Peštansko-piliško-šoltsko-kiškunska županija (bivša)
Bivša županija Pešta-Piliš-Šolt-Kiškun (mađ. Pest-Pilis-Solt-Kiskun vármegye, nem. Komitat Pest-Pilisch-Scholt-Kleinkumanien, lat. Comitatus Pestiensis et Pilisiensis et Soltensis et Cumania Minor)) je bila administrativna županija Kraljevine Mađarske. Njena teritorija je sada u centralnoj Mađarskoj, obuhvatajući otprilike teritoriju današnje mađarske županije Pešta i severni deo današnje Bačko-kiškunske županije. Glavni grad županije bila je Budimpešta.
| Pešta-Piliš-Šolt-Kiškun županija (bivša) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1876—1950. | |||||||||
 Županija na mapi Kraljevine Mađarske | |||||||||
| Glavni grad | Budimpešta | ||||||||
| Regija | jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Kraljevina Mađarska | ||||||||
| Površina | (1910) 12.228 km² km2 | ||||||||
| Stanovništvo | (1910) 1.978.041 | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Županija | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1876 | ||||||||
| (1876.) | |||||||||
| (1950) | |||||||||
| (1949-1950) | |||||||||
| 15. mart 1950. | |||||||||
• Ukinuto | 1950. | ||||||||
| |||||||||
.svg)
Geografija
urediŽupanija Pešt-Pilis-Šolt-Kiškun delila je granice sa županijama Komarom, Estergom, Hont, Nograd, Heves, Jas-Nađkun-Solnok, Čongrad, Bač−Bodrog, Tolna i Fejer. Njena teritorija obuhvatala je istočnu obalu reke Dunava od Višegrada na severu do (isključujući) Baje na jugu, protežući se do reke Tise na istoku. Deo sreza (Piliš) nalazio se na zapadnoj obali Dunava, u blizini Budimpešte. Njegova površina je 1910. godine iznosila 12.228 km². Bila je najveća i daleko najnaseljenija županija u Mađarskoj.
Istorija
urediŽupanije Pešta i Piliš nastale su u 11. veku. Pešta je bila oblast na levoj (istočnoj) obali Dunava oko današnje Budimpešte, Piliš na suprotnoj obali. Oni su se ujedinili i postali politički, kulturni i privredni centar Mađarske. Županija grada Šolt (leva obala Dunava južno od Rackeve), koji je ranije pripadao županiji Fejer, uključena je u županiju Pešt-Piliš-Šolt u 17. veku. Kiškunšag je županiji dodat 1876. godine, stvarajući okrug Pešt-Piliš-Šolt-Kiškun.
Posle Drugog svetskog rata županija je podeljena na dva približno jednaka dela. Severni deo je postao Peštanska županija, južni deo se spojio sa Bačko-bodroškom županijom i formirao županiju Bačko-Kiškun.
Demografija
uredi1900.
urediGodine 1900. okrug je imao 1.615.729 stanovnika i sastojao se od sledećih jezičkih zajednica:[1]
Ukupno:
- Mađarski: 1.317.237 (81,5%)
- Nemački: 201.285 (12,4%)
- Slovački: 58.533 (3,6%)
- Srpski: 6.199 (0,4%)
- Hrvatski: 2.372 (0,2%)
- Rumunski: 1.664 (0,1%)
- Rusinski: 234 (0,0%)
- Ostalo ili nepoznato: 28.205 (1,8%)
Prema popisu stanovništva iz 1900. godine, okrug su činile sledeće verske zajednice:[2]
Ukupno:
- rimokatolici: 1.046.868 (64,8%)
- Kalvinisti: 252.188 (15,6%)
- Jevreji: 201.117 (12,5%)
- Luterani: 96.863 (6,0%)
- Grčko pravoslavni: 8,563 (0,5%)
- grkokatolici: 6.949 (0,4%)
- Unitarijani: 1.219 (0,0%)
- Ostalo ili nepoznato: 1,962(0,1%)
1910.
