Patrijarh srpski Vasilije I
Patrijarh srpski Vasilije I (svetovno Jovanović-Brkić) bio je arhiepiskop pećki i patrijarh srpski u periodu 1763 — 1765. godine. On je bio poslednji Srbin na pećkom tronu pre drugog gašenja Pećke patrijaršije.[1]
| Patrijarh srpski Vasilije I | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum smrti | 10. februar 1772. |
| Mesto smrti | Sankt Peterburg, Ruska Imperija |
| Arhiepiskop pećki i patrijarh srpski | |
| Godine | 1763 — 1765. |
| Prethodnik | Kirilo II |
| Naslednik | Kalinik II |
| Mitropolit lipljanski | |
| Godine | (1756–1758) |
| Mitropolit dabrobosanski | |
| Godine | (1759–1762) |
Biografija
uredi%27s_grave,_Blagoveschenskaya_church_01_by_shakko.JPG)
O njegovom školovanju poznato je samo da je učio Latinsku školu Emanuela Kozačinskog.
Patrijarh Arsenije IV Jovanović Šakabenta vrlo rano ga je prihvatio, zamonašio, primio u status pridvornih monaha i proizveo u čin protođakona. U to vreme, 1746. godine, postao je ktitor poznatog bakroreza Bogojavljenja, rad Hristofora Žefarovića, koji se čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.
Sredinom 1749. godine morao je napustiti svoje rodno mesto, jer ga je episkop bački Visarion Pavlović, administrator Karlovačke mitropolije, osumnjičio da je nepravilno rukovao patrijaršijskim prihodima, i sklonio se u jedan manastir u Srbiji. Krajem iste godine odlazi u Ptuju, a 1752. godine u Toplu kod Herceg Novog.
Mitropolitom lipljanskim, odnosno novobrdskim i kosovskim postao je 1756. godine i te godine je posetio manastir Gračanicu.
Dekret patrijarha pećkog Kirila II o izboru Vasilija za mitropolita dabrobosanskog pročitan je u sarajevskom hramu Svetih arhanđela 21. maja 1759. godine. Međutim, novi mitropolit pojavio se u Sarajevu tek 12. decembra 1760. godine.
Patrijarh pećki postao je 1763. godine.
Oklevetan od srodnika zbačenog patrijarha Kirila II da je špijun, patrijarh Vasilije je svrgnut sa svoga položaja i zatočen na ostrvu Kipru. Uz pomoć Francuza se oslobodio zatvora i pobegao u Dalmaciju, a potom u Janjevo, odakle je preko južnog primorja dospeo u Crnu Goru 1767. godine. U Crnoj Gori je boravio sve do 24. oktobra 1769. godine. Za sve vreme svoga boravka u Crnoj Gori nikako nije nalazio zajednički jezik sa mitropolitom Savom Petrovićem.
U Crnoj Gori patrijarh Vasilije se upoznao sa ruskim grofom Jurijem Vladimirovičem Dolgorukovim prilikom njegovog dolaska u Crnu Goru radi objašnjenja da je Šćepan Mali lažni car i najobičniji avanturista. Sa njim je patrijarh Vasilije pošao u Trst, a potom u Livorno ruskom admiralu grofu Aleksiju Orlovu. U Crnoj Gori su ga neki Crnogorci hteli prodati Turcima za novac.[2]
U želji da najzad dođe do nekog mirnog životnog pristaništa u Rusiji, kojoj je činio usluge, patrijarh Vasilije je u maju 1771. godine stigao u Beč. Ovde se susreo sa svojim poznanicima sa patrijaršijskog dvora u Karlovcima, mitropolitom Jovanom Đorđevićem i bačkim episkopom Mojsijem Putnikom. Obojici se obratio za pomoć. U međuvremenu je dobio saglasnost da se može nastaniti u Rusiji. Patrijarh Vasilije nije dugo živeo u Rusiji. Umro je 10. februara 1772. godine u Petrogradu i sutradan je sahranjen u Blagoveštenskoj crkvi, pored groba Vasilija Petrovića Njegoša. [3]
Patrijarh Vasilije se bavio i književnim radom. Za vreme svoga boravka u Crnoj Gori napisao je Službu i Sinaksar Svetog Vasilija Ostroškog. Za potrebe ruskog grofa Dolgorukova, napisao je „Opis turski oblasti i u njima hrišćanski naroda, a naročito naroda srpskog“.
Reference
uredi- ^ Vuković 1996, str. 61-62.
- ^ Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). Mitropolija Crnogorska nikada nije bila autokefalna, pp. 20, fusnote 48. i 49. Beograd - Cetinje.
- ^ Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). Mitropolija Crnogorska nikada nije bila autokefalna, pp. 20, fusnota 63. Beograd - Cetinje.
Literatura
uredi- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do 20. veka. Beograd: Evro.
- Vuković, Sava (2006). „Vasilije, Brkić Jovanović”. Srpski biografski rečnik. 2. Novi Sad: Matica srpska. str. 58—59.
- Grujić, Radoslav (1913). „Sedam pisama pećskog patrijarha Vasilija Brkića”. Spomenik SKA. 51: 79—86.
- Kašić, Dušan Lj. (1960). „Stanje u Pećskoj patrijaršiji posle emigracije patrijarha Arsenija IV” (PDF). Bogoslovlje. 19 (1-2): 16—30. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 05. 2019. g. Pristupljeno 03. 05. 2019.
- Mirković, Mirko (1965). Pravni položaj i karakter Srpske crkve pod turskom vlašću (1459-1766). Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika.
- Puzović, Predrag (2004). Srpska pravoslavna eparhija dabro-bosanska: Šematizam. Srbinje: Duhovna akademija Sv. Vasilija Ostroškog.
- Ruvarac, Ilarion (1891). „Opis turskih oblasti i u njima hrišćanskih naroda, a naročito naroda srpskoga, sastavljen god. 1771 srpskim patrijarhom Vasilijem Brkićem”. Spomenik SKA. 10: 43—66.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srpska crkva u Turskom carstvu 1690-1766”. Istorija srpskog naroda. 4 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 531—552.
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
- Stanojević, Gligor (1954). „Vasilije Brkić u Crnoj Gori 1768. godine”. Istoriski pregled. 1 (2): 63—67.
- Šuletić, Nebojša (2021). „Imenovanja pećkih patrijaraha (1691-1766)” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 104: 51—71.
Spoljašnje veze
uredi
