Википедија

Merzer

Merzer je artiljerijsko oruđe najkraće cijevi, obično vrlo velikog kalibra.[1] Početna brzina zrna je mala. Oruđe gađa ubacnom putanjom, slično minobacaču.

Vojnici Armije Sjedinjenih Država pucaju iz minobacača od 120 mm (projektil vidljiv u dimu) tokom rata u Avganistanu
Merzer iz vremena Američkog građanskog rata.

Namijenjen je za djelovanje protiv utvrđenih objekata i žive sile u dubokim zaklonima. Danas se više ne koriste, jer je većinu njihovih uloga preuzeo minobacač. U američkoj, britanskoj i francuskoj vojnoj literaturi merzer i minobacač se smatraju istim oruđem iz različitih vremenskih perioda. Kada naglašavaju da se misli na minobacač, ponekad dodaju oznaku pješadijski (engl. infantry mortar), rovovski (franc. de tranchée) itd.

U ruskoj literaturi, merzer i minobacač se tretiraju odvojeno (merzer = rus. Мортира, minobacač = rus. Миномёт). U njemačkoj literaturi do kraja Drugog svjetskog rata, pojmovi su odvojeni (merzer = njem. Mörser, minobacač = njem. Minenwerfer) ali se sve više koristi samo pojam Mörser (za merzer i minobacač) pod anglo-američkim uticajem.

Epoha glatke cijevi uredi

 
Stari švajcarski merzer.

Merzeri sa glatkom cijevi su jedno od prvih artiljerijskih oruđa, pominju se već kod Alhesirasa 1342. i Pistoje 1364. Imali su oblik sličan apotekarskoj stupi (lat. mortarium) po čemu i dobijaju ime. Prednji dio cijevi za smještanje zrna je bio širok, a zadnji gdje je punjen barutom, uzak. U 15. vijeku, zrna uključuju kamenu i gvozdenu đulad, karteč, zapaljiva zrna a kasnije i bombe.

Merzeri su korišteni stotinama godina, originalno u opsadnom ratovanju. Mnogi istoričari smatraju da su prvi marzeri korišteni u opsadi Carigrada (1453) pod komandom Mehmeda II Osvajača. Prema jednom italijanskom zapisu Điovani da Tagliakozo navodi da su pri opsadi Beograda iz 1456. otomanski Turci koristili nekoliko merzera koji su ispaljivali „kamene projektile po jednu italijansku milju u visinu”.[2] Njihovo vreme leta je bilo dovoljno dugo da se izbegnu žrtve postavljanjem posmatrača koji su davali upozorenja o njihovim trajektorijama.[3] Međutim, ranije su merzeri korišteni u Koreji u pomorskoj bici iz 1413. godine kad su korejski oružari razvili Vangu (merzer u obliku tikve) (완구, 碗口).[4] Najranija verzija Vangua potiče iz 1407. godine.[5][6]

U 16. vijeku, pojavljuju se i merzeri sa fiksnom elevacijom, čiji je domet mijenjan promjenom barutnog punjenja. Tada je konstrukcija obično: dužina cijevi 1.5-2 kalibra, težina oruđa 12-20 težine zrna, barutno punjenje naspram težine zrna 1:15 do 1:40. U 17. vijek načinjena su poboljšanja. Francuska je 1691. uvela merzer kalibra 487 mm, ukupne težine 4200 kg, koji gađa bombom od 250 kg. Tada se javljaju i mali prijenosni merzeri koji su se mogli prenositi u rovove pri napadu.

Ponekad su upotrebljavani i zemljani m. u vidu buradi ili cijevi ukopane u zemlju i napunjene barutom i kamenjem, đuladima ili bombama - Šveđani pri napadu na Konstanc 1633. i Poljaci pri napadu na Torunj 1659. Krajem vijeka javljaju se i brodovi naoružani m. pod nazivom bombarda.

Austrija 1753. godine ima merzere kalibra 10 funti (162 mm), 30 funti (234 mm), 60 funti (298 mm) i 100 funti (343 mm). Težine bombi su respektivno: 10.6, 30.25, 60.8 i 90 kg.

Korišćeni su i tokom Srpskih ustanaka početkom XIX veka.

Za vrijeme Američkog građanskog rata, 4 vrste merzera imaju kalibre 8, 10, 12 i 13 palaca, težine zrna 19, 41, 90 i 90 kg, a najveći dometi su 1670, 1910, 4200 i 3900 m.

Epoha sporometne olučene cijevi uredi

Prvi ovakav merzer uvodi Rusija 1860., u kalibru 7 palaca. Imao je izolučenu cijev kao skoro jedinu razliku u odnosu na prijašnje m. Međutim, tek poslije produženja cijevi i prelaskom na punjenje straga, dobijeno je bolje oruđe.

