Ojkača
Ojkača je deseteračka pjesma iz dva stiha, koji se završavaju dugim „ooj“. Pjeva je tri ili pet pjevača, ili cijelo kolo, u polutonu (sekundi). Može biti praćena jednostrunim ili dvostrunim guslama sviranim u istoj intonaciji, koja se u zapadnoevropskoj muzičkoj teoriji smatra obrascem kakofonije. Tradicija ojkače, ili ojkanja posebno se gaji u Krajini, a naročito o Potkozarju.
| Ojkanje | |
|---|---|
 Narodna nošnja ojkača iz Dalmatinske zagore | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Ojkanje |
| Mesto | Svetska baština po zemljama, Hrvatska |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: |
| Referenca | 00320 |
| Upis | 2010. (34. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/USL/ojkanje-singing-00320 |
| Ojkanje | |
|---|---|
 Kozarčani pjevaju ojkaču | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Vojvodina, Beograd |
| Zajednica | Krajiško stanovništvao naseljeno pre svega u Vojvodini i na području Beograda |
| Predlagač | Brankovo kolo, Zavičajno krajiško udruženje „Nikola Tesla” |
| Datum upisa | 18. 6. 2012. |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Ojkača je uvrštena u Nacionalnom registru nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[1] Ojkača se i u Hrvatskoj smatra nematerijalnim kulturnim nasleđem, pa se od 2010. godine, na predlog Republike Hrvatske, nalazi i na UNESKOVOJ Reprezentativnoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva, kao ugroženo nasleđe.[2]
Ime „Ojkača“ uredi
Postoji više teza i suprotnih mišljenja o nastanku imena „Ojkača“.
Mnogi tvrde da je njeno ime nastalo od glagola ojkati, što znači «otegnuto i tužno pjevati, naglašavajući i produžavajući glas o».
Jedna od pretpostavki da je nastala iz riječi 'Oj'(koje je naglašeno u pjesmi) i riječi 'Kača'-zmija staroslovenski koja asocira na igru tj. kolo
Narod ojkaču naziva i vojkačom, što se može objasniti na više načina: riječ vojka znači „ovdje“. Dakle: ovdje, vođe, voj, vojka, vojkare, vojkarce. Prema tome vojkača je naša pjesma, ona što se pjeva ovdje, tu, u zavičaju, na ognjištu.
Pjevanje ojkače uredi
Ojkača je izražena u jednostavnoj melodiji pratećeg glasa i razvijenoj melodiji pjevača koji vodi. Jedan zavodi pjesmu dok su drugi pratnja.
Često se suglasnik v prilikom ojkanja može čuti tamo gdje mu nije mjesto u seljačkom pjevanju. Ovdje se javlja dakle potreba kićenja riječi, odnosno melodije sa viškom riječi koji doprinose bogatstvu ojkače.
Teme uredi
Teme su uglavnom šaljivog ili tužnog karaktera, a neretko se u njima pojavljuju i neke egzistencijalne teme iz svakodnevnog života. Posle ratova 90-tih godina, i nestankom velikog broja Srba sa prostora Krajine, često se pojavljuju i pjesme o životu u izbjeglištvu i pesme nacionalističkog karaktera.
Krajiška muzika uredi
Krajiška muzika predstavlja modernizovanu verziju ojkače i izvodi se uz pratnju harmonike, a ponekad i bez pratnje drugih glasova. Posebno je popularna u Republici Srpskoj i među doseljenicima iz Krajine.
Ojkanje kod Krajišnika uredi
Ojkanje (takođe vojkanje, treskanje, zavijanje, grohotanje) je poseban način pevanja slogova hoj, voj, oj, dužim tremolisanjem ili takođe dužim ili kraćim melismima. Javlja se kao refren u deseteračkim i osmeračkim pesmama, a izvodi se pojedinačno u tzv. samačkim i putničkim pesmama ili češće polifono; dok jedan pevač drži otegnute tonove iste visine tj. vojka, oči, drugi treska, potresa, tj. tremoliše. Pevač koji treska započinje za kvartu ili tercu više od ležećeg tona spuštajući glas i postepeno ga smirujući u unisonu sa drugim pevačima.[3] Ojkanje je u raznim oblicima najrasprostranjenije u Lici, Dalmaciji (naročito Dalmatinskoj zagori) i Hercegovini. Ojkalica se u Sinju tradicionalno zove rera, a u Imotskom i okolini te u zapadnoj Hercegovini ganga. Obično se ojkajući ispevavaju kratki stihovi, najčešće šaljive rime. Gange ili gangalice su narodne pesme koje se izvode na način primitivne polifonije, naročito raširene u okolini Imotskog.[2]
Nematerijalno kulturno nasleđe uredi
UNESKO-ov Komitet za nematerijalnu kulturnu baštinu sveta 16. novembra 2010. je, na predlog Republike Hrvatske, uvrstio muzički izričaj ojkanje na UNESKO reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečenstva.[2]
Ojkača je danas izuzetno raspostranjena u oblastima u kojima je naseljeno stanovništvo krajiškog porekla, pre svega u Vojvodini i na području Beograda. Zato je 2012. godine uvršteno i u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „OJKAČA”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Ministarstvo kulture i informisanja RS i Etnografski muzej u Beogradu. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ a b v „Ojkanje singing”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ Opšta enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda, svezak 6 (Nih-Ras), Zagreb (1980). str. 155.
Spoljašnje veze uredi
- Paleta kulturnog nasleđa: Krajiške ojkače (RTS Kulturna baština - Zvanični kanal)
- Ojkalice na kulturnoj mapi sveta („Politika“, 11. januar 2012)
- Radio-televizija Republike Srpske: Ojkača: zaštita srpskog kulturnog nasljeđa, 2. 7. 2012. (jezik: srpski)
- Ojkača kao ratni plen („Politika“, 14. januar 2014)