Портал:Medicina/Izabrani članak 2009.
Izabrani članci
uredi
Januar uredi
Penicilini su grupa beta-laktamskih antibiotika koji se koriste u lečenju infekcija izazvanih bakterijama. Na dejstvo penicilina osetljivi su prevashodno Gram-pozitivni patogeni, dok je jedan broj polusintetskih penicilina efikasan i protiv Gram-negativnih bakterija. Prirodni penicilini su proizvod metabolizma gljivica iz roda Penicillium. Njihovo antibakterijsko dejstvo prepoznao je Aleksandar Fleming 1928. godine, ali su prvi penicilini u široku kliničku primenu ušli tek tokom i nakon završetka Drugog svetskog rata. I danas se široko upotrebljavaju, ali njihov terapijski značaj polako opada, dobrim delom usled rastuće učestalosti pojave rezistentnih sojeva.
Februar uredi
Sida je bolest koja predstavlja poslednji stadijum infekcije virusom humane imunodeficijencije (HIV) i definisana je kao skup simptoma i infekcija koji rezultuju slabljenjem i uništavanjem imunskog sistema. Na taj način organizam gubi sposobnost da se brani od bilo koje druge bolesti ili infekcije. Sida je akronim od francuskog naziva za sindrom stečenog imunološkog deficita (franc. Syndrome d'immunodéficience acquise), a AIDS od engleskog naziva Acquired Immunodeficiency Syndrome.
Postoji razlika između pojmova HIV pozitivna osoba i osoba obolela od side. To su dve povezane, ali različite stvari. HIV pozitivna osoba je zaražena virusom HIV, a kod osobe obolele od side je taj virus došao do poslednje faze posle čega nastupa smrt. Ako je neka osoba zaražena ovim virusom ona je HIV pozitivna, ali to još uvek ne znači da ima sidu. Do pojave bolesti može da prođe vremenski period od dve do deset godina. HIV pozitivna osoba može da izgleda potpuno zdravo, sposobna je za rad ili bilo koju drugu aktivnost, poput zdravih pojedinaca.
Mart uredi
Ankilozirajući spondilitis ili ankilopoezni spondilartritis je hronična, seronegativna, progresivna zapaljenska bolest lokomotornog sistema. Najčešće započinje u krsno-bedrenom zglobu, a potom se širi na zglobove, ligamente i druge vezivne formacije kičmenog stuba. U kasnijim stadijumima oboljenje zahvata i periferne zglobove, a takođe se javljaju manifestacije na očima i strukturama kardiovaskularnog, respiratornog i gastro-intestinalnog sistema.
Bolest se nakon nekoliko godina završava okoštavanjem svih vezivnih struktura i ankilozom zglobova, tako da kičmeni stub postaje jedinstven okoštali blok (stanje poznato kao „bambusov štap“).
U stručnoj literaturi se sreću i drugi nazivi za ovo oboljenje: Behtereva bolest (lat. morbus Bechterewi), Behterev sindrom, Mari-Štrimpel bolest, reumatoidni spondilitis itd.
April uredi
Morfin (ranije i morfijum) je prirodni alkaloid koji se dobija iz opijuma. Ime je dobio po grčkom bogu sna Morfeju. U medicini se koristi zbog snažnog analgetičkog dejstva. Zbog opasnosti od zavisnosti, koristi se retko, samo kod najtežih bolova. Predmet je zloupotrebe a predstavlja i polaznu sirovinu za dobijanje polisintetskih opijata, pre svega heroina.
Maj uredi
1 - Cistične akne na licu,
2 - Akne na trbuhu,
3 - Akne na grudima i ramenima
Akne (lat. Acne vulgaris) su inflamatorno (upalno, zapaljensko) oboljenje kože, uzrokovano promenama u pilosebacealnoj jedinici (strukturi koja se nalazi u koži i sastoji se iz folikula dlake i njemu pridružene lojne žlezde). Uobičajeno je da se akne nazivaju bubuljice.