Poslije iskustava u rusko-turskom ratu 1877-78., Rusi uvode i poljski m. kalibra 6 palaca, dužine cijevi 8 kalibara, početne brzine zrna 230 m/s i dometa 3400 m. Zrna su bila šrapnel i bombe.

Kao završni model ove epohe može se pomenuti njemački m. 305 mm L/8 izgrađen 1897. Domet mu je do 8200 m, a zrno je u stanju da probije beton debljine 1.5 m.

Epoha brzometne olučene cijevi uredi

 
Austrougarski merzer Škoda 305 mm, Prvi svjetski rat. Kalemegdanski muzej, Beograd.

Pred sam početak Prvog svjetskog rata, Nijemci imaju 4 vrste merzera, kalibra 210, 280, 305, i 420 mm. Austrougarska 1911. uvodi m. kalibra 305 mm, u stanju da probije čeličnu kupolu debljine 150 mm na daljini do 8000 m.

Prvi svjetski rat uredi

U Prvom svjetskom ratu, merzeri se pokazuju vrlo korisnim oruđem, zbog ubacne putanje koja je omogućavala napad na zaklonjene i utvrđene mete, koje se topovima nisu nikako mogle tući zbog položenosti njihove putanje.

Poslije Prvog svjetskog rata uredi

Zavladalo je mišljenje da su teški merzeri nepotrebni zbog mogućnosti njihove zamjene sa avionima bombarderima. Zato zemlje ne uvode nove tipove m., već zadržavaju stara oruđa. Izuzetak su Nijemci, koji stvaraju 2 tipa ogromnih merzera, kalibra 540 i 615 mm pod nazivom Karl.

Drugi svjetski rat uredi

Njemački Karl merzeri su upotrebljeni pri napadima na utvrde u Brest-Litovsku i Sevastopolju. Oruđe od 615 mm je imalo velikih problema pri upotrebi, jer su se dijelovi lomili uslijed naprezanja.

Najveći merzer u Drugom svjetskog rata je konstruisan u SAD - Mali David, kalibra 914 mm, ali nije upotrebljen u borbi.

Poslije Drugog svetskog rata uredi

Većina analitičara smatra da su merzeri nepotrebni na modernom ratištu, jer ih zamjenjuju bombarderi. Po drugim mišljenjima, merzeri su jeftiniji i pogodniji za upotrebu od bombardera protiv utvrđenog protivnika.

Laki merzeri su danas u potpunosti zamijenjeni minobacačima. Ulogu teških su preuzeli bombarderi i artiljerija.

Sadašnjost uredi

Municija uredi

 
Minobacačka granata sa pogonskim prstenovima neposredno pre ispaljivanja

Municija za minobacače generalno dolazi u dve glavne varijante: stabilizovana perajima i stabilizovana okretanjem. Primeri prvih imaju kratka peraja na zadnjem delu, koja kontrolišu putanju bombe u letu. Minobacačke bombe stabilizovane okretanjem rotiraju dok putuju i napuštaju cev minobacača, što ih stabilizuje na isti način kao i metak iz puške. Obe vrste metaka mogu biti bilo osvetljene (infracrveno ili vidljivo osvetljenje), dimne, visoko eksplozivne i trenažne. Minobacačke bombe se često pogrešno nazivaju „merzerima“.[7]

Operateri mogu da ispaljuju metke stabilizovane okretanjem iz glatke ili narezane cevi. Minobacači sa urezima su precizniji, ali se sporije pune. Pošto su minobacači generalno pune sa usta, minobacačke bombe za narezane cevi obično imaju unapred ugraviranu traku, nazvanu obturator, koja se zahvata u narezivanje cevi. Izuzeci od ovoga bili su američki minobacač M2 4,2 inča i minobacač M30, čija je municija imala podkalibarski proširivi prsten koji se povećavao kada je ispaljen. Ovo omogućava projektilu da slobodno klizi niz cev, ali da zahvati urezke kada se ispali. Sistem podseća na Mini kuglu za puške sa punjenjem sa usta. Za dodatni domet, na peraja bombe su pričvršćeni potisni prstenovi (naboji za povećanje). Prstenovi se obično lako skidaju, jer imaju veliki uticaj na brzinu, a time i domet bombe. Neke minobacačke mine se mogu ispaljivati bez ikakvih dodataka, na primer, iz minobacača 81 mm L16.

Minobacač L16 81 mm ispaljuju vojnici JGSDF
Podaci za minobacač od 81 mm L16[8]
Punjenje Izlazna brzina
(m/s) 		Domet
(m)
Primary 73 180–520
Punjenje 1 110 390–1.120
Punjenje 2 137 580–1.710
Punjenje 3 162 780–2.265
Punjenje 4 195 1.070–3.080
Punjenje 5 224 1.340–3.850
Punjenje 6 250 1.700–4.680

Precizno vođene granate uredi

 
Vojnici koji stoje ispred minobacačkog nosača M1064, držeći prototip precizno vođene minobacačke municije XM395 u Fort Beningu, Džordžija, februar 2006.

