Википедија

Piter Vilem Bota

6. председник (1984–1989) и 8. премијер (1978–1984) Јужноафричке Републике

Piter Vilem Bota (afr. Pieter Willem Botha; Pol Ru, 12. januar 1916 — Vildernes, 31. oktobar 2006) bio je južnoafrički političar, premijer (1978–1984 ) i predsednik Južnoafričke Republike (1984–1989).

Piter Vilem Bota
Lični podaci
Datum rođenja(1916-01-12)12. januar 1916.
Mesto rođenjaPol Ru, Južnoafrička Unija
Datum smrti31. oktobar 2006.(2006-10-31) (90 god.)
Mesto smrtiVildernes, Južnoafrička Republika
Profesijapolitičar
Politička karijera
Politička
stranka		Nacionalna stranka
predsednik Južnoafričke Republike
3. septembar 1984 — 14. avgust 1989.
PrethodnikMarais Vilhoen
NaslednikFrederik Vilem de Klerk
premijer Južnoafričke Republike
9. oktobar 1978 — 3. septembar 1984.
PrethodnikBaltazar Johanes Vorster
Naslednikfunkcija ukinuta

Biografija uredi

Rođen je 1916. godine u mestu Pol Ru, provincija Slobodna Država Oranje. Otac mu je bio komandos koji se borio protiv Britanaca u Drugom burskom ratu, a majka je tokom rata bila zatočena u britanskom koncentracionom logoru. Nakon završene osnovne i srednje škole, 1934. je upisao pravo na univerzitetu u Blumfontejnu. Radio je za Nacionalnu stranku kao politički organizator, a nakon početka Drugog svetskog rata postao je član desne afrikanerske nacionalističke grupe koja je simpatizirala nacističku Nemačku. Međutim, s porazom sila Osovine, Bota se odrekao grupe, osudio njeno delovanje i usvojio hrišćanski nacionalizam kao lično uverenje.[1]

Godine 1948. postao je zastupnik u južnoafričkom parlamentu kao poslanik iz svoje provincije. Od 1958. je bio zamenik ministra unutrašnjih poslova, a od 1961. ministar za pitanja obojenih.[2] Nakon ubistva premijera Vervurda, Bota je 1966. u novoj Vorsterovoj administraciji postao ministar odbrane. U to je vreme Južnoafrička republika učestvovala u tzv. Južnoafričkom pograničnom ratu,[3] što je označilo period finansiranja antikomunističkih pokreta otpora i aktivnog učešća u borbi protiv njih u regiji (Namibija, Angola, Rodezija i Mozambik). Kao ministar odbrane, pokrenuo je tajni program razvijanja nuklearnog oružja. Tokom programa je proizvedeno 6 nuklearnih bombi koje su uništene početkom 1990-ih.[4]

Premijer uredi

B. J. Vorster je nakon izbijanja korupcionog skandala 1978. godine dao ostavku na mestu premijera, a nasledio ga je Bota. Početak Botinog mandata obeležilo je davanje veće autonomije bantustanima kako bi se unutar sistema aparthejda održao privid emancipacije domorodačkog stanovništva. Deo njegove pragamtičarske politike bilo je proširenje prava glasa na obojene i Azijce kako bi stekao više podrške među javnosti. Sistem aparthejda opravdavao je kao nužnu meru za suzbijanje širenja komunizma u južnoj Africi, zbog čega je deo budžeta JAR odlazio antikomunističkim gerilama UNITA i FNLA tokom građanskog rata u Angoli, vladi u Solzberiju (Rodezijski građanski rat) i RENAMO-u (građanski rat u Mozambiku), te u borbi protiv oslobodilačkog pokreta SVAPO u Jugozapadnoj Africi (današnja Namibija pod aneksijom JAR-a).

Predsednik uredi

Godine 1983. je predstavio novi ustav prema kojem su stvorena još dva zastupnička doma u parlamentu, jedan za obojene i Indijce. Novim ustavom je ukinuta funkcija premijera JAR i povećane ovlasti predsednika, nakon čega je Bota 1984. izabran za novog predsednika. Iako je JAR tokom Hladnog rata uglavnom imala podršku Zapada, poboljšanje odnosa između SAD-a i SSSR-a nakon dolaska Gorbačova umanjilo je stratešku važnost JAR-a. Njujorškim sporazumom iz 1988. dogovoreno je uspostavljanje primirja u južnoj Africi i kraj tamošnjih sukoba.[5] Bota je 18. januara 1989. pretrpeo blagi srčani udar,[6] nakon čega se 2. februara povukao s mesta vođe Nacionalne stranke, a 14. avgusta dao ostavku na mestu predsednika. Botu je nasledio Frederik Vilem de Klerk,[7] koji je usvojio politiku dijaloga s pokretima koji su se borili za prava crnačkih domorodaca ui JAR-u, što je naposletku dovelo do ukidanja aparthejda 1990. i pobede koalicione vlade na čelu s Afričkim nacionalnim kongresom 1994. godine.

Kasniji život uredi

Bota se nakon toga povukao iz politike i otišao u penziju. Povukao se sa suprugom u svoj dom u priobalni gradić Vildernes. Kasnije je odbio da pred Komisijom za istinu i pomirenje svedoči o zločinima počinjenih u JAR tokom aparthejda.

Umro je od srčanog udara u svom domu 31. oktobra 2006. u 90. godini života.[8] Njegova porodica odbila je ponudu predsednika da mu priredi državni sprovod, te je Bota sahranjen u krugu porodice.[9]

Izvori uredi

  1. ^ P. W. Botha, Defender of Apartheid, Is Dead at 90, New York Times, 1 November 2006
  2. ^ Gregory, Joseph R. (1. 11. 2006). „P. W. Botha, Defender of Apartheid, Is Dead at 90”. The New York Times. 
  3. ^ Gregory, Joseph R. (1. 11. 2006). „P. W. Botha, Defender of Apartheid, Is Dead at 90”. The New York Times. 
  4. ^ South Africa's Nuclear Weapons Program - Building Bombs
  5. ^ „New York Accords signed by Angola, Cuba and South Africa”. Arhivirano iz originala 14. 1. 2009. g. Pristupljeno 18. 6. 2013. 
  6. ^ The New York Times 22 January 1989 "Botha suffers mild stroke"
  7. ^ South Africa Limited Reforms
  8. ^ Former South Africa leader dies, BBC News, 1 November 2006
  9. ^ PW laid to rest, Independent Online (IOL), 8 November 2006
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Питер_Вилем_Бота&oldid=25982555”