Seča knezova je pogubljenje srpskih narodnih glavara 1804. godine koje su sprovele dahije. Cilj dahija je bio da pogubljenjem knezova spreče pobunu, ali je ona samo ubrzala izbijanje Prvog srpskog ustanka.[1]

Seča knezova
Pogubljene srpske vođe
MestoBeogradski pašaluk
Datum23—29. januara 1804.
MetaZnačajni Srbi
Vrsta napadaUbistva i napadi
Ubijeno72+
Arhimandrit Hadži Ruvim (sedi) i iguman Hadži Đera
Postavka Seča knezova u muzeju „Muselimov konak” u Valjevu, zgradi u kojoj su bili zatočeni Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin

Pozadina

uredi

Nakon povratka janjičara u Beogradski pašaluk, njihove vođe dahije su ubile Hadži Mustafa-pašu i preuzele vlast. Njih četvorica: Aganlija, Kučuk Alija, Mula Jusuf i Mehmed-aga Fočić su podelila pašaluk na četiri dela i uvela diktaturu. Dahije su ukinule povlastice koje je sultan Selim III dao Srbima 1793. i 1794. godine, sami ubirali poreze i druge dažbine, sudili i presuđivali po svojoj volji.[1]

Stanje u pašaluku stvoreno janjičarskim terorom uticalo je na ujedinjenje svih srpskih društvenih snaga (seljačke mase, starešinski i trgovački sloj) da se dignu na ustanak. U Zemunu se okupio veliki broj Mustafa-pašinih prijatelja, Srba i Turaka, među kojima je najaktivniji bio Petar Ičko, a na turskoj strani najviše se isticao nekadašnji pašin blagajnik Hasan-beg, na čijoj je strani bio i priličan broj spahija, koji su bili ugroženi od dahija. Oni su već u leto 1802. godine pokušali da organizuju neki veći pokret u pašaluku, ali su zbog prerane akcije oko Požarevca i ispod Avale, pretrpeli neuspeh.[1] Nakon ovog poraza, pritisak koji su dahije vršile na spahije bio je sve veći. Pobunjenici su već tada uputili pismo Carigradu u kojem traže pomoć sultana Selima III.[traži se izvor]

Početkom 1803. godine sastalo se 12 knezova valjevske nahije, među kojima su se naročito isticali Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin. Na ovom sastanku odlučeno ja da se za 8 meseci podigne ustanak. Neke starešine iz Šumadije su se takođe sastale i donele sličnu odluku. Krajem iste godine Aleksa Nenadović je uputio jedno pismo austrijskom komandantu u Zemunu majoru Mitezeru, u kojem je konstatovano da su Srbi posvađali dahije i da će najverovatnije doći do oružanog sukoba između njih.[traži se izvor]

Seča knezova

uredi
 
Grob Ilije Birčanina, u manastiru Ćelije

Ovo pismo je palo u ruke dahijama, koji su tek tada uvideli kakve je situacija u Beogradskom pašaluku. Bojeći se i austrijske intervencije u mogućem ustanku, dahije su organizovale pogubljenja starešina, 4. februara 1804. godine, u kojoj je pobijena većina istaknutijih Srba trgovaca, knezova, sveštenika, naročito onih koji su se istakli u borbi protiv janjičara i u Kočinoj krajini.[traži se izvor]

Narodna epika je bila vrlo razvijena u doba Prvog srpskog ustanka i propratila je sve značajnije događaje iz ustaničkih borbi. Filip Višnjić u svojoj pesmi Početak bune protiv dahija.[traži se izvor]

On beleži ovaj događaj stihovima:

Poći ćemo iz našega grada

Kroz našije sedamn'est nahija,

Isjeć' ćemo sve Srpske knezove,

Sve knezove, Srpske poglavice,;

I kmetove, što su za potrebe,

I popove Srpske učitelje,

Samo ludu đecu ostaviti,

Ludu đecu od sedam godina,

Pak će ona prava biti raja,

I dobro će Turke poslužiti.

Žrtve

uredi
 
Spomenik u Valjevu.
 
Grob Stevana Andrejevića Palalije, u manastiru Rajinovcu

Oni koje su Turci ubili tokom seče knezova su[2]:

Ujedno su i Mula Jusuf u gročanskoj nahiji, Kučuk Alija u Pomoravlju, a Mehmed-aga Fočić u zapadnoj Srbiji vršili pokolje. Pobijeno je više od stotinu viđenijih Srba.[traži se izvor]

Oni koji su Dahije hteli ubiti tokom seče knezova ali su se na vreme sklonili od potere[2], su:

Posledice

uredi

Ovaj čin nije smirio Srbe, već ih je samo još više razljutio. Na Saboru u Orašcu 14. februara 1804. donesena je odluka da se podigne buna na dahije. Za vođu bune je izabran Đorđe Petrović — Karađorđe.[traži se izvor]

Dahije su u noći između 5. i 6. avgusta na ostrvu Ada Kale na Dunavu, pogubljene od strane Milenka Stojkovića.

Pogubljenje knezova Alekse i Ilije dokumentovao je prota Mateja Nenadović u čuvenim Memoarima („odvedeni su oko 80 fati niže ćuprije na poljicu do Kolubare”), a opevao slepi guslar Filip Višnjić u pesmi Početak bune protiv dahija.[3]

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ a b v Ćirković 2004, str. 182.
  2. ^ a b Spisak urađen prema tekstu Vuka Karadžića Prva godina Srpskoga vojevanja na daije u Danici za 1828, članku Topola: Seča knezova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2007) i pesmi Filipa Višnjića Početak bune protiv dahija. Spisak treba dopunjavati kako se kad dođe do podataka.
  3. ^ „Početak bune protiv dahija – Filip Višnjić”. www.boske.rs. Pristupljeno 2021-02-02. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi