Spomenik Revoluciji (Kozara)
Spomenik Revoluciji na Mrakovici, jednom od vrhova planine Kozare, je impoznatan spomenik visok 34 metra, rad vajara Dušana Džamonje. Posvećen je borbi i stradanjima partizana i civila tokom bitke na Kozari u proleće 1942. godine.
|
Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.
|
Istorijska pozadina uredi
Sredinom aprila 1942. godine, nemačke okupacione snage su, zajedno uz pomoć ustaško-domobranskih i četničkih trupa, pokrenule ofanzivu čiji je cilj bio uništiti partizanske snage na planini Kozari, koje su ugrožavale komunikacije Zagreb-Beograd, ali i prema Prijedoru i Banjaluci. Nemačka uprava je zaključila da za potpuno gušenje ustanka treba uništiti i civilno stanovništvo. Broj neprijateljskih vojnika bio je 40.000 naspram 4.000 partizana. Oko Kozare je bio formiran neprijateljski obruč unutar kojeg se našlo 80.000 civila i 500 ranjenika. Četvrtog jula, u jurišu se probilo oko 10.000 ljudi. Neprijateljske snage su udarile 5. jula, te zarobile i poubijale 500 ranjenika. Ofanziva je završila sredinom jula 1942. godine. U toku ofanzive je izginulo 1.700 partizana, a oko 50.000 civila je upućeno u koncentracione logore po NDH, u kojima je većina njih skončala. Uprkos ovoj ofanzivi, Kozara je nastavila biti jedno od žarišta ustanka.[1]
Ostvarenje i uređenje spomen-kompleksa uredi
Godine 1969, bio je raspisan opšti Jugoslovenski konkurs za spomenik na Mrakovici. Prvu nagradu je osvojio Dušan Džamonja, a spomenik je završen do 1972. godine. Bio je izgrađen na prostranoj visoravni na samom vrhu Mrakovici, okružen visokom i gustom crnogoričnom šumom.
Džamonja je spomenički kompleks zamislio u dva dela – na pristupni i centralni plato spomenika, koji su prostorno udaljeni 200 metara i vizuelno podeljeni barijerom šume i visinskom razlikom. Pošto s pristupnog platoa ka spomeniku vodi široko stepenište kroz šumu, Džamonja je na taj način ostvario psihološku pripremu posetioca kojem naočigled raste vizura spomenika, odnosno polagano se uzdiže pred njim kako se približava vrhu.[2]
Kako je sam Džamonja rekao, zamislio je spomenik tako da bude sastavljen od dvadeset vertikalnih segmenata koji čine cilindričnu celinu. Svaki od segmenata profilisan je dubokim izrezima, odnosno ispupčenjima motiva u negativu, koji u ukupnom zbiru celine imaju simbolično značenje. Dok uvučeni i senkom prekriveni negativi simbolizuju smrt, pozitivi predstavljaju pobedu i život. Dodatan utisak na pozitivima postignut je ugrađivanjem lamela od nerđajućeg čelika, čime je životu dodana dimenzija svetlosti što je u suprotnosti sa negativima koji se nalaze u senci. Horizontalno položeni blokovi, koji su postavljeni oko centralnog spomenika, simbolizuju pritisak i agresiju neprijatelja koji surovom snagom nastoji, ali ne uspeva uništiti život i pobedu koji se uzdižu ka nebu, utelovljeni u vertikalnom spomeniku.[2]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Enciklopedija Jugoslavije (knjiga peta). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1962. godina, 362.-364. str.
- ^ a b Argan, Džulio Karlo. Džamonja. „Mladost“, Zagreb 1981. godina, 85. str.
