Nikolaj Gamaleja
Nikolaj Fjodorovič Gamaleja (rus. Никола́й Фёдорович Гамале́я, ukr. Мико́ла Фе́дорович Гамалі́я; 17. februar 1859 — 29. mart 1949) bio je sovjetski lekar, naučnik i pionir u mikrobiologiji i istraživanju cepiva.
| Nikolaj Gamaleja | |
|---|---|
 Gamaleja 1940-ih | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Nikolaj Fjodorovič Gamaleja |
| Datum rođenja | 17. februar 1859. |
| Mesto rođenja | Odesa, Ruska Imperija |
| Datum smrti | 29. mart 1949. (90 god.) |
| Mesto smrti | Moskva, Ruska SSR, Sovjetski Savez |
| Državljanstvo | Ruska Imperija SSSR |
| Obrazovanje | Novorusijski univerzitet u Odesi Petrogradska vojno-medicinska akademija |
| Naučni rad | |
| Polje | mikrobiologija, etiologija, epidemiologija |
| Institucija | Svezavezno društvo mikrobiologa, epidemiologa i infektologa |
| Akademija | Akademija nauka SSSR Sovjetska akademija medicisnkih nauka |
| Poznat po | razvoju cepiva |
| Nagrade | Orden Lenjina (2) Orden Crvene radničke zastave Državna nagrada „Staljin” |
Školovanje
urediGamaleja je rođen u Odesi, u Ruskoj Imperiji (današnja Ukrajina). Diplomirao je na Novorusijskom univerzitetu u Odesi (danas Univerzitet u Odesi) 1880. godine i na Petrogradskoj vojno-medicinskoj akademiji 1883. godine. Kasnije je postao ugledni lokalni odeski lekar.
Doprinosi nauci i javnome zdravlju
urediRadio je u laboratoriji Luja Pastera u Francuskoj 1886. godine. Kada se vratio u Odesu, pratio je Pasterov model kada pridružio Ilji Mečnikovu u organizaciji bakteriološke stanice u Odesi za studije cepljenja protiv besnila i naučnih istraživanja za borbu protiv kuge i kolere kod goveda, dijagnostikovanju ispljuvaka za jektike i pripremanju vakcina protiv antraksa.[1] Odeski bakteriološki institut je postao prva bakteriološka posmatračka stranica u celoj Imperiji.
Uprkos lošoj infrastrukturi i malom broju osoblja, naučnici su uspeli da shvate uslove pod kojima bi vakcinacija protiv besnila bila najefikasnija.[1] Gamalejin predlog za korišćenje ubijenih bacila u vakcinama protiv kolere je kasnije uspešno primenjivan u širom obimu cepljenja.[1] Slične istraživačke stancice su ubrzo osnovane u Kijevu (1886), Dnjepru (1897) i Černigovu (1897).[2]
Posle odbrane disertacije o etiologiji kolere 1892. godine (objavljena je godinu dana docnije), Gamaleja je bio direktor Odeskoga bakteriološkog instituta (1896-1908). Posle proučavanja lizije bakterije Bacillus anthracis, Gamaleja je 1898. godine otkrio antitela koja uništavaju bakterija koja su danas poznatija kao bakteriolizini.[3]
Gamaleja je pokrenuo javnozdravstvenu kampanju istrebljenja pacova u borbi protiv kuge u svojoj rodnoj Odesi, kao i upozoravajući da su vaši prenosioci tifusa.[4] U periodu od 1910. do 1913. godine je uređivao naučni časopis Higijena i sanitarije.[3][5]
Gamalejin kasniji rad, uključujući organizovanje snabdevanja i distribucije vakcina protiv malih boginja za Crvenu armiju, napravio je jedan od ključnih koraka ka konačnom iskorenjivanju malih boginja u SSSR-u.[6]
Gamaleja je autor više od 300 akademskih publikacija o bakteriologiji, bio je član Akademija nauka SSSR-a i Sovjetske akademije medicisnkih nauka. Bio je takođe šef Svezaveznog društva mikrobiologa, epidemiologa i infektologa.
Nagrade
urediDobio je visoka priznanja Sovjetskoga Saveza među kojima su i dva Lenjinova ordena, Orden Crvene radničke zastave i 1943. godine Državnu nagradu Staljin.
Visoko cenjene Gamalejine državne počasti uključivale su dva Lenjinova ordena, Orden Crvene zastave rada i Državnu Staljinovu nagradu 1943. godine.
Smrt i nasleđe
urediGamaleja je umro 29. marta u Moskvi, sahranjen je na groblju Novodevičje u tom gradu.
Federalni istraživački centar za epidemiologiju i mikrobiologiju u Moskvi, u Ruskoj Federaciji nosi njegovo ime.
Izvori
uredi- ^ a b v Zalkind, Semyon (2001). Ilya Mechnikov: His Life and Work. Honolulu, Hawaii: University Press of the Pacific. str. 96—98. ISBN 978-0-89875-622-7..
- ^ Melikishvili, Alexander (2006). "Genesis of the Anti-Plague System: The Tsarist Period". Critical Reviews in Microbiology 32, pp. 19–31. ISSN 1040-841X.
- ^ a b Melikishvili, Alexander (2008). "Annex: Biosketches of Scientists and Other Public Figures Who Played Important Roles in the Evolution of Tsarist Russia’s Anti-Plague System". In Sonia Ben Ouagrham-Gormley, Alexander Melikishvili, and Raymond A. Zilinskas, The Soviet Anti-Plague System, James Martin Center for Nonproliferation Studies. Retrieved 26 February 2011.
- ^ Podolsky, Edward (1972). Red Miracle: The Story of Soviet Medicine. New York: Beechhurst Press. str. 222. ISBN 0-8369-2818-0..
- ^ „Hygiene and sanitation”. Izdatelstvo Meditsina. Arhivirano iz originala 11. 04. 2022. g. Pristupljeno 27. 03. 2022.
- ^ Podolsky, Edward (1972). Red Miracle: The Story of Soviet Medicine. New York: Beechhurst Press. str. 224. ISBN 0-8369-2818-0..
Dodatna literatura
uredi- Bardell, D (1982). „An 1898 Report by Gamaleya for a Lytic Agent Specific for Bacillus Anthracis”. Journal of the History of Medicine and Allied Sciences. 37 (2): 222—5. PMID 6806352. doi:10.1093/jhmas/xxxvii.2.222.