Napad na Miljevački plato
Napad na Miljevački plato je akcija hrvatske vojske tokom rata u Hrvatskoj na području Miljevačkog platoa, u okolini Drniša. Akcija izvršena 21. juna 1992. godine je prvi napad vojnih snaga Republike Hrvatske na Republiku Srpsku Krajinu, nakon što je UNPROFOR preuzeo ulogu zaštitnih snaga na području RSK. Napad se završio pobedom hrvatske vojske, koja je odbacila snage srpske teritorijalne odbrane.[traži se izvor]
Prethodnica uredi
Političke prilike uredi
Na višestranačkim izborima u SR Hrvatskoj 22. aprila 1990. pobedila je stranka HDZ, koja je u svom političkom programu jasno isticala želju za nezavisnosti tj. odvajanje SR Hrvatske od SFRJ. U celoj SR Hrvatskoj vladala je velika euforija zbog pobede HDZ na izborima, a nakon toga sve češće su se mogle javno videti slike ustaša (Ante Pavelića, Alojzija Stepinca, Maksa Luburića...), ustaški pozdravi i čuti ustaške pesme. Srbima u SR Hrvatskoj je to budilo avetna sećanja na progone i genocid iz vremena NDH. Od maja 1990. do maja 1991. situacija se iz dana u dan pogoršavala i Srbi su bili strahovito uplašeni za svoju ličnu sigurnost i svoje imovine. Veliki broj Srba je preko telefona dobijao pretnje da moraju da se isele iz svojih kuća i odu u SR Srbiju.[traži se izvor] Dobijali su čak i preteća pisma u kojima je stajao potpis „HDZ“.[traži se izvor] Srbi su dobijali otkaze na poslu, a čak su im i deca u školama psiho-fizički maltretirana.[traži se izvor] U stambenim zgradama postojali su određeni članovi HDZ koji su imali zadatak da paze na kretanje svojih komšija Srba.[traži se izvor]
17. avgusta 1990. godine organizovan je plebiscit u srpskim opštinama. MUP Hrvatske je to pokušao da spreči. Srbi podižu barikade, što su hrvatski mediji prozvali "Balvan revolucija".[traži se izvor]
Od 1. marta 1991. hrvatski policajci su nosili automatske puške i ručne bombe u redovnim patrolama.[traži se izvor] Na svim prilazima Zadru, Splitu, Dubrovniku, Šibeniku... postavljeni su policijski punktovi za kontrolu kretanja ljudi i robe. Od tada je počelo i maltretiranje građana srpske nacionalnosti od strane policije. Rukovodstvo HDZ u Zadru je početkom 1991. godine sačinilo spisak kuća, vikendica, lokala čiji su vlasnici Srbi, i koje u narednim mesecima treba uništiti.[traži se izvor] Tako je i bilo 2. maja 1991. kada su hrvatski šovinisti imali svoj rušilački pohod u Zadru. Pre toga, 1. maja na Polači, kraj Knina, ubijen je Srbin Vaso Pećer.[1]
Od avgusta 1991. hrvatske policijske, vojne i paravojne snage napadaju kasarne JNA. Počinje sveopšti progon Srba i JNA, što prelazi u otvoreni rat. U tom ratu stvorena je 19. decembra 1991. Republika Srpska Krajina u Kninu. 15. januara 1992. Hrvatska dobija međunarodno priznanje.
