalazišta Vis Modran i Ajdovska jama omogućavaju hronološku podelu na sledeće faze:
- rana, pretklasična faza (stadijum I)
- srednja klasična faza (stadijum II a i b)
- kasna, baroknoklasična faza (stadijum III)
Naselja uredi
Naselja ove kulture, zavisno od toga na kakvom su se području nalazila, mogu biti telska, sojenička (poput lokaliteta Ljubljansko Barje), pećinska, zemunička ili tipa vaserburg. Ne zna se gotovo ništa o sahranjivanju, budući da nekropole ili grobovi nisu otkriveni.
Keramika uredi
Budući da je otkriveno izuzeto malo metalnih predmeta, kultura je definisana na osnovu bogatih keramičkih nalaza. Keramičke nalaze rane faze čine grubo posuđe, karakterističnog oblika amfore sa drškama postavljenim iznad ramena posude, sa ukrasima od plastičnih traka, otiscima prstiju ili žigom. Javlja se i fino posuđe, bikoničnog oblika sa jezičastim aplikacima (najčešće zdele na šupljoj nozi), prelazno posuđe koje oblicima odgovara finom. Ukrasi se rade ubadanjem ili povlačenjem tupim predmetom. Ornament je i riblja kost kao i cik-cak linija.
Literatura uredi
- Praistorija jugoslovenskih zemalja, Eneolit, Sarajevo, 1979—1986.
