Spomen kosturnica poginulim ratnicima 1912—1918. godine na groblju u Čačku
Spomen kosturnica poginulim ratnicima 1912—1918 na groblju u Čačku ili Spomenik ratnicima četiri vere na Gradskom groblju u Čačku je spomen kosturnica podignuta 23. septembra 1934. godine ratnicima koji su izgubili život za vreme Balkanskih i Prvog svetskog rata na području Čačka. Na spomeniku su uklesani simboli četiri verske zajednice: pravoslavne, katoličke, islamske i jevrejske. Predstavlja jedinstven primer poštovanja prema ratnicima svih nacija i religija, i u ratu i u miru.
| Spomen kosturnica poginulim ratnicima 1912—1918 | |
|---|---|
 Spomen kosturnica ratnicima četiri vere Foto 2012. | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Čačak |
| Opština | Čačak |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | nepokretno kulturno dobro |
| Vreme nastanka | 1934. |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture |
| Stepen zaštite | I |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo |
| www | |
Istorija uredi
Izginuli i pomrli učesnici Prvog svetskog rata u Čačku bili su u prvi mah sahranjivani na dva mesta. Srbi, na svom vojničkom groblju, u sastavu gradskog, a pripadnici Centralnih sila na Švapskom groblju, u blizini bolnice. Na ovom drugom je bio i mermerni spomenik sa natpisom „Umro je svaki za svoju otadžbinu“ (nem. Es starb ein jeder fur sein Vaterland).[1]
Između dva svetska rata čačanske gospođe, predvođene učiteljicom Milicom Obradović, osnovale su 22. oktobra 1928. godine žensku sekciju „ Udruženja rezervnih oficira i ratnika“ - FIDAK (franc. Fédération Interallié des Anciens Combattants).[2] One su se tada, još uvek pod utiskom dramatičnih događaja iz Prvog svetskog rata, obavezale da će se boriti za mir u svetu, zbrinjavati ratnike i članove njihovih porodica, uređivati vojnička groblja, proslavljati datume vezane za Prvi svetski rat. Sekcija je posebnu pažnju posvetila pronalaženju grobova vojnika obeju zaraćenih strana izginulih u širem regionu čačanskog kraja u ratovima od 1912—1918, i prenosu njihovih posmrtnih ostataka u zajedničku spomen kosturnicu.[3]
Na njihovu inicijativu i uz pomoć Ministarstva pravde podignuta je zajednička spomen kosturnica na čačanskom groblju, gde su položeni posmrtni ostaci 914 vojnika.[4] iz 15 današnjih država[5] Od toga su 652 bili srpski ratnici, iz čačanskog kraja (109), rudničkog (96) i svih drugih okruga u Srbiji.[1]
U kosturnici su sahranjena i 262 vojnika Centralnih sila: 65 iz Češke, 61 iz Ugarske, 33 iz Austrije, 14 iz Slovenije, 20 iz Hrvatske, 19 iz Bosne i Hercegovine, 9 iz Vojvodine, 26 iz Nemačke, Bugarske, Italije, Moravske, Galicije i Bukovine, dok za njih još 15 nema podataka o poreklu.[6]
Obeležje vojnicima svih vera koštalo je 50.000 tadašnjih dinara.[6] Iznad kosturnice, po zamisli čačanskog inženjera Isidora Janjića, kamenorezac Frančesko Berbelja, takođe iz ovog mesta, sagradio je piramidu od plavog kamena dopremljenog iz svog majdana u Jeminskoj steni. Na svakoj strani, od jablaničkog granita, postavljena su četiri različita amblema: pravoslavni krst, katolički krst, islamski polumesec i jevrejska šestokraka zvezda. Sahranjivanje je završeno 5. avgusta 1934. godine, simboličnim prenosom posmrtnih ostataka trojice vojnika. Uz Betovenov „Posmrtni marš“ povorka je iz grada krenula ka spomen kosturnici.[5] Spomenik je otkrio kraljev izaslanik Oskar Časka, 23. septembra 1934, uz prisustvo predstavnika poslanstava Francuske, Engleske, Belgije, Italije, Nemačke, Bugarske, Rumunije i Turske, kao i sveštenika sve četiri vere.[5]
Sedam godina kasnije, u Drugom svetskom ratu, po nalogu Nemaca uklonjeni su simboli islamske i jevrejske zajednice. Nemci su, zauzevši Čačak, u pisanoj formi naredili kamenorescu da sa spomenika ukloni islamski polumesec i Davidovu zvezdu, pa su umesto tih simbola ostale samo vidljive konture.[1] Narednih 66 godina spomenik nije obnavljan.[3]
Obnovljen je i ponovo otkriven 23. septembra 2007. godine, uz prisustvo predstavnika lokalne vlasti, ministarstava, predstavnika ambasade Slovačke, vojnih udruženja, umetnika i predstavnika medija.[3] Beogradska slikarka Irena Kelečević, u sastavu svog rada „Senke prošlosti“, s kojim je učestvovala na 24. Memorijalu Nadežde Petrović, obnovila je oba znaka, vrativši spomeniku prvobitni lik.[6][7] Iste godine 2007, rešenjem br. 126/2007 Spomen kosturnica poginulim ratnicima 1912—1918 na groblju u Čačku[8] proglašena je spomenikom kulture.[9]
Galerija uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Politika: „Spomenik ratnicima četiri vere“, G. Otašević, 16.3.2011, pristup 20.5.2013
- ^ Sindeks - Istorija 20. veka vol. 29, br. 1: „Udruženje rezervnih oficira i ratnika 1919—1941“[mrtva veza], str. 33, Danilo Šarenac, pristup 20.5.2013
- ^ a b v Evropa plus: „Mi smo pomirili i ujedinili Evropu 23. septembra 1934. godine“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016), pristup 20.5.2013
- ^ Politika: „Prošlost na našim leđima“, pristup 20.5.2013
- ^ a b v Blic: „Obnovljen spomenik četiri vere“, Vesna Trtović 24.9.2007, pristup 20.5.2013
- ^ a b v Politika: „Spomenik sa simbolima četiri vere“, G. Otašević, 13.01.2008, pristup 20.5.2013
- ^ „Umetnici o prošlosti“, G. Otašević, 3.7.2007, pristup 20.5.2013
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo: „Nepokretna kulturna dobra na teritoriji Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo“[mrtva veza], format pdf, pristup 20.5.2013
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo: „Registar nepokretnih kulturnih dobara - Opština Čačak“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. novembar 2014), pristup 20.5.2013
