Manastir Velika Remeta
Manastir Velika Remeta je jedan najstarijih[1] od 16 fruškogorskih manastira. Nalazi se u istočnom delu Fruške gore, severozapadno od istoimenog naselja i nekadašnjeg prnjavora Velika Remeta, u čijem se ataru danas nalazi. Manastir prostorno i administrativno pripada opštini Irig.
| Manastir Velika Remeta | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | SPC |
| Osnivanje | 14. vek |
| Osnivač | Kralj Dragutin |
| Upravnik | iguman Stefan Vučković |
| Reosnovan | 1973. godine u vreme igumana, Danila Zdravkovića |
| Mesto | Velika Remeta, Fruška gora |
| Država |  Srbija |
Manastir je posvećen svetom Dimitriju, a u njegovom sastavu se nalazi i crkva posvećena ovom svecu. U okviru manastira se nalaze i dve kapele — svetog Jovana Krstitelja iz 18. veka i Uspenija Presvete Bogorodice iz 1970.
Položaj uredi
Manastir Velika Remeta nalazi se na južnoj strani Fruške gore, duboko u planini i na visini od 270 m. Udaljen je svega 5-6 km od puta Beograd-Novi Sad, pa je lako dostupan vernicima i drugim posetiocima.
Istorija uredi
Po predanju, osnovao ga je kralj Stefan Dragutin, kada je u lovu pao sa konja i ostao trajno hrom i predao vlast svom bratu Milutinu.[2]
Nije izvesno vreme kada je manastir nastao, pretpostavlja je u pitanju 15. vek.[1] Postoji jedan pisani podatak iz 1509. da je izaslanik-kaluđer despotice Angeline Branković dolazio u manastir posvećen svetom Dimitriju (manastir Velika Remeta je posvećen ovom svetitelju).[2] Prvi pomen manastira je iz 1543. godine[3] u fermanu sultana Sulejmana I, kojim su regulisani zemljišni odnosi između manastira i susednih spahija.[1] U zvaničnim izvorima Velika Remeta se pod tim imenom javlja prvi put 1562. godine. Prvi pisani pomen o pisanju bogoslužbenih knjiga u manastiru je iz 1568. godine.[1]
Brojni su dokumenti iz 16. i 17. veka, koji se odnose na materijalna pitanja, prodaju i kupovinu zemljišta, te odlazak monaha u pisaniju, odnosno da traže duhovnu i materijalnu pomoć iz Rusije,[1] u 17. i 18. veku.[4]
Manastirska crkva prvobitno je građena u stilu „raške škole“, ali su obimni građevinski radovi u 18. veku učinili crkvu potpuno baroknom građevinom.
Smatra se da je gradnja manastira započeta još u 15. veku. Manastir je živopisan u 16. veku i iznutra i spolja. Ostaci fresaka se iznutra mogu videti još samo u oltarskom delu i delovima apsida,[1] a spolja u niši iznad severnih vrata i na južnoj strani. Vremenu oslikavanja ikonostasa pripadaju gornje partije zidova i svod, kao i većina konaka koji okružuju crkvu, izvedenih kombinacijom kamena i opeke u duhu baroka i doprinose izgledu utvrđenja.
Arhitektura manastira svedoči o tradiciji srednjeg veka. U osnovi manastirska crkva je krstobrazna, ima pravougaone pevničke ispade i iznutra polukružnu apsidu koja je spolja trostrana.[1]
Manastir je dosta stradao 1716. prilikom povlačenja Turaka i tada je izgoreo jedan deo biblioteke i manastirski arhiv.[1]
Poznato je da je obnova od Turaka porušenih konaka započela 1720. godine kada je bratstvo započelo da pribavlja građu. Kao ktitor manastira 1722. godine javlja se arhiepiskop Vikentije Popović, čijom zaslugom su na severnoj strani sazidane tri ćelije, dve kuhinje i zasvedene podrumske prostorije ispod njih. Radovi na obnovi i podizanju konaka izvođeni su i tokom 1724. i 1732. godine, a u konačno su dovršeni između 1764. i 1771. godine.[5]
Barokni zvonik sa kapelom, posvećen je rođenju svetog Jovana Preteče (svetog Jovana Krstitelja) pridodat je 1735.[2] i spada u najviše zvonike. Gradio ga je od 1733 do 1735. nemački graditelj Johanes Vilhelm, prema narudžbini dvojice braće iz Karlovaca, postmajstera Jakova i Andreja Andrejevića. Preko zvonika se ulazi u crkvu sa zapadne strane.[1]
Fasada crkve je prilagođena baroknom izgledu u periodu 1733—1753.[2] Do 1941. godine u crkvi Sv. Dimitrija se nalazio zanimljiv ikonostas, koji ne predstavlja jedinstvenu celinu, već je iz različitih perioda, sa ikonama različitih vrednosti. Na vrhu se nalazio duborezni slikani krst iz 17. veka. Prestone ikone su potpisane i takođe su iz 17. veka. Rađene su 1687. u ruskoj carskoj radionici, njihovi autori su Tihon Ivanov, Spiridon Virigorjev, Jovan Maksimov, Leontije Stefanov, a došle su su u manastir za vreme Velike seobe Srba 1739, iz manastira Rakovica, kao dar iz Rusije, za diplomatske usluge u doba Karlovačkog mira.[1] Nove ikone za ikonostas, nepoznatih autora, izrađene su u prvoj polovini 18. veka.[2] Tri najdragocenije ikone sa nekadašnjeg ikonostasa se čuvaju danas u Galeriji Matice srpske, dok se jedna od Tihona Ivanova nalazi u zimskoj kapeli.[1]
Fruškogorski manastiri su imali veliku ulogu u Drugoj seobi Srba (1739), jer su u njima čuvani brojni umetnički predmeti, koje su doneli odbegli monasi iz Srbije.[1]
Godine 1721. ovde je boravio Jerotej Račanin, koji je opisao svoj put u Jerusalim (1705). To je prvi putopis u srpskoj književnosti.
