Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.

Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.
	Deo Drugog svetskog rata u Jugoslaviji
Vreme	25. — 26. jun 1943.
Mesto	istočna Bosna
Ishod	Pobeda NOVJ
Sukobljene strane
HOBJ	; Oružane snage NDH
Komandanti i vođe
komandant Koča Popović, politički komesar Filip Kljajić	nepoznat
Uključene jedinice
Prva proleterska brigada, Prva i II vojvođanska NOU brigada	Prvi ustaški zdrug, 15. domobranska pješačka pukovnija
Jačina
1700 boraca	3000 boraca, oko 2000 u Vlasenici
Žrtve i gubici
nepoznati	oko 1500 mrtvih i zarobljenih

Prva proleterska i Prva i Druga vojvođanska NOU brigada napadom u noći između 25. i 26. juna 1943. godine razbile i većim delom uništile posadu Vlasenice koju su sačinjavale dve bojne (bataljona) domobranskog 15. pešadijske pukovnije (puka) i dva bataljona ustaškog 1. zdruga (brigade) (hrv. sdrug) i zauzele Vlasenicu. Ostaci posade, ukupno 679 vojnika prema izveštaju zapovednika pukovnije, spasili su se bekstvom u Drinjaču, većinom bez oružja. U borbi je poginuo politički komesar 6. bataljona 1. proleterske NOV brigade Ante Bilobrk, narodni heroj.

Priprema napada

U okolini Vlasenice u junu 1943. nalazile su se Prva i Druga vojvođanska NOU brigada, a nakon proboja iz nemačkog obruča u bici na Sutjesci prema tom delu istočne Bosne nastupale su jedinice Prve proleterske divizije. Vojvođanske brigade izvršile su pokret radi prihvata i povezivanja sa Prvom proleterskom divizijom. Štabovi su doneli odluku da samostalno napadnu ustaški garnizon u Vlasenici. Do napada je došlo noću 24./25. juna, ali je napad bio nepovezan i nedovoljno pripremljen, pa je završen neuspehom.

Do napada vojvođanskih brigada u Vlasenici se, pored 15. domobranskog puka, nalazio jedan ustaški bataljon (3. bataljon 1. ustaške brigade). Kada je počeo napad opkoljenom garnizonu su upućeni u pomoć 21. ustaški bataljon iz sela Drinjače i 29 ustaški bataljon iz Srebrenice. U Vlasenicu su odstupali i delovi 28 ustaškog bataljona iz Han Pijeska koji je zauzela 1 proleterska divizija 25. juna. Tako su se u Vlasenici zatekli: 15 pešadijski puk, dva ustaška bataljona, jedan domobranski bataljon i oko 40 milicionera

Prema podacima NDH

Posada koja je branila Vlasenicu imala je oko 2000 momaka (jedna bojna ustaša, vojnici 15 pješačke pukovnije i milicija.)

^[1]

Tokom 25. juna štabovi Prve proleterske divizije i vojvođanskih brigada uspostavile su vezu i sačinjen je zajednički plan napada na Vlasenicu. Plan je izgledao ovako: Prva proleterska napadala je na odseku Kik — k 662 — Orlovača, i to: Prvi i treći bataljon na odseku između r. Sušice i druma Vlasenica — Han Pijesak, četvrti i šesti bataljon i jedan vojvođanski bataljon imeđu druma Han Pijesak — Vlasenica i druma Milići — Vlasenica. 1. i 2. vojvođanska brigada napadale su sa severa, sa težištem na pravcu selo Nezirovići — selo Drum — crkva u Vlasenici. Obezbeđenje od Zvornika, u visini Han Johovca, vršili su delovi vojvođanskih jedinica, dok je Treća krajiška brigada upućena u napad na Srebrenicu.

Tok napada

Napad na Vlasenicu trebalo je da počne 26. juna u 20 časova, međutim, uvođenje pojedinih jedinica je kasnilo zbog zadržavanja na maršu.

Ključni položaj u odbrani Vlasenice su utvrđena uzvišenja Kik i Orlovača. Ustaše su na njima, a naročito na Kiku izgradile bunkere i rovove i organizovale solidnu odbranu. Upad u varoš bez prethodnog osvajanja pomenutih položaja bio je skoro nemoguć, jer Vlasenica leži u neposrednom podnožju Orlovače i Kika.

Glavne borbe vodile su Prva proleterska brigada za Kik i za Orlovaču. Ustaše su se uporno branile, nadajući se da će odbiti napad kao i prethodne noći kada su napadale samo vojvođanske jedinice. Oko pola noći, pošto su jedinice uspele da se povežu, izvršen je opšti juriš na liniju spoljne odbrane Vlasenice. Bombaši Prve proleterske brigade su na juriš zauzimali bunker za bunkerom na Kiku, tako da je Brigada u toku noći ovladala Kikom i probila se u grad. Do zore su bili zauzeti svi položaji, a odbrana garnizona saterana u grad i prisiljena na predaju. Manji ustaški i domobranski delovi su uspeli da se probiju između vojvođanskih jedinica ka Milićima, a zatim u Zvornik. Potpuno je razbijen 15. domobranski pešadijski puk poznat po svojim akcijama u Janji i okolini Janje, gde je palio sela i ubijao mirno stanovništvo, i 3 bataljon 1. ustaške brigade.

U izveštaju Štaba Trećeg domobranskog zbora od 26. juna 1943.

... Dosada su poduzete sve mjere da se spasi istočna Bosna kako kod zapovjednika njemačke divizije Sarajevo, tako i kod zapovjednika njemačkih četa u Hrvatskoj. Uprkos svega toga, istočna Bosna sa neznatnim našim snagama prepuštena je samoj sebi i jedno uporište za drugim savladano je, te gubimo sve ono što je uz velike žrtve u proljeće 1942. godine bilo oslobođeno ...

^[2]

Reference

^ Izveštaj Glavnog ravnateljstva za javni red i sigurnost od 15. jula 1943. (Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom IV, knjiga 15. strana 506)
^ Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom IV, knjiga 14. strana 522^{[mrtva veza]}, Pristupljeno 9. 4. 2013.

Literatura

PRVA PROLETERSKA BRIGADA - ZBORNIK SEĆANjA (knjiga 2) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. jul 2019)
PRVA PROLETERSKA BRIGADA - ILUSTROVANA MONOGRAFIJA
MLADOST SLOBODI DAROVANA (PRVA VOJVOĐANSKA BRIGADA - SEĆANjA) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. avgust 2012)
Žarko Atanacković. DRUGA VOJVOĐANSKA NOU BRIGADA. Arhivirano iz originala 17. 03. 2011. g.

Spoljašnje veze

I. ustaški stajaći djelatni zdrug - Axis History Factbook (jezik: engleski)

[1] Izveštaj Glavnog ravnateljstva za javni red i sigurnost od 15. jula 1943. (Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom IV, knjiga 15. strana 506)

[2] Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom IV, knjiga 14. strana 522^{[mrtva veza]}, Pristupljeno 9. 4. 2013.

[1]

[2]