Sopotska greda
Sopotska greda (ogranak Karpata) predstavlja blago zatalasano pobrđe koje se pruža meridijanskim pravcem od Svilajnca na jugu do Kostolca i Dunava na severu i predstavlja razvođe Velike Morave na zapadu i Mlave na istoku.[1]
U spisima o Požarevačkom miru pominje se kao uzvišenje sa koga se vide Požarevac i Kostolac.[2] Naziv potiče od slovenske reči „sopot”, što znači žubor vode. Danas postoji više aktivnih izvora vode na ovim brdima, ali neki su i presahli. U podnožju Požarevca, situacija je lošija, jer na mestima gde su rekogniscirani ostaci starih gradića (kod gradske bolnice i u Kosovskoj ulici), nema izvora zdrave pijaće vode.[3] U narodu je poznata još kao i Moravska ili Požarevačka greda.[4]
Geološko-geomorfološke karakteristike uredi
Počinje od Gornjačkih planina (Ćovdin-Đurinac-Roćevac) na jugu i pruža se prema severu preko Brzohoda, Aleksandrovca, Čačalice i Sopota i izbija na Dunav kod Kostolca. Severno od Petrovca, tačnije kod pravca Orljevo-Polatna, ova se greda približava Boževačkoj. Na tom mestu dolina Mlave je sužena i tako je njen donji deo predvojen u dva proširenja: donje ili Stig i gornje, Petrovačko polje ili Mlava u užem smislu.[5]
Uokvirena je izohipsom od 100 metara, a najveće visine joj prelaze 200 metara samo u južnom delu, odakle se blago spušta ka severu, sve do Kostolca, gde sa apsolutne visine od 175 metara tone pod korito Dunava. Pravac pružanja grede predodredila su dva paralelna raseda, duž kojih je došlo do spuštanja zemljine kore, što joj određuje horstovski karakter. Prema Stigu, Sopotska greda se spušta relativno strmo sve do izohipse od 100 metara, na kojoj je kontakt sa dolinskom ravni Mlave.
U pogledu geološke građe, u osnovi su staropaleozojske formacije, a preko njih direktno naležu neogeni (miocen i pliocen) jezerski sedimenti, predstavljeni peskovima i glinama, delimično i lignitima, pontskih peskova, glinovitih peskova, peščara i peskovitih laporaca panonske starosti.
Sopotsku gredu su raščlanili brojni potoci koji teku ka Mlavi i Moravi. Neki od njih presekli su naslage tercijarnog uglja koji se nalazi između slojeva škriljaste gline i šljunka u podini, i raspadnutih glina sa peskovima i laporima u povlati. Greda je južnije raščlanjena Čokordinskom rekom, čiji tok ide paralelno sa Mlavinim sve do ušća kod Velikog Sela.[6]
Reference uredi
- ^ Manojlović, Piše: Miroljub. „Varoš, a još selo”. Dnevni list Danas (na jeziku: srpski).
- ^ „Požarevački mir – 301 godina posle”. www.ebranicevo.com.
- ^ Grozdanović, Stefan (2015). „Hidrotehnička infrastruktura starorimskog Viminacijuma”. Vodoprivreda. 47 (273-275): 143.
- ^ „Geografski položaj – Turistička organizacija Grada Požarevca” (na jeziku: srpski).
- ^ Milojević, Borivoje (1934). Črna prst, Bjelasica i Perister. Beograd: Geografsko društvo. str. 23.
- ^ Kuzman, Savo; Stepanović, Miodrag; Miljković, Đurđa (2009). „Geološko-geomorfološke karakteristike Stiga”. Zbornik radova Departmana za geografiju, turizam i hotelijerstvo (38/2009): 12.
