Srpsko-vizantijski stil
Srpsko-vizantijski arhitektonski stil (grč. Σερβοβυζαντινός αρχιτεκτονικός ρυθμός) ili Vardarska arhitektonska škola (ili „Vardarski stil”) u srpskoj arhitekturi tokom srednjeg veka obuhvata vremenski period od 13. veka do kraja 14. veka i geografski prostor Metohije, Kosova i severne Makedonije.
Sam stil se naziva i Vizantijski zbog činjenice da su za uzor uzimane vizantijske građevine, kao i to da je nastao pod uticajem Renesanse Paleologa. Naziv stila potiče od činjenice da su prvi sakralni objekti ovog tipa građeni u slivu reke Vardar, pa odatle i naziv.
Istorijat uredi
Kao početak epohe se mogu uzeti Milutinove crkve Svetog Nikite na Skopskoj Crnoj Gori (podignuta pre 1307) i Bogorodice Ljeviške u Prizrenu (podignuta 1307), dok se kao njen kraj mogu uzeti crkve u Andrejašu (podignuta 1389), Dragobrilji (podignuta 1395) i Crkolezu (1395). Međutim ove granice su samo okvirne pošto ima sakralnih objekata koji vremenski ili geografski pripadaju nekom drugom stilu, ali su arhitektonski građene u Srpsko-vizantijskom stilu.
Osnovnu osobenost ovog stila predstavlja osnova u obliku upisanoga krsta sa jednim ili pet kubeta, dok se sa zapadne strane obično nalazi priprata. Krst se lako prepoznaje u svodovima krova. Spoljašnja obrada crkvenih građevina je izvršena u Vizantijskom stilu, što se manifestuje upotrebom sivog ili žućkastog kamenja i crvene opeke koji su obično tako poređani, da stvaraju ukrasne šare na fasadi. Sama fasada je polihromna, sastoji se od jednog reda kamena i tri reda opeke i ne malteriše se[1] Za razliku od Raškog stila i originalnog freskoslikarstva koje ga je pratilo, građevine Vardarskog stila su ukrašene freskama koje su rađene po uzoru na vizantijske rađene u tom periodu.
Pred kraj epohe Srpsko-vizantijskog stila u severnim delovima nekadašnjeg Srpskog carstva počeo je da se razvija tzv. Moravski stil koji se preplitao sa Srpsko-vizantijskim stilom u poslednjoj četvrtini 14. veka.
Najvažniji spomenici stila uredi
Najreprezentativniji arhitektonski spomenici rađeni u Srpsko-vizantijskom stilu su[2]:
- Bogorodica Ljeviška
- Kraljeva crkva u Studenici
- Manastir Gračanica
- Manastir Pećka patrijaršija
- Manastir Lesnovo
(Osnovna crkva Svetih apostola u Pećkoj patrijaršiji je rađena u Raškom stilu, ali su crkve Svetog Dimitrija, Nikole i Bogorodice rađene u Vardarskom.)
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Deretić, Jovan (2005). Kulturna istorija Srba. Beograd: Beograd. ISBN 978-86-331-2386-0.
- Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
Spoljašnje veze uredi