Godine 1865. manastiru Grgetegu koji spada u "Arhimandrije" (sa arhimandritima na čelu) je podređena filijala Remeta.[6]
Starešine manastira uredi
- Danilo (Zdravković), (1973—2000).[7]
- Stefan (Vučković), (2000—trenutni).[8]
Stradanje u Drugom svetskom ratu uredi
Na početku Drugog svetskog rata, nakon pada Kraljevine Jugoslavije i njene okupacije od strane Nemaca i njihovih saradnika, manastir Velika Remeta, kao i čitav Srem, potpali su pod upravu kvislinške Nezavisne države Hrvatske (NDH). Srpski pravoslavni manastiri su se našli na udaru vojnih vlasti pretrpevši veliko razaranje i pljačku. Takva sudbina je posebno pogodila Veliku Remetu, koja je temeljno opljačkana, a zatim razrušena.[9]
U manastir su ušle ustaške jedinice i u njemu ostale sve do proleća 1943, tako da kada je komisija zagrebačkog Muzeja za umjetnost i obrt 10. septembra 1941,[2] na čelu sa Vladimirom Tkalčićem došla da popiše imovinu manastira i da je odnese u Zagreb,[2] dobar deo manastirskih dragocenosti već bio pokraden ili uništen.[9]
Komisija je preuzela svega oko 60 predmeta iz crkve, riznice i biblioteke, te dva portreta iz salona: ruskog cara Petra Velikog i Andreje Andrejevića. Od knjiga je preuzeto nekoliko „srbulja i rukopisnih dela“, dok su manastirska arhiva i preostala dobra bila pokradena, uništena ili su propala.[9] Kada su proleća 1943. ustaše napuštale manastir, one su ga spalile.[2] Kube i krov crkve su srušeni, unutrašnjost crkve je upropašćena (freske su premazane), zapadno krilo konaka je sravnjeno sa zemljom, dok su ostali konaci pretrpeli velika oštećenja.
Dragocenosti iz manastira su čuvane u Zagrebu sve do 1946. godine kada je tamo otišla srpska državnocrkvena komisija, koja je trebalo da izvrši popis i preuzimanje kulturno-istorijskog blaga koje je u toku Drugog svetskog rata odneseno iz crkava i manastira Srpske pravoslavne crkve sa područja NDH.[9]
Godine 1946. od preostalih predmeta formiran je Muzeja Srba u Hrvatskoj 1946. godine, kao posebno odeljenje unutar Muzeja za umjetnost i obrt, koji je tokom reformi 1963. godine ušao u sastav Povijesnog muzeja Hrvatske, a zatim nakon što je ovo srpsko odeljenje ugašeno i predmeti integrisani u druge zbirke Hrvatskog povijesnog muzeja, 29. maja 1984. godine izvršen je još jedan povraćaj predmeta iz Eparhije sremske, koji su nakon rata zadržani u Zagrebu i tada je manastiru izvršen povraćaj dva portreta.[10]
Savremeno doba uredi
Manastir je danas u dobrom stanju. Manastirski kompleks čine crkva crkva (katolikon) posvećena svetom Dimitriju, kapela svetog Jovana Krstitelja iz 18. veka i kapela |Uspenija Presvete Bogorodice iz 1970.
Manastir ima najviši zvonik u Sremu (38,6 m) i sa sve četiri strane je opkoljen spratnim konacima.
Manastir poseduje mali muzej stare srpske muzike, delo Dimitrija Stefanovića, muzikologa i direktora muzikološkog instituta.[1]
U manastiru su sahranjeni jedan od ranih karlovačkih mitropolita Stefan Metohijac.[1]
Galerija uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj Medaković 2016.
- ^ a b v g d đ e ž Kostić 2014.
- ^ Grlica, Mirko, ur. (2010). Koliko se poznajemo: iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini. Novi Sad: Izvršno veće APV. str. 5.
- ^ Simić 2013, str. 612.
- ^ Simić 2013, str. 613.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ „Sveti Dimitrije liturgijski proslavljen u manastiru Velika Remeta – Radio Srpski Sion” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-04-17.
- ^ „Arhimandrit Stefan (Vučković) iguman manastira Velika Remeta: Greh i ispovest kao lek – Radio Srpski Sion” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-04-17.
- ^ a b v g Simić 2013, str. 625.
- ^ Simić 2013, str. 626.
Literatura uredi
- Simić, Vladimir (2013). „O portretu Petra Velikog iz manastira Velike Remete”. Tri veka Karlovačke mitropolije (1713–2013). Novi Sad: Eparhija sremska SPC, odsek za a istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu. ISSN 978-86-87513-35-8 Proverite vrednost parametra
|issn=(pomoć). Pristupljeno 06. 12. 2016. - Medaković, Dejan (2016). Đorević, Miroslav, ur. „Fruškogorski manastiri: Velika Remeta”. RT Vojvodina. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 06. 12. 2016.
- Kostić, Smiljka (4. 3. 2014). „“Vaskrsnuo“ kao Stefan”. Večernje Novosti. Beograd: Kompanija Novosti. Pristupljeno 06. 12. 2016.
Spoljašnje veze uredi
- Manastir Velika Remeta - Fruškać
- O manastiru na sajtu Manastiri-crkve
- [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jul 2014)