Ovo stanje obično nastaje tokom puberteta, i naročito je zastupljeno u populaciji zapadnih zemalja, što se objašnjava većom genetskom predisponiranošću. Akne su pojavni oblik preteranog odziva lojnih žlezdi na uobičajene nivoe muškog hormona testosterona. Kod većine ljudi ovaj prenaglašen odziv nestaje tokom vremena i oko dvadesete godine akne nestaju ili se u najmanjoj meri povlače, bilo delimično bilo privremeno. Međutim, ne postoji način pomoću koga se može pouzdano predvideti koliko dugo vremena će one opstati, i kod nekih osoba one se zadržavaju decenijama, i opstaju u tridesetim i četrdesetim godinama života, pa ponekad i kasnije. Akne pogađaju veliki procenat populacije u nekom od životnih razdoblja.
Sam izraz akne potiče iz netačno preuzetog grčkog izraza άκμή (akme, u smislu osipa kože) koji se sreće u spisima Etiusa Emideusa.
Juni uredi
Šećerna bolest ili dijabetes (lat. diabetes mellitus grč. διαβήτης) je hronični sistemski poremećaj metabolizma, koji se karakteriše hiperglikemijom, tj. trajno povišenim nivoom glukoze u krvi. Uglavnom je uslovljen naslednim faktorima, a nastaje zbog smanjene sekrecije ili smanjenog biološkog dejstva hormona insulina, odnosno u kombinaciji ova dva faktora. Taj nedostatak ometa razmenu ugljenih hidrata, masti i belančevina u organizmu (što se ispoljava tipičnim tegobama), a nakon dužeg vremena utiče i na strukturu i funkciju krvnih sudova, živaca i drugih vitalnih organa i organskih sistema.
Dijabetes se danas ubraja među najčešća endokrinološka oboljenja, sa prevalencom u stalnom porastu (naročito u razvijenim zemljama sveta). To je posledica modernog stila života i povećanja broja spoljašnjih etioloških činilaca, među kojima se posebno izdvaja gojaznost. Šećerna bolest se najčešće javlja u starijem životnom dobu kao posledica opštih degenerativnih i sklerotičnih promena u organizmu (koja zahvataju i pankreas), a kod mladih osoba može nastati usled genetskih poremećaja ili oštećenja pankreasa kod određenih zaraznih oboljenja.
Svetski dan borbe protiv dijabetesa se obeležava širom sveta 14. novembra svake godine.
Juli uredi
Transfuzija krvi (lat. transfundere, preliti) je proces prenošenja krvi ili njenih produkata iz krvnog sistema jedne osobe u krvni sistem druge. Transfuzija može spasiti život u mnogim urgentnim stanjima kada dolazi do obimnog krvarenja, a može se koristiti i za nadoknađivanje izgubljene krvi u toku raznih lekarskih intervencija ili kod pojedinih oboljenja (teži oblik anemije, trombocitopenija itd). Osobama koje pate od hemofilije ili srpaste anemije potrebne su gotovo svakodnevne transfuzije krvi.
Avgust uredi
Anomalije zuba predstavljaju abnormalnosti u strukturi, obliku, broju, položaju i veličini zuba ili njihovom međusobnom odnosu. Ponekad je teško napraviti razliku između anomalije i esktremne varijacije u dentalnoj morfologiji. Uzroci anomalija su polivalentni i obuhvataju genetske faktore, različite metaboličke smetnje u toku razvoja, delovanje lokalnih štetnih činilaca, prevremeni gubitak mlečnih zuba i sl.
Dentalne anomalije se javljaju veoma retko, i znatno češće su prisutne kod zuba stalne denticije. Najčešće se manifestuju u periodu smene zuba (između šeste i osme godine života), ali se mogu javiti i pre izvijanja zuba ili kasnije.
Važno je da se one na vreme prepoznaju i adekvatno tretiraju, jer se vremenom anomalije menjaju i postaju sve komplikovanije. Grana stomatologije koja se bavi rastom i razvojem zuba, vilica i struktura lica i njihovim abnormalnostima, se zove ortodoncija. U zbrinjavanje abnormalnosti uključuju se i druge stomatološke discipline u zavisnosti od konkretnog slučaja i težine anomalije.
