Википедија

Mrkovići (Sarajevo)

Za druge upotrebe, pogledajte stranicu Mrkovići.
Mrkojevići (Sarajevo) preusmerava ovde. Za druge upotrebe pogledajte stranicu Mrkojevići.

Mrkovići su naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini, u opštini Centar, koje administrativno pripada Federaciji Bosne i Hercegovine. Pripada mjesnoj zajednici Hrastovi-Mrkovići.

Mrkovići
Mrkovići 2008. godine. U pozadini sarajevsko groblje Bare.
Administrativni podaci
DržavaBosna i Hercegovina
EntitetFederacija BiH
KantonKanton Sarajevo
OpštinaCentar (Sarajevo)
Stanovništvo
 — 2013.Pad 55
Geografske karakteristike
Koordinate43° 53′ 45″ S; 18° 26′ 03″ I / 43.8958° S; 18.4342° I / 43.8958; 18.4342
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina1.000 m
Mrkovići na karti Bosne i Hercegovine
Mrkovići
Mrkovići
Mrkovići na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Poštanski broj71000
Pozivni broj(+387) 033

Geografija

uredi

Naselje se nalazi na oko 15 minuta vožnje od Baščaršije. Mrkovići se nalaze blizu iste granice između Federacije BiH i Republike Srpske. Nalaze se iznad naselja Koševo, a od stadiona Koševo su udaljeni 3 km. Iz naselja se pruža pogled na Sarajevsku kotlinu, kao i na sam grad. Od granice sa Republikom Srpskom su udaljeni 2,7 km.

Dijelovi Mrkovića

uredi
  • Veliki i Mali klanac
  • Obarci
  • Planina
  • Goropeč
  • Lučica
  • Crnoglav
  • Javorik
  • Bare
  • Ravno
  • Čavljak
  • Ropoč

Istorija

uredi

Prvo pominjanje sela Mrkovići u okolini Sarajeva, bilo je oko 1510. godine, kada je Firuz-beg, u periodu oko pomenute godine sagradio hamam na Baščaršiji, radi ubiranja prihoda za izdržavanje medrese koju je osnovao. Voda za hamam i medresu koje je Firuz-beg izgradio dovedene je sa dva vrela, jednog iz Mrkovića i jednog sa Sedrenika.[1]

U svom ljetopisu, Mula Mustafa Bašeskija je pod godinom 1772. zabilježio da su iz zadužbine hadži Osmana Hadžibektaševića popravljane česme Kara Mustafa-pašina vakufa za koje je posebno izrađeno 8.000 čunkova. Svaki čunak je stajao 7 akči i hamalija (dovoz) po jednu akču, a voda je dovedena iz Mrkovića sa izvora Javorik.[2]

Mrkovići se spominju i oko 1850. godine, kada su se nalazili pod begovatom bega Halačevića, a u džematu Hreša. Tadašlji džematbaša džemata Hreša je bio Vukan Marjanović.

U Šematizmu pravoslavne mitropolije i arhidijeceze Dabro-bosanske, za 1882. godinu koju je priredio protoprezviter Đorđe Nikolajević, Mrkovići se spominju pod starim nazivom Mrkojevići, gdje su navedeni kao selo u sastavu parohije Sarajevsko Polje, čiji paroh je bio Mićo Stanić-Popović. U Mrkovićima je tada živjelo 132 stanovnika, raspoređinih u 40 kuća.[3]

Nakon što su 23. septembra 1941. godine partizanske pristalice uspostavile vlast u naselju Srednje, formira se opština sa sjedištem u Srednjem, gdje funkcionišu partizanski organi lokalne vlasti. Nakon biranja opštinskog odbora, prstupilo se i biranju šireg opštinskog odbora,u kome je bilo odbornika i sa mnogo šireg područja, među kojima je bio i Ilija Andžić iz Mrkovića.[4]

U mjesecu januaru 1942. godine zarobljena je grupa boraca Jugoslovenske vojske u otadžbini na čelu sa Savom Derikonjom, među koji su bili i Vojko i Miloš Marjanović te Spasoja, Lazar, Rajko i Milorad Rašević iz Mrkovića.[5]

Mrkovići su od raspada Jugoslavije 1991. pa do proljeća 1996. bili u sastavu Republike Srpske. Zajedno sa Nahorevom, Vićom, Poljinama, Radavom i Jagomirom činili su Srpsku opštinu Centar. Mrkovćanski borci su bili u sastavu čete „Mrkovići”, bataljona „Hreša”[6] a pod komandom Sarajevsko-romanijskog korpusa. Od početka rata pa do 1993—1994. godine pripadali su Koševskoj brigadi. Nakon ujedinjenja Koševske, Rajlovačke i Vogošćanske brigade mrkovćanski borci su pripali 3. sarajevskoj pješadijskoj brigadi. Jedan od komandira voda mrkovćanske čete je bio Luka Marjanović, posthumno odlikovan zlatnom medaljom za hrabrost. Srpski borci su branili Mrkoviće sve do Dejtonskog sporazuma, kada su Mrkovići pripali Federaciji BiH. Borci poginuli u ratu su sahranjeni na Vojničkom spomen groblju — Mali Zejtinlik Sokolac.