Marta 1992. godine OUN šalje svoje snage na teritoriju RSK, radi razgraničenja sa Hrvatskom.[traži se izvor]
Pripremanje napada uredi
Rat u ovom delu Dalmacije počeo je 16. septembra 1991. kada je 9. korpus JNA, u operaciji „Obala '91", iz pravca Knina za relativno kratko vreme, preko Drniša izbio kod Šibenika, efektivno odsekavši Dalmaciju od severnih delova Hrvatske. Cilj je bio primoravanje hrvatskih vlasti da dopuste mirno povlačenje ljudstva i tehnike JNA iz priobalja u srpski deo Dalmacije. Kada je zadatak ispunjen, 9. korpus je počeo sa postepenim povlačenjem. Problem sa Miljevačkim platoom (ili jednostavno Miljevcima) je što JNA nije imala suštinski razlog da ga zadrži, pošto se radilo o prostoru naseljenom pretežno hrvatskim stanovništvom, ali je strateški bio važan zbog blizine Drniša i Knina, koji su bili u sastavu Republike Srpske Krajine. U procesu povlačenja JNA, potpuno je evakuisano srpsko selo Nos Kalik, koje se nalazilo u isturenom delu platoa, udaljeno od kompaktne teritorije RSK.[traži se izvor]
Rezolucijom Saveta bezbednosti o formiranju UNPROFORa, koji je trebalo da se rasporedi između zaraćenih strana, te istovremenom odlukom generalštaba JNA da se povuče s teritorija Hrvatske i RSK, nastao je svojevrsni metež, koji je Hrvatska vojska iskoristila napadom na izolovanu jedinicu srpske teritorijalne odbrane na brisanom prostoru Miljevačkog platoa.[2] Akcija je izvršena uprkos sporazumu o primirju, koji je potpisan par dana ranije, kako bi dečiji festival u Šibeniku bio nesmetano održan.[3]
Bitka uredi
Hrvatske snage, koje su sačinjavale 113. (šibenska) i 142. (drniška) brigada, su u zoru, 21. juna 1992. napale područje koje je kontrolisala srpska teritorijalna odbrana pod izgovorom da međunarodne snage ne obavljaju svoju funkciju i ne vraćaju prognana lica u takozvane „Ružičaste zone". Do sledećeg dana, hrvatske snage su u potpunosti kontrolisale plato. Protivnapad sa srpske strane je izostao, jer je dotadašnja JNA (u međuvremenu preimenovana u Jugoslovensku armiju, te u Vojsku Jugoslavije) prolazila kroz strukturalni raspad, a delovi njenih jedinica kroz transformaciju u Srpsku vojsku Krajine, koja je završena tek iduće godine.[traži se izvor]
Hrvatski stratezi su uočili činjenicu da je srpska vojna doktrina u međuvremenu postala pasivna i oformljena na teritorijalnom principu, pri čemu svako granično mesto brani samo sebe. Stoga su potpuno ispravno zaključili da srpske snage, formirane od lokalnog stanovništva, neće imati motivaciju za borbu u etnički hrvatskim Miljevačkim selima.[traži se izvor]
Savet bezbednosti je izglasao rezoluciju 762, prema kojoj je trebalo da se hrvatske snage povuku s Miljevaca, ali to nikada nije učinjeno.[2]
Oružani sastavi RSK već tada se nisu mogli odupreti planskim i osmišljenim akcijama Hrvatske vojske.[2]
Pravi razlog napada bio je "pipanje pulsa" međunarodne zajednice i odvagivanje spremnosti za odbranu vojnih snaga RSK u novonastalim okolnostima. Test hrvatske strane je u potpunosti uspeo.[2]
Ratni zločini uredi
Rezultat akcije je bio 40 ubijenih i izmasakriranih teritorijalaca RSK, između ostalih i narodni heroj RSK Savica Sale Medaković. Žrtve su bacane u jamu duboku oko 10 metara izvan sela Drinovci koje su hrvatski vojnici zatim napunili smećem. Dva meseca nakon borbi, u avgustu 1992, UNPROFOR je nadgledao ekshumaciju tela srpskih teritorijalaca. Za njihovo vađenje je bio potreban kran Hrvatske vojske i tim speleologa. Tela su bila u visokom stepenu raspada tako da tela nisu mogla biti identifikovana. Islednik na licu mesta je naveo dvadeset vreća koje su sadržavale ljudske ostatke i vojne uniforme, dok su pojedini delovi tela nedostajali.[4]
Ti ostaci su predati srpskim vlastima i ponovo ispitani sa svim srpski žrtvama iz bitke. Islednica iz Knina je izjavila da je između 7. jula i 19. avgusta primila ukupno 18 tela u četiri navrata, takođe preko Unprofora. Posle su dobili još tri tela do 1. septembra.[traži se izvor]
Ukupno 40 tela je sastavljeno od ostataka, koja su zatim podvrgnuta procesu identifikacije, održanog u hangaru auto-prevoznog preduzeća u Drnišu. Četrnaest žrtava je prepoznala rodbina, jedan leš je prepoznat po pločicama osteosinteze na kostima potkoljenice, na jednom je nađen kalus na mestu stare frakture podlaktice, a tri po otiscima prstiju. 28 tela je sahranjeno u pojedinačne grobnice, dok je 12 sahranjeno u zajedničku grobnicu na kninskom groblju. Prema hrvatskim izvorima, ta tela su vojnici koji su ubijeni u borbi. Hrvatski zapovednik je naredio da se tela zakopaju na mesno pravoslavno groblje, ali naređenje nije izvršeno.
