Сребрнолисни јавор

Srebrnolisni javor
	Stablo srebrnolisnog javora u Arboretumu Šumarskog fakulteta u Beogradu.
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Sapindales
Porodica:	Sapindaceae
Rod:	Acer
Vrsta:	A. saccharinum
Binomno ime
	Acer saccharinum; L.
	Prirodni areal srebrnog javora.

Srebrnolisni javor (Acer saccharinum) ređe se naziva američkim šećernim javorom (mada epitet vrste to znači) i slatkim javorom^[1]. Nazivi vezani za šećer i slatko potiču od soka koji ova vrsta luči od koga su starosedeoci Amerike pravili zaslađivač. Javorov sirup, međutim, pravi se danas od druge vrste javora - Acer saccharum Marshall. Naučni sinonimi su Acer dasycarpum Ehrh., (maljavog plodnika) Acer album hort. ex G. Nicholson (beli - zbog srebrnastog naličja lista) i Acer eriocarpum Michx. (vunastog plodnika).

Opis vrste

Jednodomo listopadno drvo u mladosti brzorastuće, visine do 40 m, i prsnog prečnika do 100 sm, izdužene krune. Kora siva i ispucala kod odraslog stabla.

Listovi dugi 8–16 sm, 6–12 sm široki sa tri duboka srednja i dva mala bočna režnja na 10sm dugoj dršci; režnjevi oštro nazubljeni i zašiljeni. Lice lista tamnozeleno, a naličje plavičastobelo.

Cvetovi u pramenu, crvenkasti, bez krunice i nektarija, plodnik dlakav. Cveta pre listanja u februaru. Hermafroditni su, ali funkcionalno muški ili ženski, protandrični.

Plod šizokarpijum sa dve krupne krilate orašice dužine 3-5 sm; često se razvija samo jedna. Plodonosi u maju^[2]^[3].

Areal

Istočne i srednje SAD, Kanada, (jedna od najrasprostranjenijih vrsta). Raste u mešovitim šumama nizija i ne prelazi nadmorsku visinu od 600 m. Opseg introdukcije: Raširen je u Evropi na severu do Norveške, južno do oblasti Mediterana; u Južnoj Americi ima ga u Brazilu i Argentini, kao ukrasna vrsta, ređe u šumskim kulturama.

Bioekološke karakteristike

Pojavljuje se u priobalnim zonama, aluvijalnim staništima, nasipima, obično na peskovitim zemljištima, vlažnim predelima, močvarama. Pored peskovitih uspeva i na glinovitim i ilovastim. Lako se širi, brzo raste, adaptibilan je na urbane uslove, tolerantan na soli i naročito na hladnoću i mraz. Heliofilniji od svih javora. Ima jaku moć regeneracije, posle seče javlja se veći broj izdanaka. Posebnu opasnost predstavlja koren koji je plitak, brzo se širi i često oštećuje podzemne instalacije, staze i temelje objekata. Osetljiv jedino na jak vetar koji može da dovede do vetroloma. Ima dosta prirodnih neprijatelja, štetočina i bolesti. Kratkovečna je vrsta i retko doživi starost preko 100 godina.

Značaj

Dosta se koristi kao ukrasno drvo u parkovima, drvoredima, vrtovima zbog brzog rasta i lake proizvodnje u rasadnicima. Koristi se i za meliorativne radove posebno na plavnim terenima.

Potencijalno invazivna vrsta zbog lakog širenja semena vodenim tokom ili vetrom. Srebrnolisni javor je blizak crvenom javoru (Acer rubrum L.) i može da se ukršta sa njim, fertilni hibrid je poznat kao Acer x freemanii A. E. Murray. Plod, iako najkrupniji među javorima, pri jačim vetrovima može dospeti na znatna odstojanja jer je snabdeven dobro razvijenim krilom. Plutajući vodotocima može takođe dospeti na veća odstojanja. Rasadničkom trgovinom kao ukrasno drvo osvaja nove lokacije^[3].

Drvo mu nije na ceni. Od njega se izrađuje jeftin nameštaj, držalje i klinci za obuću. Kao gorivo takođe nema naročitu vrednost. Daje nešto šećernog soka, mada upola manje od A. saccharum^[4].

Razmnožavanje

Semenom ili vegetativno. Seme koje sazreva u maju odmah po opadanju može da proklija, i do kraja vegetacije klijavci su oko 40 cm visoki dobro odrvene, odbace list i uspešno prezimljavaju. Seme je mikrobiotsko, rekalcitrantno. Klijanje epihipogeično^[5]. Kultivari, kao Acer saccharinum 'Asplenifolia', 'Blairs', 'Born's Gracious', 'Elegans', 'Improved', 'Lanciniatum Wieri', 'Pyramidalis', 'Skineri' i 'Wieri' se razmnožavaju kopuliranjem (običnim spajanjem ili bočno) na podloge osnovne vrste dobijene iz semena. Kinesko poleganje i zelene reznice pod veštačkom izmaglicom se u praksi slabije primenjuju iako je uspeh ožiljavanja dobar^[6].

Reference

^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
^ Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ ^a ^b Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
^ Petrović, D. (1951): Strane vrste drveća (egzoti) u Srbiji. Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CLXXXII. Beograd.
^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7602-009-6.

Литература

Gelderen, D. M. van (1994): Maples of the world. (Maples) 237–238.
Gleason, H. A. & A. Cronquist (1991): Manual of vascular plants of northeastern United States and adjacent Canada, ed. 2. (Glea Cron ed2)
Krüssmann, G. 1984. Manual of cultivated broad-leaved trees and shrubs (English translation of Handbuch der Laubgehölze. 1976).

Спољашње везе

[dragi-1] Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII

[bane-2] Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[ema-3] Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

[petrov-4] Petrović, D. (1951): Strane vrste drveća (egzoti) u Srbiji. Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CLXXXII. Beograd.

[stile-5] Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[mika-6] Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7602-009-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]