Sakule
Sakule je naselje u Srbiji, u opštini Opovo, u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1847 stanovnika.
Sakule | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva u Sakulama | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Opovo |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.847 |
| — gustina | 27/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 08′ 47″ S; 20° 28′ 57″ I / 45.14637° S; 20.48248° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 69 m |
| Površina | 67,4 km2 |
.svg)  Sakule Sakule na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26206 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | PA |
Ovde se nalazi Srpska Pravoslavna crkva Svetog Nikole u Sakulama.
Istorija uredi
Sakule se pominju već 1432. godine. U predtursko doba su potpadale pod Kovinsku županiju. Kaluđeri manastira Pećke patrijaršije svratili su skupljajući priloge 1660. godine i u Sakule. [1]Godine 1716/18. do 1742. selo je bilo pod takozvanim Neuzinskim procesom, a od te godine, kad su procesi prekinuti, okolina Neuzine je pridodata Velikobečkerečkom okrugu, direktno pod Pančevo, u čijem je distriktu ostala sve do 1773. godine, kad su uključene u XII nemačko-banatsku regimentu. Godine 1764. "Sakula" je pravoslavna parohija u Bokanskom protoprezviratu.[2] Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Sakula" pripada distriktu Pančevo. Selo ima militarski status a stanovništvo je srpsko.[3] U XVIII veku, selo je bilo u sklopu Temišvarske eparhije u okviru pančevačkog protopijata. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir Temišvarske eparhije, u mestu su dva sveštenika. Parosi, pop Teodor Jovanović (rukop. 1790) i pop Georgije Stejić (1791), služe se pored srpskog i sa rumunskim jezikom.[4] Sakule su kao naselje postojale u području Srema, što pokazuju Austrougarske karte iz 18 og veka, pretpostavlja se da su se nalazile u ataru današnjeg mesta Ugrinovci, pokraj šume Grmovca. Sakulčani po predanju odlaze u seobi u Banat i svoj naziv sela daju novoformiranom selu koje stvaraju na drugoj strani Dunava, ali neke porodice koje su ostale i izbegle seobu i dan danas stanuju u Ugrinovcima i nose prezime Sakulac.
O životu i imovnom stanju sakulskih žitelja malo se zna, ali je izvesno da je selo živelo od stočarstva i zemljoradnje, a delimično i od ribolova. Druge delatnosti su bile malo zastupljene, osim naravno, domaće radinosti.
- Predanje mesta Sakule
“Opis mesta Sakule” Predanja o naselju Petar Kupusarević paroh Sakulski u periodu 1840-1878. godine piše: Najdalja sećanja naših najstarijih ljudi dokazuju, da su u stara vremena pre naseljavanja našeg starog sela, živeli Mađari k jugu otprilike 3000 koraka, na brežuljku zvanom Truntalj, a i danas isto mesto to ime zadržava, samo što se po iseljenju Mađara vinogradi sa ukusnim vinom i blagorodnim voćem od novonaseljenih Srba zasađeni; koje i danas postoje. A iz kog razloga su Mađari sa tog mesta otišli i kuda to je nepoznato.
Po iseljenju Mađara u godini 1737. doselile se neke familije iz Srema, a druge iz Erdelja, i naseliše severno od mesta Truntalja, na jedno uzvišeno mesto-nedaleko od tekuće reke Tamiš i tu se nastanili, gde su i crkvu sebi podigli, koje su mesto znakom obeležili jednim časnim krstom i danas naznačenim, i to mesto i sad se zove Staro selo” .[5]
Po umnožavanju gorenavedenih familija počnu se dalje širiti, no budući, da je između sadašnjeg starog sela i novog sela našeg bila je jedna velika umka na kojoj je po kazivanju starih jedna kula postojala, iz koje je tačno u ponoć čovek bez glave na krmači jašeći okolo kule trčao, i mnoga druga izmišljanja i sujeverja kazivali, u godini pak 1829. g. kapetan Hamek bivši tada zapovednik ne mogavši više kojekakva izmišljanja i sujeverja slušati, zapovedi istu kulu srušiti, i tako na zapovest njegovu izađe selo sa motikama i ašovima, tako kulu porušiše i poravnaše, i danas lepe i krasne kuće na istom mestu postoje.