Pripadnici Vojne policije Republike Hrvatske su troje srpskih civila iz sela Donji Baljci kod Drniša odveli u vojni zatvor „Kuline“ u Šibeniku i tamo ih mučili od 2. marta do 23. aprila 1992. godine.[5]
Imena žrtava uredi
- Babić Paje Dragan 1942. Knin
- Berić Luke Vladimir 1966. Knin
- Čolović Laze Slobodan 1958. Knin
- Čanak Milana Ilija 1973. Apatin
- Čulić Nikole Željko 1972. Mrkonjić Grad
- Ćuruvija Neđeljka Miloš 1973. Knin
- Džepina Sime Branko 1951. Golubić
- Džepina Petra Petar 1943. Golubić
- Grulović Petra Nikola 1950. Kistanje
- Grkinić Ilije Petar 1950. Ramljane
- Husarević Mehmeda Dževad 1972. Bosanska Krupa
- Ilić Save Todor 1946. Pađene
- Kovačević Dušana Damjan 1942. Riđane
- Krajinović Nikole Ilija 1941. Knin
- Kostić Nikole Jovan 1940. Mokro Polje
- Karabuva Radoja Branko 1954. Strmica
- Lipovina Ilije Nikola 1942. Knin
- Lalić Milentije Nikola 1943. Kistanje
- Malešević Todora Milan 1942. Miočić
- Medaković Todora Todor 1949. Kovačić
- Momić Đurđa Gojko 1939. Knin
- Manojlović Todora Janko 1957. Markovac
- Medoš Vuje Rajko 1938. Biovičino Selo
- Popović Bože Slobodan 1972. Kistanje
- Raketić Petra Vlade 1939. Knin
- Radujko Nikole Vinko 1956. Kovačić
- Radić Obrada Gojko 1942. Radučić
- Smiljanić Lazara Jovica 1964. Zvjerinac
- Trifunović Tome Ljubomir 1935. Riđane
- Višić Božidara Ranko 1963. Knin
- Vuković Branka Miroslav 1962. Miočić
- Zelembaba Petra Stevo 1953. Žagrović
- Subotić Obrada Miroslav 1962. Ervenik
- Lunić Dušana Radovan 1967. Kričke
- Rašković Petra Mile 1963. Žagrović
- Ćosić Pavla Đorđe 1951. Kosovo
- Mirčetić Đure Nikola 1942. Miočić
- Vujasin Milana Gojko 1973. Otišić
- Veselinović Bogdana Milan 1949. Obrovac
- Medaković Branka Saša 1972. Kovačić
Posledice uredi
Tek dva meseca nakon ovog napada, Hrvatska je dozvolila međunarodnoj ekspertskoj komisiji da izvrši ekshumaciju i identifikaciju. A to je trajalo još dva meseca. Ipak, 12 leševa je ostalo neidentifikovano, uprkos najsavremenijim dostignućima medicine.[traži se izvor]
Sačinjene su i fotografije leševa koje je objavio Veritas u svojoj publikaciju, ali su slike toliko potresne da se ne preporučuju osetljivim i maloletnim osobama.[6]
O ovom zločinu snimljena je video kaseta i vrlo brzo nakon ovog napada, ta video kaseta se našla u video klubovima zemljama zapadne Evrope, da se iznajmljuje kao horor film.[traži se izvor]
Hrvatska radio stanica Split u maniru krajnjeg cinizma je emitovala imena poginulih srpskih boraca uz zvuke srpske nacionalne himne sa svim mogućim pogrdama.[traži se izvor]
Reference uredi
- ^ „Rat u Hrvatskoj iz pera obavještajca” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 25. 09. 2013. g. Pristupljeno 5. 6. 2013.
- ^ a b v g „Krajinaforce: Miljevački plato 1992”. Pristupljeno 5. 6. 2013.
- ^ Naši mirotvorcы na Balkanah. — Moskva: Indrik, 2007. — S. 73
- ^ „Veritas: Miljevački plato 1992”. Pristupljeno 14. 6. 2013.
- ^ RTRS: Optužbe za zločine nad Srbima u Kulinama, 5. 3. 2011. (jezik: srpski)
- ^ „MUČKI NAPAD — Miljevački Plato – Jun 1992.”. www.veritas.org.rs. Pristupljeno 9. 7. 2018.
Literatura uredi
- Novaković, Kosta (2009). Srpska Krajina: usponi, padovi uzdizanja. Beograd; Knin: Srpsko kulturno društvo Zora.
- Sekulić, Milisav (2000). Knin je pao u Beogradu. Bad Vilbel: Nidda Verlag Gmbh.
Spoljašnje veze uredi
- RTRS: Optužbe za zločine nad Srbima u Kulinama, 5. 3. 2011.
- Veritas: Agresija na Miljevački plato, pristup 14.6.2013.
- „RTRS: Parastos za žrtve Miljevačkog platoa”. 21. 6. 2012. Pristupljeno 14. 6. 2013.