Mrkovćani poginuli u odbrambeno-otadžbinskom ratu

uredi
  1. Luka Marjanović
  2. Aćim Marjanović
  3. Žarko Marjanović
  4. Novica Šalipur
  5. Radomir Šalipur
  6. Aleksandar Rašević
  7. Delivoje Rašević
  8. Rajko Rašević
  9. Radovan Andžić
  10. Dobroslav Rađenović
  11. Savka Rađenović
  12. Bajo Rađenović
  13. Neđo Dragaš
  14. Bojo Dragaš
  15. Vaso Baričanin
  16. Savo Marković
  17. Bogdan Marković
  18. Petar Todić
  19. Đorđe Ješić

U izdanju Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica Republike Srpske iz štampe je tokom 2022. godine izašla monografija "Djeca žrtve rata 1991-1995".[7], gdje je u odjeljku stradale djece na teritoriji Opštine Centar (Sarajevo), upisano ime Ješić Đorđa, rođenog 1987. godine, a koji je smrtno stradao 1995. godine u Mrkovićima, od ispaljene granate sa položaja Armije RBiH.[8]

Turizam

uredi

Mrkovići su posle rata postali značajno izletničko mjesto za Sarajlije. U gornjem dijelu sela izgrađeno je više domova koji privlače sve više izletnika, kojima Mrkovići pružaju uživanje u netaknutoj prirodi i predivnu panoramu grada Sarajeva.

Kultura

uredi

Tokom 2010. godine u Mrkovićima je snimana serija Dva smo svijeta različita.[9]

Obrazovanje

uredi

Prema Odluci o privremenom broju i prostornom rasporedu osnovnih škola u Republici Srpskoj iz 1994. kojom se utvrđuje broj i prostorni raspored osnovnih škola kao i broj izdvojenih odjeljenja osnovnih škola u Republici Srpskoj, na teritoriji Srpske opštine Centar, egzistirala je Osnovna škola „Desanka Maksimović” sa sjedištem u Nahorevu i izdvojenim odjeljenjem u Mrkovićima.[a] Na teritoriji opštine nije egzistirala nijedna srednjoškolska ili visokoškolska ustanova.

U periodu od 1. februara 1993. do 1. oktobra 1994. godine, dužnost vjeroučitelja u osnovnoj školi je vršio sveštenik SPC protoprezviter-stavrofor Lazar Vasiljević.[10]

Nacionalni spomenik

uredi

U Mrkovićima se nalazi nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine pod nazivom Stećak i staro muslimansko groblje. Stećak u Mrkovićima pripada vrsti položenog monolita, koji je izrađen u formi sarkofaga. Masivnost ovog stećka upućuju na to da se na lokalitetu u Mrkovićima nalazio posebno izdvojeni grob izvjesnog srednjovjekovnog velikaša sa ovoga prostora, što svakako upućuje na zaključak da je nastanak spomentuog nadgrobnika moguće svrstati u period 15. vijeka. Pored stećka nalazi se i staro muslimansko groblje. U groblju se nalazi desetak nišana koji većinom leže na zemlji oboreni, pognuti ili oštećeni. Masivnost, način obrade nišana, te činjenica da se groblje razvilo uz stećak kazuju nam da je ovo staro groblje koje možemo locirati u 16. vijek.[11]

Saobraćaj

uredi

Mrkovići su sa gradskom zonom povezani direktnom autobuskom linijom Centrotransa, broj 89, koja saobraća na relaciji Mrkovići-Park. Ova autobuska linija je aktivna svih sedam dana u sedmici, a saobraća nekoliko puta dnevno.[12]

Stanovništvo

uredi
Sastav stanovništva – naselje Mrkovići
2013.[13]1991.1981.[14]1971.[15]1961.
Ukupno55 (100,0%)232 (100,0%)281 (100,0%)349 (100,0%)339 (100,0%)
Srbi45 (81,82%)229 (98,71%)281 (100,0%)345 (98,85%)339 (100,0%)
Bošnjaci10 (18,18%)––4 (1,146%)1–
Ostali–2 (0,862%)–––
Jugosloveni–1 (0,431%)–––
  1. 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.

Porodice

uredi

Srpske porodice koje žive u Mrkovićima su:

  1. Marjanović
  2. Rašević
  3. Dragaš
  4. Rađenović
  5. Šalipur
  6. Todić
  7. Baričanin
  8. Ješić
  9. Andžić
  10. Cupara

Mlađeni, starinom Šalipuri, čiji su se stari — dva brata — doselili iz Godeša više Prijepolja na Švrakino Selo, gdje su se podijelili, te su jedni odselili u Mrkoviće, jedni u Sarajevo, a zovu se starim prezimenom — Šalipuri.

