Noma (Egipat)
Noma (/noʊm/,[1] na starogrč.{νομός}, nomós, “okrug”) je teritorijalna jedinica u starom Egiptu.
Nomom je upravljao nomarh (staroegip.: heri-tep a'a).[2] Broj noma se menjao kroz različite periode istorije starog Egipta.
Etimologija uredi
Na francuskom jeziku nome, na starogrčkom νομός, nomós, u prevodu "okrug"; na staroegipatskom je bilo sepat ili spAt.[3]
Današnja upotreba starogrčkog a ne staroegipatskog izraza ostala je iz Ptolemejskog perioda, kada je upotreba grčkog jezika bila rasprostranjena u Egiptu. Dostupnost grčkih zapisa o Egiptu uticala je na usvajanje grčkih termina od strane kasnijih istoričara.
Istorija uredi
Egipatske dinastije uredi
Podela starog Egipta na nome može se pratiti od protodinastičkog perioda (pre 3100. p. n. e.). Nome su prvobitno postojale kao gradovi države, ali su kasnije počele da se ujedinjuju. Prema starom predanju, faraon Menes izvršio je kompletno ujedinjenje noma.[4]
Ne samo da je podela na nome opstala više od tri milenijuma, već su i područja pojedinih noma i njihov redosled ostali skoro nepromenjeni. Neke, kao što su Ksois u Delti ili Khent u Gornjem Egiptu, prvi put su pomenute na Kamenu iz Palerma, koji je napisan za vreme 5. dinastije. Imena nekih noma, kao što je noma Bubastis, pojavila su se tek za vreme Novog kraljevstva. Pod vladarskim sistemom tokom faraonske istorije Egipta, zemlja je podeljena na 42 nome.
Nome Donjeg Egipta uredi
Donji Egipat (egipatski: "Ā-meḥty"), obuhvatao je područje od prestonice Starog kraljevstva Memfis do Sredozemnog mora, bio je podeljen na 20 noma. Prva je obuhvatala područje oko Memfisa, Sakare, i Gize, i područje na kom se danas nalazi Kairo. Nome su numerisane na više-manje uredan način od juga ka severu a zatim kroz deltu Nila od zapada ka istoku. Tako je Aleksandrija bila u 3. nomi, a Bubastis u 18. nomi.
Nome Gornjeg Egipta uredi
Gornji Egipat je bio podeljen na 22 nome. Prva je obuhvatala područje oko Elefantina blizu egipatske granice sa Nubijom na prvom kataraktu Nila– područje današnjeg Asuana. Odatle je numerisanje noma išlo nizvodno na uredan način duž uske plodne zemlje koja se nalazila u dolina Nila. Uaset (stara Teba ili savremeni Luksor) nalazili su se u 4. nomi, Amarna je bila u 14. nomi, a Meidum u 21. nomi.
Ptolemejski Egipat uredi
Neke nome su bile preimenovane a neke dodate za vreme grčko-rimske okupacije Egipta.[5] Na primer, Ptolemejci su preimenovali Krokodilopolis u Arsinoe. Hadrijan je osnovao novu nomu, Antinopolis, sa prestonicom u Antinopolju.
Rimski Egipat uredi
Nome su opstale u doba Rimljana. Pod rimskom vlašću, pojedine nome su kovale sopstveni novac, koji je i dalje odražavao pojedinačna lokalna udruženja i tradicije. Nome u Egiptu su zadržale svoj primarni značaj kao administrativne jedinice do fundamentalnog preuređenja birokratije tokom vladavine Dioklecijana i Konstantina Velikog.
Od 307. god. naše ere, umesto noma oblasti su bile podeljene na manje jedinice koje su se zvale pag. Upravnici su se nazivali pagarsima. Ključna uloga pagarha bila je organizovano prikupljanje poreza. Kasnije je pagarh preuzeo i neke vojne funkcije. Pagarsi su često bili bogati vlasnici zemljišta koji su vladali nad "pagom" iz kog su poticali.
Reference uredi
- ^ Merriam-Webster's Collegiate Dictionary, Eleventh Edition. Merriam-Webster, (2007). p. 841
- ^ Bunson, Margaret (2014). Encyclopedia of Ancient Egypt (na jeziku: eng). Infobase Publishing. str. 280. ISBN 9781438109978.
- ^ „Provinces of Egypt”. www.ucl.ac.uk. Pristupljeno 21. 5. 2017.
- ^ Herodotus, Euterpe, 2.4.1 and 2.99.1ff.
- ^ Bagnall 1996, str. 333.
Literatura uredi
- Bagnall, Roger S. (1996). Egypt in Late Antiquity (Fourth printing izd.). Princeton: Princeton University Press. str. 333. ISBN 978-0-691-06986-9. Pristupljeno 2. 2. 2015.