uredi
Godine 1910. županija je imala 1.978.041 stanovnika i sastojalo se od sledećih jezičkih zajednica:[1]
- Mađarski: 1.728.473 (87,4%)
- Nemački: 162.824 (8,2%)
- Slovački: 47.149 (2,4%)
- Srpski: 7.934 (0,4%)
- Hrvatski: 3.419 (0,2%)
- Rumunski: 3,357 (0,2%)
- Rusinski: 306 (0,0%)
- Ostalo ili nepoznato: 24.579 (1,2%)
Prema popisu stanovništva iz 1910. godine, županiju su činile sledeće verske zajednice:[2]
Ukupno:
- rimokatolici: 1.293.265 (65,4%)
- Kalvinisti: 296.223 (15,0%)
- Jevreji: 245.157 (12,4%)
- Luterani: 113.094 (5,7%)
- Grkoktolici: 12.169 (0,6%)
- Grko−pravoslavni: 12.001 (0,6%)
- Unitarijanci: 2,526 (0,1%)
- Ostalo ili nepoznato: 3.606 (0,2%)
Podela
urediPre 1897. godine, županije Pešta-Piliš-Šolt-Kiškun je bila podeljena na tri dela: gornji − felső, srednji − közép i donji − alsó:
| Okrug (járás) | |
|---|---|
| Okrug | Gl. grad |
| Donji Kečkemet | Tapiosele |
| Srednji Kečkemet | Nađkata |
| Donji Kiškun | Kiškunfeleđhaza |
| Gornji Kiškun | Kunsentmikloš |
| Donja Pešta | Rackeve |
| Gornja Pešta | Irsa |
| Srednja Pešta | Alšodabas |
| Donji Piliš | Tinnje |
| Gornji Piliš | Pomaz |
| Donji Šolt | Kiškereš |
| Gornji Šolt | Demšed |
| Srednji Šolt | Kaloča |
| Donji Vac | Pecel |
| Gornji Vac | Vac |
| Grad sa zakonskim ovlašćenjima (törvényhatósági jogú város) | |
| Budimpešta ( gl. grad) | |
| Kečkemet | |
| Grad sa organizovanim većem (rendezett tanácsú város) | |
| Cegled | |
| Kiškunfeleđhaza | |
| Kiškunhalaš | |
| Nađkereš | |
| Sentendre | |
| Vac | |
Nakon 1897. godine, upravne jedinice Pešta-Piliš-Šolt-Kiškun bile su:
| Okrug (járás) | |
|---|---|
| Okrug | Gl. grad |
| Abonj | Abonj |
| Alšodabaš | Alšodabaš |
| Asod | Asod |
| Bija | Bija |
| Dunaveče | Dunaveče |
| Gedele | Gedele |
| Kaloča | Kaloča |
| Kiškereš | Kiškereš |
| Kiškunfeleđhaza | Kiškunfeleđhaza |
| Kišpešt | Kišpešt |
| Kunsentmikloš | Kunsentmikloš |
| Monor | Monor |
| Nađkata | Nađkata |
| Rackeve | Rackeve |
| Pomaz | Pomaz |
| Vac | Vac |
| Grad sa zakonskim ovlašćenjima (törvényhatósági jogú város) | |
| Budimpešta ( gl. grad) | |
| Kečkemet | |
| Grad sa organizovanim većem (rendezett tanácsú város) | |
| Cegled | |
| Kiškunfeleđhaza | |
| Kiškunhalaš | |
| Nađkereš | |
| Sentendre | |
| Ujpešt (od 1907.) | |
| Vac | |
Reference
uredi- ^ a b „KlimoTheca :: Könyvtár”. Kt.lib.pte.hu. Pristupljeno 2012-06-26.
- ^ a b „KlimoTheca :: Könyvtár”. Kt.lib.pte.hu. Arhivirano iz originala 21. 02. 2014. g. Pristupljeno 2012-06-26.