Pajdaci su se doselili davno iz Mrkovića u Dolac. Dragaši su starinom „od Stara Vlaha od Tare, iz sela Dragaša“, odakle se najprije doselio u Bosnu na Međušu Staniša Dragaš, a kasnije se doselio Ristan sa sinovima. Sada ih ima u Mrkovićima, Međuši i Sarajevu. U Mrkovićima se zovu Ristanovići.

Vidići su starinom Raševići iz Samobora kod Gacka, gdje su nekad živjela tri brata, od kojih je jedan bio slijep, te mu se potomci prozovu Slijepčevići, kojih i danas ima oko Gacka. Sinovi jednog od one druge dvojice: Mato, Đuro i Mijat zavade se sa susjednim muslimanima, koji se jedne noći privuku i na spavanju im pokolju čobane. Radi toga se Raševići presele u Bosnu, i to u Nahorevo. Kasnije se dijele i rasele i danas ih ima u Nahorevu, Mrkovićima, Močiocima, Srednjem i zovu se starim prezimenom.

Šućuri su starinom iz Kolašina, iz Jelića Dolova, gdje su se zvali Jelići. Doselio im pradjed Milovan prije 300 godina po prilici bježeći od krvne osvete. Priča se da je ovaj Milovan Jelić bio vrlo bogat čovjek i da je imao veliko stado ovaca, koje je držao negdje u planini, na stanu, podalje od kuće. Jedanput kad im se niko nije trefio od odraslih zadrugara kraj ovaca naiđe zulumćar Jeho Skadranin sa družinom i odjavi mu ovce. Kad to dojave Milovanu ovaj pozove kuma Spasoja Marišijevića, te s njim presretnu Jehu i družinu i pobije ih iz zasjede, a ovce povrati. No kasnije bojeći se krvne osvete iseli se sa zadrugom i malom u Bosnu i naseli se najprije na Vlahovo Brdo u Koševi, nedaleko od Sarajeva, gdje se namnože, pa se kasnije rasele. Danas ih ima pod imenom Šućura u Dobrinji, u Neđarićima, Hotonju, Biosku, Vogošći. Zatim pod imenom Ješića u Mrkovićima.[16]

Mrkovćanske porodice slave sledeće slave: Marjanovići 16. novembra Svetog velikomučenika Georgija — Đurđic, Raševići 27. januara Svetog Savu — Savindan, Dragaši 19. decembra Svetog Nikolu — Nikoljdan, Rađenovići Lazarevu subotu, Todići 6. maja Svetog velikomučenika Georgija — Đurđevdan, Baričanini 20. januara Svetog Jovana — Jovanjdan, Andžići 6. maja Svetog velikomučenika Georgija — Đurđevdan.

Napomene

uredi
  1. ^ Službeni glasnik Republike Srpske 31/94

Reference

uredi
  1. ^ Bibanović 2015, str. 15.
  2. ^ Popara 2016, str. 9.
  3. ^ Nikolajević 1882, str. 8.
  4. ^ Sarajevo u revoluciji 1979, str. 250.
  5. ^ „Četnici Save Derikonje”. Slavic.net. Arhivirano iz originala 30. 11. 2019. g. Pristupljeno 18. 4. 2020. 
  6. ^ „Komšijski razgovori preko nišana”. Sense tribunal. Arhivirano iz originala 08. 04. 2018. g. Pristupljeno 7. 4. 2018. 
  7. ^ „Iz štampe izašla monografija "Djeca žrtve rata 1991-1995"”. RTRS. Pristupljeno 21. 5. 2023. 
  8. ^ Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica 2022, str. 144.
  9. ^ ">http://www.tv1.ba/televizija/press/3639-Dva-smo-svijeta-razlicita---humoristicna-serija-produkciji-TV1-subote-marta-programu-TV1.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. avgust 2011)
  10. ^ Crkvena opština Foča: Lazar Vasiljević, protoprezviter-stavrofor[mrtva veza] (jezik: srpski)
  11. ^ „Stećak i staro muslimansko groblje u Mrkovićima, istorijsko područje”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Arhivirano iz originala 12. 04. 2018. g. Pristupljeno 11. 4. 2018. 
  12. ^ „Linija 89”. Movit. Pristupljeno 28. 8. 2020. 
  13. ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021. 
  14. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  15. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  16. ^ Trifković 1908, str. 140-145.

Literatura

uredi
  • Nikolajević, Đorđe (1882). Šematizam pravoslavne mitropolije i arhidijeceze Dabro-bosanske za 1882. godinu. Sarajevo. 
  • Trifković, Stjepo, Vladimir (1908). Srpski etnografski zbornik; Sarajevska okolina. Beograd. 
  • Bibanović, Zoran (2015). Kulturno i prirodno naslijeđe Sarajeva. Sarajevo. 
  • Sarajevo u revoluciji. Sarajevo. 1979. 
  • Milorad Kojić, Republički centar za istraživanje rata, ratnig zločina i traženje nestalih lica (2022). Djeca žrtve rata 1991-1995. Banja Luka. 
  • Popara, Haso (2016). Džamije i vakufi u džematu Mokro pod Romanijom. Sarajevo. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мрковићи_(Сарајево)&oldid=28707687”