Prusi

Ovaj članak je o drevnom narodu. Za za njemačku državu koja je po njima dobila ime pogledajte stranicu Prusko kraljevstvo.

Za druge upotrebe, pogledajte Prusi (višeznačna odrednica).

Prusi (nem. Pruzzen or Prußen; lat. Pruteni; litv. Prūši; let. Prūsai; polj. Prusowie), ponekad Stari Prusi ili Baltički Prusi, grupni je naziv za baltička plemena, koja su do srednjeg vijeka živjela između ušća Visle i Njemena. Poznati su od rimskog doba kada su sa Rimljanima trgovali ćilibarom. Tacit ih spominje pod imenom Aestui, a u izvorima iz 9. i 10. vijeka se navode pod imenima Bruzi, Brusi, Pruzzi, Prusai i Prutheni..

Baltska plemena oko godine 1200.

Istorija Brandenburga i Pruske
Sjeverna marka do 12. vijeka		Prusi do 13. vijeka
Markgrofovija Brandenburg 1157–1618 (1806)		Tevtonski vitezovi 1224–1525
		Prusko vojvodstvo 1525–1618	Kraljevska Pruska 1466–1772
Brandenburg-Pruska 1618–1701
Prusko kraljevstvo 1701–1918
Slobodna Država Pruska 1918–1947			Klajpedska oblast (Litvanija) 1920–1939 / 1945–present
Brandenburg (Njemačka) 1947–1952 / 1990–danas	Povraćene zemlje (Poljska) 1918/1945–danas	Kalinjingradska oblast (Rusija) 1945–danas

Arheološki nalazi na tom području sugerišu srodnost njihove kulture sa kulturom Litvanaca i Slovena. Živjeli su u plemenskim zajednicima i manjim naseljima bez čvrstih veza. Njihovu zemlju je u 13. vijeku kao feud dobio njemački Tevtonski viteški red (krstaši); dio od poljskih vladara, dio od rimsko-njemačkog cara Fridriha II (1226) pod uslovom Pruse preobrate na hrišćanstvo. Tevtonci su 1230. godine počeli osvajati njihovu zemlju. Prusi su 1260. digli ustanak te su se sve do 1283. odupirali osvajačima. Na kraju su pokoreni; većina Prusa je tada ubijena, ostatak prisilno pokršten. Zemlju su počeli kolonizovati njemački doseljenici, pa su se Prusi asimilirali i izumrli kao narod.

Staropruski jezik

Glavni članak: Staropruski jezik

Staropruski jezik, koji se govorio na području Istočne Pruske, izumro je na kraju 17. vijeka, te ga je u potpunosti zamijenio njemački. Srodan je danas postojećem letonskom i litvanskom jeziku i spada u baltičku porodicu indoevropskih jezika. Poznat je iz nekoliko dokumenata: Elbinškog rječnika, koji spominje 802 riječi, a koji je nastao u 14. vijeku, njegovog prijepisa iz 15. vijeka, rječnika koji je napisao dominikanac Simon Grunau, dva prevoda katehizma iz 1545. godine i prevoda Luterovog Enchiridiona iz 1561.

Izvori

• Opća enciklopedija JLZ, VI, Nih-Raš, 666-667, Zagreb (1980)

Spoljašnje veze

• M. Gimbutas, Knjiga o Baltima (s kartama)
• Sjeverozapadna Prusija
• Prūsa, događaji u Pruskoj historiji
• Litvanska mapa Stare Prusije: [1] [2]