Po rušenju kule počnu se iseljavati iz Starog sela, i naseljavati iza rečene kule; i na pitanje kuda se taj i taj iselio, kazivano je iza kule, od tada se po opštem mišljenju, a i ime naše selo Sakule dobilo. Posle nekog vremena 1778. godine počnu se Srbi naseljavati i iz drugih mesta, kao iz Kikinde, Vranjeva i Melenaca, a zatim i iz Srbije i iz drugih banatskih sela i Erdelja (,, iz Vlaške,,). Prema iznetim podacima, vidi se da je poreklo Sakuljana ovako: Najstarije familije su u starom selu, a one su većinom tamo prešle iz ranijeg sela na Sigetu, a delom podolazili iz ostalog Banata. tako da su sebi u novom naseljenom selu i crkvu 1779. godine od starog materijala podigli, broj žitelja tih vremena nije poznat, kasnije sa dve Parohije od 2629 duša, najviše Srba, kao i sada za kratko vreme i školu sebi podigoše, koja i danas postoji ; 1844-1846. godine staru crkvu poruše i novu od dobrog materijala podigoše, i bakrom pokriju. I ta je crkva slavila letnjeg Sv. Nikolu.[6] Ikonostas crkve je oslikao Konstantin Pantelić, ikonopisac iz Tomaševca 1856-1858. godine. Unutrašnjost crkve je obnovljena 1961. godine. Crkvene matične knjige se vode kad je osnovano mesno parohijsko zvanje 1779. godine.[7]
Opština Sakule je još 21. oktobra 1814. godine zvanično tražila pravo na održavanje godišnjih vašara. Godine 1864. održavaju se dva vašara: o prazniku Brašančevu i u ponedeljak posle praznika "Svih svetih". Srbi su osnovali svoju štedionicu 1893. godine.
Sakule je pred ukidanje Vojne granice u kulturno-nacionalnom pogledu prednjačilo u okolini. Ubrzo po osnivanju Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, u Sakulama je od 1862. postojalo vredno "Dobrovoljno pozorišno društvo" koje je svake sezone održavalo više predstava, sa ciljem da od prihoda pomažu Novosađane. To "Dobrovoljno društvo Sakulsko" je 1862. godine zaradilo i poslalo kolegama novosadskim priloga 20 f.[8] Selo je 1867. dobilo svoju čitaonicu (čitalište)[9], koju su osnovali požrtvovani Srbi, a sledeće 1868. godine i Pevačku družinu. Godine 1862. srpsku knjigu kupiše paroh Petar Kupusarević, učitelj Andrija Petković i drugi okupljeni čitatelji. Dobrovoljno vatrogasno društvo su zvanično registrovali Sakuljani 1885. godine. Paroh sakulski pop Aleksandar Ćurčić pokrenuo je maja 1895. godine svoj list "Branič pravoslavlja", promovisan kao "duhovno-moralni za narod". Novine koje su štampane kod Grčića u Velikom Bečkereku, imale su primarni, prikriven cilj - borbu protiv narastajuće nazarenske sekte u selu i okolini.[10] Svetozar Erdeljan je sa prijateljima pokušao početkom 1897. godine da osnuje "Ratarsku čitaonicu" u Sakulama. Bilo je neophodno da obezbede statut i sazovu osnivačku -konstitutivnu skupštinu.[11]
Godine 1905. Sakule su velika opština u Antalfalvskom srezu (Kovačičkom). Tu stanuje 2923 žitelja u 551 domu. Srba ima najviše; njih 2293 pravoslavnih duša (ili 79%) imaju 460 kuća. U mestu su tada od javnih zdanja dve crkve - pravoslavna i rimokatolička, zatim komunalna škola i zabavište. Od komunikacijskih sredstava tada selo ima poštu i telefon. U selu je srpska crkvena opština, skupština je redovna pod predsedništvom Laze Nedića. Crkvena opština je bogata, a njen zemljišni posed je 116 kj.zemlje. Ima dve parohije (III i V platežne klase), parohijski dom, dve parohijske zemljišne sesije i srpsko pravoslavno groblje. Paroh u jednoj parohiji je 1905.godine pop Lazar Udicki, rodom