Mileta Protić
Mileta Protić (Tovariševo, kod Bačke Palanke, 21. jun 1913 — Žepče, 19. decembar 1944), vojni pilot, major NOVJ, komandir Prve vazduhoplovne eskadrile NOVJ.
| mileta protić | ||
|---|---|---|
 Mileta Protić | ||
| Lični podaci | ||
| Datum rođenja | 21. jun 1913. | |
| Mesto rođenja | Tovariševo, kod Bačke Palanke,  Austrougarska | |
| Datum smrti | 19. decembar 1944. (31 god.) | |
| Mesto smrti | Žepče,  ND Hrvatska | |
| Profesija | vojni pilot | |
| Delovanje | ||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | |
| Služba | Jugoslovenska vojska NOV i PO Jugoslavije 1934 — 1944. | |
| Čin | major | |
| U toku NOB | komandir Prve eskadrile NOVJ | |
| Odlikovanja |
| |
Biografija uredi
Rođen u 21. juna 1913. godine u selu Tovariševo, kod Bačke Palanke. Potiče iz imućne seljačke porodice, a njegovi roditelji su, pored njega, imali još četvoro dece. Osnovnu školu je završio u rodnom Tovariševu 1923, a zatim četiri razreda Građanske škole u Bačkoj Palanci, 1927. godine.
Posle završetka školovanja u Gimnaziji u Somboru, u jesen 1931. godine, Mileta Protić upisuje Vojno-pomorsku akademiju u Dubrovniku, koju završava 1934. godine. Nakon prvih godina provedenih na brodovima, Protić je 1939. godine pohađao i završio nastavu u Pilotskoj školi i postao pilot na vojnom hidroplanu. Pred rat je dobio čin poručnik fregate i postao hidroplanski pilot.
U vreme burnih martovskih i aprilskih dana 1941. godine Mileta Protić se nalazio u Vazduhoplovnoj pomorskoj bazi Divulje. Odlučan da nastavi rat, Mileta se sa grupom oficira i vojnika probija ka ratnoj bazi u Boki kotorskoj. U Orahovac, u Boki kotorskoj, stižu sedam dana kasnije, 15. aprila, a zatim do Krfa, i dalje, sve preko Patrasa, Pireja i Krita stižu u Abukirski zaliv u Egiptu, 22. aprila 1941. godine. Bila je to jedina vojna jedinica bivše jugoslovenske vojske koja je organizovano prešla na stranu Saveznika, sa ciljem da nastavi borbu. Ubrzo po dolasku u Afriku, jugoslovenska eskadrila, u saradnji sa engleskim vazduhoplovstvom, izvršava prve borbene zadatke.
Dana 22. aprila 1944. godine na ratnom aerodromu Benini u Libiji formirana je Prva eskadrila NOVJ, a Mileta Protić je izabran za prvog komandira Prve eskadrile ratnog vazduhoplovstva. 21. maja 1944. položio je zakletvu maršalu Titu i jugoslovenskim narodima. Tog dana komandir Prve eskadrile Mileta Protić prima zastavu Nove Jugoslavije, i taj datum se u SFRJ slavio kao Dan ratnog vazduhoplovstva i PVO.
Odluka o formiranju 1. Jugoslavenske eskadrile pročitana je pred postrojenim ljudstvom 22. aprila 1944. na aerodromu Benina. Tom prilikom eskadrila je dobila naziv „No 352 Yugoslav Squadron RAF“, i imala je 16 aviona Spitfajer Vc. Odmah po formiranju eskadrila dobija i školske avione Harvard II kao i borbene avione tipa Hariken. Već 25-30. juna dobija i avione Spitfajer Mk, Vb i Vc na koje su odmah stavljane oznake NOVJ. Važno je napomenuti, kao podatak, da su avioni imali zvezde preko britanskih oznaka, što je zapravo bio presedan, jer bilo je tu Poljaka i mnogih drugih koji su se školovali, njima nije dozvoljeno stavljanje njihovih oznaka na avione. Za vreme školovanja komandant je bio RAF-ov ving-komander Džon Ernest Proktor, a njegov zamenik (vođa skvadrona) major Mileta Protić.
Početkom septembra 1944. godine sa aerodroma u Italiji Mileta Protić se sa Prvom vazduhoplovnom eskadrilom NOVJ prebacio na Vis.
Na svoj poslednji borbeni zadatak, šezdeset i šesti, Mileta Protić je poleteo 19. decembra 1944. godine (aerodrom Kan, u Italiji), a poginuo bombardujući kolonu tenkova kod mesta Žepče, u centralnoj Bosni. Sahranjen je u rodnom Tovariševu.
Odlikovanja i priznanja uredi
- Posmrtno je odlikovan Ordenom partizanske zvezde prvog reda. 1957. godine.
- Osnovna škola u Tovariševu nosi ime "Mileta Protić".[2]
- KUD iz Tovariševa nosi ime "Mileta Protić".[3]
- U centru mesta Tovariševo podignut mu je spomenik.
- U centru mesta je napravljen spomen park Mileti Protiću.
- U Žepči (mestu pogibije), mu je postavljen spomenik „slomljeno krilo“.
- Jedna ulica u Tovariševu nosi ime Milete Protića.[2]
- Jedna ulica u Novom Sadu nosi ime Milete Protića.[4]
- Jedna ulica u Somboru nosi ime Milete Protića.[5]
Vidi još uredi
- Dornije Do J
- Dornije Do 22
- Spitfajer, avion Prve eskadrile NOVJ
- Hoker hariken
- T-6 Teksan, Nort Ameriken Harvard
Reference uredi
Literatura uredi
- Janić, Čedomir; Ognjan Petrović (2010) (na ((sr))). Vek avijacije u Srbiji 1910—2010 225 značajnih letelica. YU-Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Komanda RV i PVO,Čuvari našeg neba, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1977.
- Bojan Dimitrijević, Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo 1942 - 1992., IZSI i MCO, Beograd. 2012. ISBN 978-86-7403-163-6.
- Ćirović,D., Vazduhoplovne žrtve 1913 - 1945., Autorsko izdanje, Zemun, 1970.
- O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.
- Matović, I., Verni otadžbini i pozivu, NIC Vojska, Beograd. 2004. ISBN 86-7530-113-8.
- Dr. Pejčić, P., Prva i druga eskadrila NOVJ, VINC, Beograd, 1991.
- Isaić, Vladimir; Danijel Frka. Pomorsko zrakoplovstvo na istočnoj obali Jadrana 1918-1941. (prvi dio). Zagreb: Tko zna zna d.o.o.. 2010. ISBN 978-953-97564-6-6.
- Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: ITSI. ISBN 978-86-7403-169-8.
