Palman Braht

Palman Braht (lat. Palman (us) Teutonicus Capitanus gentis armigens, *oko 1290. -† posle 1355), vitez pustolov i vođa nemačkih najamnika u Srbiji za vreme kralja, potom cara Stefana Dušana.

Palman Braht
Slika Paje Jovanovića „Proglašenje Dušanovog zakonika“, Palman Braht u špaliru vojnika na kapiji držeći šlem sa rogovima
Datum rođenja	1290.
Mesto rođenja	Štajerska, moderna Austrija
Datum smrti	1363.
Mesto smrti	najverovatnije Dubrovnik

Mladost i život do susreta sa Stefanom Dušanom

Palman Braht rođen je u austrijskoj provinciji Štajerskoj krajem XIII veka. Rođen je sa defektom usana poznatim kao dvostruka zečja usna. Detinjstvo i mladost proveo je na očevom dvoru u Štajerskoj da bi sa 13 godina postao dvorodržica (paž). U 16. godini je otišao u službu Hajnriha od Istrije kod koga je započeo vitešku službu i gde je ostao sve do 1310. godine kada je zbog očeve smrti otputovao natrag u Štajersku gde je stupio u službu kneza od Austrije, koji ga je na ceremoniji udavanja svoje kćerke proglasio za viteza. Sa 27 godina je operisao zečju usnu u Veneciji zbog neuzvraćene ljubavi izvesne grofice iz svoje domovine. Međutim, ni to nije pomoglo pa je Palman upao u duboku depresiju. Nekoliko sledećih godina proveo na turnirima širom Svetog rimskog carstva gde je izgubio jedan prst. Kako nije uspeo da dobije uzvraćena osećanja ni posle toliko dokaza svoje ljubavi Palman polazi na put u Svetu Zemlju, ali prolazeći kroz Zetu i Primorje odlučuje da se sa svojim saputnicima pridruži Stefanu Dušanu kao vitez najamnik sa titulom kapetana najamničke alemanske garde.

Služba u Srbiji

Palman je u Dušanovu službu stupio oko 1331. godine kada mu je bilo oko 40 godina. Tada je dobio titulu velikog tepčije, koja je u Dušanovo vreme bila titula kapetana vladareve garde. Pouzdano se zna da je učestvovao u boju na Nerodimlje, posle koga je Dušan proglašen za kralja Srbije. Tokom pobune zetskog vojvode Bogoja i arbanaškog kneza Dimitrija Sume jedan odred nemačkih najamnika (verovatno četa) pod vođstvom Palmanovog sestrića Georga je poslat u gušenje pobune iz kog su se vratili kao pobednici. Godine 1336. radilo se na tome da se Stefan Dušan sporazumno razvede od Jelene, sestre bugarskog cara Jovana Aleksandra zbog Jelenine nemogućnosti da sa Dušanom ima potomke. Istovremeno je odlučeno da se Dušan oženi Jelisavetom, kćerkom nemačkog cara Fridriha Lepog. Palman, kao jedini na srpskom dvoru koji tečno govori nemački, bio je odabran da vodi pregovore u ime Dušana, i on je iste godine otputovao za Austriju. Kako je knjeginjica Jelisaveta, čuvši za koga treba da se uda, naprasno umrla Palmanovo poslanstvo se vratilo u Srbiju nezavršenog posla.

Kada je Stefan Dušan sklopio savez sa vizantijskim beguncem Jovanom Kantakuzenom i kada je dogovoreno da obojica osvajaju vizantijsku teritoriju Dušan je zauzeo Ber, važan grad u Trakiji. U njega je kao zaštitni korpus upućena Palmanova jedinica. Međutim, Kantakuzen je kasnije te godine na prevaru povratio Ber i dopustio Palmanu da sa svojom vojskom napusti grad dok je Srbe zadržao kao taoce. Palman je 20. oktobra 1333. godine u Dubrovniku založio tri šlema sa grbovima.

U leto 1355. godine, poslanici pape, predvođeni biskupom Petrom Tomom su stigli u Srbiju sa misijom da cara Dušana i carsku porodicu pounijate, odnosno prevedu na katolicizam i pripreme Srbiju za preveravanje. Dušan je, promenivši mišljenje o uniji, zabranio katolicima u svojoj vojsci da prisustvuju misi koju je biskup održao, zapretivši da će oslepeti svakoga ko tu naredbu prekrši. Palman i čitava alemanska garda su prkosno prisustvovali misi govoreći da je njima važnija vera od službe caru. Biskup Petar Toma je u povratku, posle neuspešno izvršenog zadatka, posetio ugarskog kralja Lajoša I i zagovarao rat protiv Srbije.

Posle Dušanove smrti

Stefan Dušan umro je 20. decembra 1355. godine. Posle tog događaja Palman je otišao u službu Dušanove sestre Jelene, udovice hrvatskog bana Mladena III Šubića koji je umro za vreme kuge 1348. godine. U njenoj službi je ostao verovatno do kraja života jer o njegovoj daljoj sudbini nema podataka. Pretpostavlja se da je umro oko 1363 u Dubrovniku. Prvu detaljnu istorijsku biografiju Palmana Brahta na srpskom jeziku objavio je Nikola Giljen, u knjizi ’’Dva naša stranca: Dve biografije kao prilog vojnoj istoriji srpskog naroda’’, Dereta. . Београд. 2017. ISBN 978-86-6457-134-0. .