Legat porodice Leko
Legat porodice Leko je reprezentativna zbirka materijalnih i kulturnih dobara koju su prof. dr Vera M. Leko i njena ćerka dr Danica Leko, uz saglasnost šire porodice, formirale u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” u Beogradu. Prva donacija Udruženju obavljena je 2012. godine, a legat je zvanično otvoren za članove porodice, prijatelje i javnost 19. novembra 2016. godine, u okviru Muzeja srpske književnosti na Banjici u Beogradu.[1]
| Legat porodice Leko | |
|---|---|
 Porodica Tome M. Leka | |
| Osnivanje | 2016. |
| Lokacija | Beograd Republika Srbija |
| Vrsta | Legat |
| Veb-sajt | https://adligat.rs/ |
O porodici Leko
urediPorodica Leko je jedna od najznačajnijih beogradskih cincarskih porodica, koja je Srbiji podarila desetak doktora nauka i profesora. Članovi ove porodice bili su premijeri, gradonačelnici, ministri, članovi parlamenta, kraljevi ađutanti, uvaženi lekari, hemičari, arhitekte, generali. Porodica je poreklom iz Vlahoklisure, danas Klisura u Severnoj Grčkoj. Zbog turskih pogroma nad pravoslavnim stanovništvom, koje su sprovodili poluautonomni Albanci pod komandom Ali-paše Janjinskog, porodica se iselila iz današnje Severne Grčke i prvo nastanila u Južnom Banatu (tadašnje Austrijsko carstvo), a potom se iz Bele Crkve preselila u Beograd, dvadesetih godina 19. veka. Generacije porodice Leko već gotovo dva veka žive u Beogradu.
Porodica Leko tokom godina je sabrala obilje dokumenata koji se odnose na porodičnu istoriju, ali i istoriju Beograda. Sačuvani su brojni važni dokumenti, kao na primer dnevnik prof. dr Marka T. Leka, dnevnik prelaska preko Albanije tokom Prvog svetskog rata Dragomira M. Leka, brojna dokumentacija u vezi sa Prvim svetskim ratom i Crvenim krstom, univerzitetske diplome, ordenje, pisma pisana predvukovskim pismom iz sedamdesetih godina devetnaestog veka, originalne priznanice za članarinu Tome M. Leka Čitalištu beogradskom (od 1853. do 1862. godine), njegove priznanice za pretplatu na Srbske novine, Šumadinku, Svetovid, Trgovačke novine, kao i originalne priznanice o plaćenom porezu (od 1854. do 1962), uključujući i danak vazalne Srbije. Ova važna kulturna dobra danas se nalaze u Udruženju „Adligat" u Beogradu.
Porodičnu arhivu godinama je čuvao i proširivao Marko D. Leko (1929 – 2005), redovni profesor Prirodno-matematičkog fakulteta iz oblasti primenjene matematike, sin Dragomira M. Leka, a unuk Marka T. Leka. Marko je radio na sistematizaciji porodične arhive i fotografija, a objavio je i niz članaka o istoriji porodice Leko. Kompletnu porodičnu arhivu i izvesne delove nameštaja, porodičnih slika i fotografija zaveštao je svojoj ćerki, Danici Leko, koja ih je potom, sa svojom majkom Verom Leko, poklonila Udruženju „Adligat".
O legatu
uredi
Prva donacija Udruženju za kulturu, metnost i međunarodnu saradnju „Adligat” obavljena je 2012. godine, kada je dr Danica Leko poklonila preko četiri hiljade pojedinačnih primeraka literature Udruženju, uključujući i periodiku iz 19. veka. Tokom narednih godina saradnja i prijateljstvo se nastavilo, a legat je zvanično formiran i za javnost otvoren 19. novembra 2016. godine, u okviru Muzeja srpske književnosti na Banjici u Beogradu.