iz Velike Kikinde, koji služi 16 godina u mestu. Druga parohija ima administratora, pop Stevana Arsenijevića rodom iz Botoša, koji služi svih šest godina u Sakulama. Parohijsko zvanje je osnovano i matrikule se vode od 1779. godine. Škola je postala komunalna 1875. godine i izdržava je politička opština Sakulska. Školsko zdanje je podignuto 1850. godine. Učiteljsko telo čine 1905. godine: Milan Radovančev rodom iz Crepaje, Kosta Legetić rodom iz Opova i učiteljica Jelena Petrović rodom iz Pančeva. Redovnu nastavu je pohađalo 290 učenika, a u nedeljnu školu išlo 160 đaka starijeg uzrasta.[12]
Manifestacije uredi
Najpoznatija manifestacija u Sakulama su Ovčarski dani. Ovaj događaj se održava svake godine u martu i tom prilikom se okupljaju uzgajivači stoke (goveda, ovaca, magaraca itd), pripremaju i degustiraju specijaliteti iz domaće banaćanske kuhinje, izlažu ručni radovi i održava posebno atraktivna i već nadaleko poznata trka na magarcima u više kategorija, po kojoj su i Ovčarski dani na prvom mestu prepoznatljivi. Sva ova dešavanja su propraćena bogatim kulturno-umetničkim programom i posetom uglednih ličnosti iz sveta kulture i javnog života.
Seoska slava je Sveti Nikola (22. maj), dan koji je takođe zvaničan dan opštine Opovo.
Znameniti Sakuljani uredi
- Zoran Petrović, (1921-1996) akademski slikar, profesor Akademije i književnik ("Selo Sakule a u Banatu"...)
- Ljubomir Kupusarević, pravoslavni sveštenik, prota Somborski, obrazovao se u Kijevskoj Duhovnoj akademiji (od 1871).
Demografija uredi
U naselju Sakule živi 1641 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,9 godina (40,6 kod muškaraca i 43,2 kod žena). U naselju ima 681 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,01 (popis iz 2002).
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 2 | 1 | ||
| 80+ | 18 | 36 | ||
| 75—79 | 25 | 58 | ||
| 70—74 | 42 | 62 | ||
| 65—69 | 70 | 91 | ||
| 60—64 | 74 | 78 | ||
| 55—59 | 61 | 60 | ||
| 50—54 | 69 | 69 | ||
| 45—49 | 88 | 53 | ||
| 40—44 | 72 | 69 | ||
| 35—39 | 67 | 75 | ||
| 30—34 | 76 | 51 | ||
| 25—29 | 57 | 57 | ||
| 20—24 | 62 | 47 | ||
| 15—19 | 68 | 77 | ||
| 10—14 | 59 | 63 | ||
| 5—9 | 48 | 47 | ||
| 0—4 | 42 | 54 | ||
| Prosek : | 40,6 | 43,2 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 851 | 222 | 538 | 50 | 37 | 4 |
| Ženski | 884 | 132 | 537 | 189 | 25 | 1 |
| UKUPNO | 1.735 | 354 | 1.075 | 239 | 62 | 5 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 526 | 317 | 9 | 0 | 63 |
| Ženski | 318 | 185 | 1 | 0 | 36 |
| UKUPNO | 844 | 502 | 10 | 0 | 99 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 39 | 28 | 4 | 13 |
| Ženski | 1 | 2 | 33 | 4 | 3 |
| UKUPNO | 1 | 41 | 61 | 8 | 16 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 4 | 4 | 14 | 9 | 3 |
| Ženski | 3 | 2 | 3 | 17 | 17 |
| UKUPNO | 7 | 6 | 17 | 26 | 20 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 5 | 2 | 0 | 12 | |
| Ženski | 3 | 1 | 0 | 7 | |
| UKUPNO | 8 | 3 | 0 | 19 | |
Reference uredi
- ^ Zoran Petrović: "Selo Sakule a u Banatu", Pančevo 2010.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Petar Kupusarević, paroh Sakulski, Opis mesta Sakule, objavljeno je u časopisu, “Javora” 1880.
- ^ ,,Jovan Erdeljanović ,Srbi u Banatu,, (1924)
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1867. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1897. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
