Patra
Patra ili Patras (grč. Πάτρα) je treći po veličini grad u Grčkoj i glavni grad periferije Zapadna Grčka, okruga Ahaja i opštine Patra/Patras. Smješten je u sjevernom dijelu poluostrva Peloponez, na obali Patraskog zaliva, 215 kilometara zapadno od prestonice Atine.
| Patra Πάτρα | |
|---|---|
 Pogled iz luke na grad | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Grčka |
| Periferija | Zapadna Grčka |
| Okrug | Ahaja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 213.984 [1] |
| — gustina | 642,32 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 38° 14′ 47″ S; 21° 44′ 06″ I / 38.2463006° S; 21.7350673° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 10 m |
| Površina | 333,14 km2 |
  Patra Patra na karti Grčke | |
| Poštanski broj | 26x xx |
| Registarska oznaka | ΑΧ |
Gradsko područje Patrasa sa preko 280 hiljada stanovnika je treće po veličini u Grčkoj, a obuhvata uz sam grad i niz opština i naselja duž zaliva.
Patras je proglašen za Evropski grad kulture 2006. Ovde se nalazi KK Promiteas Patra.
Ime uredi
Grad je verovatno dobio današnji naziv po mitskom liku Patreasu, potomka mitskog Lakademnona, osnivača Sparte.
Geografija uredi
Grad Patras se nalazi u krajnje severnom delu grčkog poluostrva i istorijske pokrajine Peloponez, na mestu gde se poluostrvo najviše pribiližava severozapadnom kopnu Grčke. Grad je primorski i izlazi na istoimeni Patraski zaliv i to na njegov krajnje istočni deo, blizu tesnaca Rio-Antirio (7 km), gde se na ovaj zaliv nadovezuje Korintski zaliv. Grad i okolina spadaju u delove Grčke sa velikom seizmičkom aktivnošću.
Obala kod Patrasa nije široka, već se nedaleko od nje izdižu planine Panahaiko (1.926 m). Ovo je uslovilo podelu grada na donji i gornji deo, povezane međusobno stepenicama. Gornji grad je stariji i tu se nalazi očuvana tvrđava. Donji deo je nastao tokom poslednjih 200 godina u nekad močvarnom priobalju i blisko je povezan sa sadržajima luke. Oba dela grada razvila su se oko manjih reka Glafkos i Haradros.
Klima u Patrasu je sredozemna, sa žarkim i dugim letima i blagim i kišovitim zimama. Na okolnim planinama ona dobija oštrije crte.
Istorija uredi
Najstariji arheološki nalazi u području Patrasa govore da je ovo područje bilo naseljeno još u vreme praistorije (3. milenijum p. n. e.). Značajnije naselje na ovom mestu javilo se tokom Mikenske civilizacije (1580—1100. godine p. n. e.). Naselje je u ovo vreme naseljeno Ahajcima. Ono nije igralo značajnu ulogu tokom vremena stare Grčke, ali je u vreme pre dolaska Rimljana izraslo u razvijenu luku. Tada naselje postaje sedište Ahajskog saveza. Po rimskom osvajanju grada 146. p. n. e. on zadržava položaj važnog grada u provinciji Ahaji. Takođe, grad je bio jedno od prvih mesta hristijanizacije u Evropi. U gradu je razapet sveti Andrej.
Tokom većeg dela srednjeg veka Patras je u okviru Vizantije, kao važno gradsko središte sa razvijenim zanatima i trgovinom. Grad je i važna luka na jugozapadu carstva. Ovo je posebno osobeno za razdoblje 9. i 10. veka. 1204. godine grad su, kao i veći deo Vizantije, osvojili Krstaši. Oni tu osnivaju Kneževinu Ahaju. Pod njima grad ostaje sve do 1430. godine, kada se kratko vreme nalazi ponovo u rukama oslabljene Vizantije.
Patras Turci Osmanlije osvajaju 1458. godine pod Mehmedom II. Grad dobija novo ime „Balijadabra“, od grčkog oblika „Palaja Patra“. Iako je sultan Mehmed II u želji očuvanja grada dao njemu povlastice, Patras je počeo propadati, a naročito posle nekoliko napada Venecije i Đenove na sada turski grad tokom 15. i 16. veka.