Legat su formirale prof. dr Vera M. Leko, Daničina majka, i Danica, uz saglasnost šireg kruga porodice Leko i tom prilikom poklonile su Udruženju celokupnu porodičnu arhivu, kao i porodične arhive drugih familija koje su u srodstvu sa njima, brojne knjige koje je Verin suprug i Daničin otac, Marko D. Leko, zaveštao, zatim monografije, porodične fotografije, diplome, ukaze o dodeljenim odlikovanjima, dokumenta članova porodice iz Prvog svetskog rata, komade nameštaja koji su pripadali porodici Leko (pisaći sto Marka T. Leka, bibliotečki kabinet Marka D. Leka, garderobni orman kraljice Natalije Obrenović i ovalni sto iz porodice Antula).[2]
Soba kraljice Natalije Obrenović
urediPovodom dvesta godina od dolaska porodice Leko u Beograd, Udruženju je poklonjen i ostatak kompleta nameštaja kraljice Natalije Obrenović, njen toaletni sto i stolice, te je u Muzeju srpske književnosti formirana zbirka posvećena Obrenovićima, u okviru sobe kraljice Natalije. Zbirka, osim nameštaja iz legata porodice Leko, sadrži i štap kralja Milana Obrenovića (iz legata porodice Bešević), menije i fotografije sa dvora kralja Aleksandra i Drage Mašin (legat Marka S. Markovića), knjigu Promenades de Paris iz biblioteke Mihaila Obrenovića, kao i 27 prethodno nepoznatih stranica pisama kralja Milana Obrenovića.[3]
Nameštaj kraljice Natalije našao se u posedstvu porodice Leko putem Nece Stevanović, dvorske dame i prabake Danice Leko, kojoj je kraljica poklonila deo svog nameštaja nakon što je proterana iz Srbije 1891. godine.[4][5]
Pisma Save Šumanovića Rastku Petroviću
uredi
Povodom pete godišnjice od formiranja Udruženja „Adligat”, porodica je poklonila Udruženju tri pisma Save Šumanovića upućena Rastku Petroviću, a potom je legat obogaćen i preostalim pismima iz prepiske. Celokupan fond koji čini dvadeset pisama pruža uvid ne samo u prijateljstvo dva srpska velikana, već i u ličnost Save Šumanovića, slikovito je opisujući i u trenucima punog zdravlja, ali i u retkim trenucima duševne slabosti. Od dvadeset pisma, dva je Rastku uputila Savina majka, Persida Šumanović, moleći ga da pomogne njenom sinu.[6]
Pisma Save Šumanovića našla su se u posedstvu porodice Leko putem porodičnog rođaka Aleksandra Derokoa, koji je bio blizak prijatelj Rastka Petrovića. Pisma su čuvana u Derokoovoj ličnoj arhivi decenijama, sve do njegove smrti 1988. godine. Njegova udovica ih je, zatim, sa delom njegove arhive, poklonila Marku D. Leku, ocu Danice Leko i suprugu Vere Leko.[6]
Radno vreme
urediLegat porodice Leko otvoren je za posetioce u okviru Muzeja srpske književnosti na Banjici, četvrtkom, petkom i subotom, uz prethodno zakazivanje.
Foto-galerija
uredi-
Soba kraljice Natalije: njen toaletni sto i stolca, na zidu štap kralja Milana, fotografije sa dvora kralja Aleksandra i meniji dvorske kuhinje. -
-
Bibliotečki kabinet Marka D. Leka (sina Dragomira M. Leka, a unuka Marka T. Leka) -
Radni sto i stolica Dragomira M. Leka (sina Marka T. Leka) -
Pisma Save Šumanovića upućena Rastku Petroviću
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Otvorena spomen soba književnika Miodraga Pavlovića”. Srbija među knjigama. Godišnjak: 324. 2017. ISSN 2620-1801 — preko Udruženje za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat“.
- ^ „Legat porodice Leko” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-07-23.
- ^ „Pronađeno 27 stranica pisama kralja Milana Obrenovića koja menjaju istoriju” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-07-23.
- ^ „Pismo kraljice Natalije”. Srbija među knjigama. 6—18: 12. 2018. ISSN 2620-1801 — preko Udruženje za umetnost, kulturu i međunarodnu saradnju „Adligat”.
- ^ Dejan Ristić: Britanska štampa o progonstvu kraljice Natalije iz Srbije 1891. godine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2016), pristupljeno 11. septembra 2016.
- ^ a b „Adligat dobio još 17 pisama Save Šumanovića”. Srbija među knjigama. 2—18: 20—28. 2018. ISSN 2620-1801 — preko Udruženje za umetnost, kulturu i međunarodnu saradnju „Adligat”.