Википедија

Svetozar Ivačković

Svetozar Ivačković (Deliblato, 10. decembar 1844 — Beograd, 30. januar 1924) bio je srpski arhitekta. Najviše se bavio projektovanjem crkvenih objekata u srpsko-vizantijskom stilu, za mnoga mesta u Srbiji. Svrstava se među najznačajnije srpske arhitekte novijeg doba.

Svetozar Ivačković
Svetozar Ivačković
Lični podaci
Datum rođenja(1844-12-10)10. decembar 1844.
Mesto rođenjaDeliblato, Austrijsko carstvo
Datum smrti30. januar 1924.(1924-01-30) (79 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina Jugoslavija

Biografija uredi

 
Ministarstvo pravde (1904)

Svetozar Ivačković je rođen u Deliblatu, 10. decembra 1844. godine. Osnovnu školu završio je u Deliblatu i Pančevu, a Realku u Pančevu. U Beču je završio Visoku tehničku školu. Po završetku ovog fakulteta upisao se na Akademiju likovnih umetnosti, u klasi profesora Teofila Hanzena koji se proslavio svojim predavanjima iz vizantijske arhitekture. Ove studije koje su obuhvatale, pored vizantijske, i klasičnu i renesansnu arhitekturu, završio je sa odličnim uspehom 1874. godine.

Iako se ne zna kada je tačno prešao u Beograd, u Arhitektonskom odeljenju Ministarstva građevina počeo je da radi 1881. godine kao inžinjer I klase pod ugovorom. Kasnije je bio i zastupnik načelnika Arhitektonskog odeljenja i inspektor. Devedesetih godina XIX veka izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije. Bio je član Odbora, Udruženja srpskih inžinjera (1895) i Udruženja srpskih umetnika u Beogradu (1898)[1].

Kao stručnjak za aktuelnu akademsku arhitekturu, a naročito za njenu neorenesansnu i neovizantijsku varijantu, ostvario je respektabilan opus u domenu sakralnog neimarstva. Po povratku u Pančevo, 1874. godine nakon pobede na konkursu, do 1877. godine sagradio je monumentalnu jednokupolnu Preobraženjsku crkvu, remek-delo srpske novije crkvene arhitekture; to ujedno predstavlja i najznačajnije njegovo delo u oblasti gradnje pravoslavnih hramova. Ikonostas u crkvi je uradio Uroš Predić, a monumentalne zidne slike je napravio u periodu od 1907. do 1909. slikar Stevan Aleksić.

Sa upadljivim reminiscencijama na Hanzenov stil, podigao je reprezentativnu Harišovu kapelu na Zemunskom groblju (1874—1878). Godine 1878. postaje član Srpskog učenog društva. Od 1881. godine zaposlen je u Glavnoj upravi (Ministarstvu građevina) kao inžinjer prve klase pod ugovorom. Kasnije je bio i zastupnik načelnika Arhitektonskog odeljenja i inspektor. U devedesetim godinama 19. veka izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije, a 1894. godine je odlikovan ordenom Takovskog krsta.

Iako se ne zna kada je tačno prešao u Beograd, u Arhitektonskom odeljenju Ministarstva građevina počeo je da radi 1881. godine kao inžinjer I klase pod ugovorom. Kasnije je bio i zastupnik načelnika Arhitektonskog odeljenja i inspektor. Devedesetih godina XIX veka izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije.

Od 1881. do 1900. godine, Ivačković je sagradio nekoliko desetina parohijalnih crkava i grobljanskih kapela širom uže Srbije i Vojvodine, od kojih je tek polovina evidentirana. Pojedina dela naveo je u autobiografiji iz 1887. godine (pismo Stevanu D. Popović, načelniku Ministarstva prosvete i crkvenih dela), kao i na stranicama „Srpskog tehničkog lista“, dok neke njegove crkve pominje Feliks Kanic. Do sada su evidentirane Ivačkovićeve crkve u: Zvečkoj, Vranevu, Jasiki, Markovcu, Leskovcu kod Beograda, Kalni, Vrbici, Gradašnici, Kaoni, Čukojevcu, Crnojci, Sokobanji, Hisaru kod Leskovca, Guncati, Rudnoj Glavi, Vraniću, Grabovcu, Rasnici, Zasavici, Mozgovu, kapela Stanojla Petrovića na Novom groblju Beograd (1890)[2], Jagodini, kao i Crkva Svetog Nikole u Beogradu. Neke od navedenih hramova projektovao je u saradnji sa drugim kolegama iz Arhitektonskog odeljenja — Jovanom Ilkićem, Milanom Kapetanovićem i Dušanom Živanovićem.

Najbolje njegovo ostvarenje u Beogradu je zgrada Ministarstva pravde iz 1883. na Terazijama, jedna od najlepših beogradskih palata s kraja veka u stilu neorenesanse. Građevina je prvobitno imala dvostruku namenu, u njoj su bili smešteni Ministarstvo pravde i Terazijski kvart — zbog čega je originalna fasada imala dva ulaza, simetrično postavljena na krajevima prizemlja. Drugi ulaz je uklonjen za vreme prepravki zgrade 1910. godine. Ovu građevinu Ivačković je projektovao po službenoj dužnosti kao arhitekta Ministarstva građevina i u saradnji sa inžinjerom Jovanom Subotićem. Zgrada u potpunosti podseća na neku od vrednih palata italijanske renesanse, izuzimajući boju fasade. Rešena je simetrično, sa dvojnim prozorima u prizmelju i na spratu. Prizemlje je obrađeno rustično, sa velikim kvaderima koji prate lučno zasvedene prozore i portal(e), dok je površina fasade sprata pokrivena keramičkim pločicama i ukrašena trougaonim timpanonima iznad dobro profilisanih prozora. Zgrada ima bogato dekorisan krovni venac iznad koga se nalazi atika sa balustradom. Zgrada Ministarstva pravde svakako spada među najreprezentativnije građevine svoje epohe u Beogradu.[3]

Ivačković je podigao i nekoliko privatnih porodičnih zgrada. Izdvajaju se kuće za Nićifora Dučića, Jovana Dilbera, Dragu Mitričević i Nikolu Vujatovića u Beogradu. Ostvario je zapažene rezultate na arhitektonskim konkursima, umetničkim izložbama i prestižnoj stručnoj periodici.

Galerija uredi

  •  
    Južna fasada Crkve svetog Dimitrija (Hariševe kapele) u Zemunu (1874-1878)
  •  
    Fotografija južne fasada Crkve svetog Dimitrija (Hariševe kapele) u Zemunu (1874-1878)
  •  
    Fotografija severno-zapadne fasade Crkve svetog Dimitrija (Hariševe kapele) u Zemunu (1874-1878)
  •  
    Fotografija Crkve Svetog Nikole na Novom Groblju u Beogradu
  •  
    Fotografija Preobraženjske crkve (Gornjovaroške srpske crkve) u Pančevu (1877-1909)
  •  
    Fotografija Crkve svetog Ilije u Vraniću (1884-1888)

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1898. godine
  2. ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1890. godine
  3. ^ Srpski biografski rečnik. 4, I-Ka (PDF). Novi Sad: Matica srpska. 2009. ISBN 978-86-7946-037-0. Pristupljeno 20. 9. 2018. COBISS.SR 240373255

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Svetozar Ivačković na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Светозар_Ивачковић&oldid=26702664”