Septembar uredi
Pljuvačne žlezde (lat. glandulae salivatores s. oris) su deo digestivnog trakta, koji je pridodat usnoj duplji. U nju žlezde izlivaju produkt svoje sekrecije i tako učestvuju u hemijskoj preradi hrane. Prema tipu ćelija od kojih su izgrađene i vrsti pljuvačne sekrecije, dele se na: serozne, mukozne i mešovite. S obzirom na dimenzije i položaj, pljuvačne žlezde su podeljene u dve osnovne grupe: male i velike žlezde.
Žlezde usne duplje su ektodermalnog porekla, a nastaju invaginacijom pupoljaka epitela primitivne usne duplje (stomodeum) u mezenhim. Male pljuvačne žlezde izvan usne duplje su endodermalnog porekla.
Oktobar uredi
Karijes (lat. Caries dentium) je hronično oboljenje tvrdih zubnih tkiva koje napreduje progresivno, centripetalno i dovodi do razaranja zuba. Njegovo poreklo je višeuzročno, a velika učestalost ga ubraja među najčešća oboljenja savremenog čoveka. Karijes počinje na površini zuba (u 75 % slučajeva na griznoj površini) i to razgradnjom gleđi (demineralizacijom) i progresivno prodire u dubinu i širinu zahvatajući ostale strukture zubnog tkiva.
Novembar uredi
Lekari bez granica (franc. Médecins Sans Frontières, engl. Doctors Without Borders, 
izgovor) su međunarodna, humanitarna, nevladina organizacija koja pruža medicinsku pomoć žrtvama oružanih sukoba, epidemija i prirodnih ili veštački izazvanih katastrofa. Osim toga, ona nudi pomoć svima onima kojima je medicinska nega uskraćena ili teško dostupna zbog geografske udaljenosti, siromaštva ili etničke, političke i bilo koje druge marginalizacije. Poznati su po svojim projektima u ratom zahvaćenim područjima i zemljama u razvoju koje se suočavaju sa endemskim oboljenjima.
Organizaciju je osnovala grupa francuskih lekara 20. decembra 1971. godine. Širom sveta je poznata po svom nazivu na francuskom jeziku Médecins Sans Frontières ili skraćeno MSF. Sedište organizacije se nalazi u Ženevi, a u 20 država postoje njena predstavništva.
Svake godine oko 3.000 lekara, medicinskih sestara, sanitarnih stručnjaka i drugog medicinskog i nemedicinskog osoblja odlazi na različite zadatke širom sveta. Sa druge strane, oko 1.000 stalno zaposlenih ljudi radi na angažovanju volontera, obezbeđivanju finansijskih sredstava itd. Privatni donatori obezbeđuju približno 80 % finansijskog fonda organizacije, dok donacije vlada i korporacija osiguravaju ostatak. Na taj način se formira budžet koji godišnje iznosi oko 400 miliona američkih dolara.
Lekari bez granica deluju u preko 70 različitih zemalja, gde pružaju primarnu zdravstvenu zaštitu, obavljaju operativne zahvate, vakcinišu stanovništvo, osposobljavaju bolnice i ambulante, sprovode razne sanitarne i prehrambene programe, obučavaju lokalno stanovništvo i sl. Godine 1999. dobili su Nobelovu nagradu za mir, a tri godine ranije i Nagradu za mir u Seulu.
Decembar uredi
Formiranje zuba (odontogeneza) je složen proces u kome se zubi razvijaju od embrionalnih ćelija, rastu i niču u usnoj duplji. Mada postoje razlike u dentalnoj morfologiji različitih vrsta, razvoj zuba je manje-više sličan kod životinja i ljudi. Primarna denticija počinje da se razvija između šeste i osme nedenje trudnoće, a formiranje stalnih zuba počinje u dvadesetoj nedelji intrauterinog života ploda. Veliki broj istraživanja je bio posvećen otkrivanju procesa koji iniciraju razvoj zuba, i opšteprihvaćena je teza po kojoj je to faktor prisutan u tkivu prvog branhijalnog luka. Čitav proces odontogeneze se odvija kroz tri glavne faze:
- faza rasta i razvoja zuba,
- faza erupcije i
- faza okluzalne adaptacije.