1821. godine je počeo Grčki ustanak i Grci iz Patrasa i njegove okoline aktivno učestvuju. Međutim, turska posada u gradu i tvrđavi ostaje sve do 1828. godine. Te godine grad zauzimaju ustanici uz pomoć francuske flote. Grad se ubrzo razvio u drugi po važnosti grad novoosnovane Grčke, pre svega zahvaljujući važnim lučkim delatnostima. U 20. vek grad je ušao kao najsavremeniji grad u zemlji sa uličnim električnim osvetljenjem i električnim tramvajima. Ovo je i razdoblje sa intenzivnom izgradnjom velelepnih zdanja gradskih ustanova i privatnih kuća.
Međutim, posle Grčko-turskog rata 1923. godine u grad se masovno doseljavaju i grčke prebeglice iz Male Azije, što dovodi do naglog rasta grada i masovne divlje gradnje. Novi udarac razvoju Patrasa bila su velika bombardovanja od strane Italijana tokom Drugog svetskog rata. Posle toga počinje izgradnja grada i on se poslednjih decenija brzo osavremenjava.
Stanovništvo uredi
| 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|
| 152.570 | 160.400 | 168.034[1] |
| Istrorijsko kretanje stanovništva[2][3][4] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Godina | grad | Gradsko područje | ||
| 1853. | 15.854 | 19.499 | ||
| 1870. | 16.641 | 26.190 | ||
| 1889. | 33.529 | 44.970 | ||
| 1896. | 37.985 | 51.932 | ||
| 1920. | 52.174 | - | ||
| 1928. | 61.278 | - | ||
| 1951. | 87.570 | 94.192 | ||
| 1971. | 112.228 | 120.847 | ||
| 1981. | 142.163 | 154.596 | ||
| 1991. | 161.782 | 190.463 | ||
| 2001. | 171.616 | 210.494 | ||
| 2007. (procena) | 180.000 | 230.000 | ||
Patras danas ima oko 230.000 stanovnika u gradu i okolini. Stanovništvo su uglavnom etnički Grci, mada se poslednjih decenija doselilo i dosta stranaca.
"Veliki Patras“ (grad sa predgrađima) je treća po veličina gradska celina u državi. Za nju je osoben izdužen oblik duž zaliva, dugo ko 25 km, zbog uzane obale. Najbrži rast imaju predgrađa na zapadu, gde je priobalno ravničarsko područje znatno šire.
Privreda uredi
Patras je važan industrijski centar zapadne Grčke. Poslednjih decenija grad se okrenuo razvoju tercijarnog sektora (trgovina, saobraćaj, ugostiteljstvo), dok je tradicionalna industrija (mahom prehrambena i tekstilna) postepeno premeštena u južna predgrađa. Poslednjih decenija razvija se i farmaceutska industrija.
Saobraćaj uredi
Patras je od davnina najvažnije saobraćajno čvorište u zapadnoj Grčkoj. Preko njega odvija se najveći deo pomorskog prometa sa Jonskim ostrvima i Italijom. Gradska luka, danas u samom gradskom jezgru, oduvek je bila stecište gradskih dešavanja, ali je ona poslednjih decenija postala ograničenje u rastu i razvoju grada. Zbog toga se danas intenzivno izgrađuje nova luka u jugozapadnom delu grada, koja bi trebalo da zameni staru.
Do Patrasa vodi savremeni auto-put od Atine, koji par kilometara pre grada skreće ka severu i prelazi moreuz Rio-Antirio preko istoimenog mosta (završen 2004. ), najmonumentalnijeg mosta u Grčkoj. 2002. godine završena je izgradnja auto-putnog prstena sa južne strane grada.
Gradovi pobratimi uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.
- ^ 1928-1980 statistical data are from: "The population of Greece in the second half of the 20th century". Hellenic Republic. National Statistical Service of Greece. Athens 1980 & "Statistical Yearbook of Greece" Hellenic Republic. National Statistical Service of Greece. Athens 1980
- ^ Population data from 1853 to 1920 are cited from: Kosta N. Triantafyllou, "Istorikon Lexikon ton Patron: Istoria tis poleos ton Patron apo arxaiotaton xronon eos simeron kata alphavitikin eidologikin katataksin" 3rd edition, Patrai 1995
- ^ Data on municipal and urban population refer to permanent population and are taken from: the "2001 Census" of the „National Statistical Service of Greece”. Pristupljeno 17. 4. 2013.