Precizna vođena minobacačka municija XM395 (PGMM) je 120 mm vođena minobacačka municija koju je razvio Alliant Techsystems.[9] Zasnovana na Orbital ATK-ovom kompletu za precizno navođenje za artiljerijske projektile kalibra 155 mm, XM395 kombinuje GPS navođenje i kontrolne površine u paketu koji zamenjuje standardne osigurače, transformišući postojeća tela mina minobacača od 1200 mm u precizno navođenu municiju.[10] Municija XM395 se sastoji od GPS vođenog kompleta koji je postavljen na standardne 120 mm glatke minobacačke granate koji uključuje montažu nosnog i repnog podsistema koji sadrži delove za manevrisanje.[11][12]

Minobacačka granata Striks je švedski projektil sa krajnjim navođenjem ispaljen iz minobacača kalibra 120 mm koji trenutno proizvodi Saab Bofors Dynamics. STRIX se ispaljuje kao konvencionalna minobacačka granata. Ona sadrži infracrveni senzor slike koji se koristi za navođenje na bilo koji tenk ili oklopno borbeno vozilo u blizini mesta sletanja. Tragač je dizajniran da ignoriše mete koje već gore. Lansiran iz bilo kog minobacača od 120 mm, STRIX ima normalan domet do 4,5 km. Dodatak specijalnog motora za održavanje povećava domet na 7,5 km.

GMM 120 (navođena minobacačka municija 120; poznata kao Pacmi; takođe poznata i kao Morti) je GPS i/ili laserski vođena minobacačka municija, koju je razvila izraelska vojna industrija.[13][14] Ruski KM-8 Gran je takođe laserski navođen.[15]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „mortar" definition, Oxford Dictionary of English” (na jeziku: engleski). Oxford University Press. Arhivirano iz originala 9. 10. 2019. g. Pristupljeno 10. 10. 2019. 
  2. ^ Ágoston, Gábor (2005). Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press. str. 68. ISBN 978-0-521-84313-3. 
  3. ^ Babinger, Franz (1992). Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press. str. 140. ISBN 978-0-691-01078-6. 
  4. ^ Siege Weapons of the Far East (2): AD 960–1644 By Stephen Turnbull pp. 13
  5. ^ „Toys”. Culturecontent.com. Pristupljeno 19. 11. 2017. 
  6. ^ „대완구”. Data.kdata.kr. Arhivirano iz originala 01. 12. 2017. g. Pristupljeno 19. 11. 2017. 
  7. ^ Slough observer:Suspected Second World War mortar exploded in Windsor today, 3 October 2014. Example of use of the word "mortar" for a mortar bomb
  8. ^ Hogg, Ian V.: The Illustrated Encyclopedia of Ammunition, p. 126
  9. ^ „Alliant Techsystems Takes Army Mortar Contract (Again)”. defenseindustrydaily.com. Arhivirano iz originala 2006-03-18. g. Pristupljeno 2018-06-11. 
  10. ^ „Northrop Grumman Corporation”. Northrop Grumman. Arhivirano iz originala 2017-09-10. g. Pristupljeno 2018-06-11. 
  11. ^ Picatinny fields first precision-guided mortars to troops in Afghanistan Arhivirano 2016-12-30 na sajtu Wayback Machine - Army.mil, 29 March 2011
  12. ^ „XM395: 120 mm Precision Mortar” (PDF). ATK Advanced Weapon. ATK. Pristupljeno 21. 2. 2012. 
  13. ^ „GMM 120 - 120 mm Guided Mortar Munition”. Israel Military Industries. Arhivirano iz originala 7. 4. 2014. g. Pristupljeno 6. 4. 2014. 
  14. ^ „Israeli army tests GPS-guided mortar shell”. i24news. Arhivirano iz originala 2014-04-07. g. Pristupljeno 6. 4. 2014. 
  15. ^ „"MALAKHIT" AUTOMATED ARTILLERY FIRE CONTROL SYSTEM”. KBP Instrument Design Bureau. Arhivirano iz originala 2. 11. 2019. g. Pristupljeno 8. 5. 2020. 

Literatura uredi

  • Babinger, Franz (1992). Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press. str. 140. ISBN 978-0-691-01078-6. 
  • Ágoston, Gábor (2005). Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press. str. 68. ISBN 978-0-521-84313-3. 
  • Vojna enciklopedija, Beograd, 1973., knjiga peta, pp. 407 - 410.

Spoljašnje veze uredi

 
Merzer na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мерзер&oldid=27555092”