Википедија

Strumica

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Strumica (višeznačna odrednica).

Strumica (mkd. Струмица, grč. Στρώμνιτσα, Стромница, tur. Ustrumca) je grad u Severnoj Makedoniji, u jugoistočnom delu države. Strumica je sedište istoimene opštine Strumica, a po svom privrednom i kulturnom značaju predstavlja središte okupljanja za jugoistok države.

Strumica
mkd. Струмица
Spomenik Gocetu Delčevu na središnjem trgu u Strumici
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaSeverna Makedonija
OpštinaStrumica
Stanovništvo
 — (2002)35.311
Geografske karakteristike
Koordinate41° 26′ 20″ S; 22° 38′ 19″ I / 41.43885° S; 22.63868° I / 41.43885; 22.63868
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina230 m
Strumica na karti Severne Makedonije
Strumica
Strumica
Strumica na karti Severne Makedonije
Ostali podaci
Poštanski broj2400
Pozivni broj034
Registarska oznakaSR
Veb-sajtstrumica.gov.mk
Oblast oko Strumice, koja je 1919. godine pripala Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca
Strumica 1928. godine

Trenutni gradonačelnik opštine Strumica je Kosta Janevski.

Poreklo naziva uredi

Ime grada, kao i reke Strumice i celog strumičkog kraja, potiče od reči astraj, koja je peonskog porekla (Peoni su bili tračko pleme). Pod datim uticajem u doba starog Rima na mestu današnjeg grada bilo je naselje Astrajon, koje je posle dolaska Slovena na Balkansko poluostrvo dobilo današnji oblik.

Prirodne odlike uredi

Grad Strumica se nalazi u jugoistočnom delu Severne Makedonije, blizu državne granice sa Grčkom (15 km jugoistočno od grada). Glavni grad Skoplje je udaljen 150 km severoistočno od grada.

Reljef: Strumica se razvila na jugozapadnom obodu prostranog i plodnog Strumičkog polja, na mestu gde se dato polje najviše približava dolini Vardara. Grad je idealno smešten na mestu gde polje prelazi u brda, koja se dalje ka zapadu izdižu u planinu Plavuš. Južno od grada izdiže se planina Belasica.

Opština Strumica većim delom pripada oblasti ravnog i plodnog Strumičkog polja, gde zauzima njegovu južnu polovinu. Južni deo opštine je podgorina planine Belasice.

Klima u Strumici je topliji oblik umerene kontinentalne klime zbog uticaja Sredozemlja (topla i suva leta, relativno hladne zime).

Vode: Reka Strumica protiče par kilometara severno od grada Strumice, dok kroz sam grad protiče par potoka, njenih pritoka.

Istorija uredi

Strumica ima dugu istoriju, koja seže do praistorije. Naselje na ovom mestu postojalo je još u 10. veku p. n. e. kada je bilo poznato pod imenom Astrajon. U to vreme to je bilo tračko naselje u okviru Peonije.

U doba zaposedanja ovog područja od strane Rimljana naselje je postojalo pod današnjim nazivom, ali je ubrzo dobilo naziv Tiveriopolj. Krajem rimske ere grad je bio značajno središte hrišćanstva.

Početkom srednjeg veka ovo područje naseljavaju Sloveni i grad dobija današnji „poslovenjeni“ naziv. Čak su Sloveni u datoj oblasti nazvani Strumljanima. Vrhovna vlast Vizantije trajala je sledećih par vekova.

Godine 1014. desila se bitka na susednoj Belasici. Posle toga grad i okolina su ponovo bili dva veka u rukama Vizantije. 1334. godine srpski kralj Stefan Dušan zadobija Strumicu sa okolinom i oni ostaju u srpskim rukama do pada pod osmansku vlast. Godine 1371. mesto je posed srpskih velikaša Dejanovića.[1]

Godine 1395. Turci Osmanlije zauzimaju Strumicu. Grad je bio više od pet vekova u turskim rukama. Za to vreme u gradu i po okolnim selima naselilo se dosta Turaka.

Po izveštaju francuskog generala Marmona iz 1807. godine navodi se za Strumicu (u Turskoj) - "put konjem. Jezik srpski. U distriktu 20 sela. U varoši 3000 stanovnika; sami Hrišćani."[2]

Strumica je 1900. godine grad u Makedoniji, tu živi 6200 Slovena, 3100 Turaka, 700 Jevreja i 160 Cincara. Bilo je ukupno 10160 stanovnika strumičkih.[3]

Grad 1912. godine dobija Bugarska, ali već 1919. godine Nejskim mirom on sa celim poljem biva pripojen Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca.

Obeležavao se između dva svetska rata lokalni crkveno-narodni praznik, 11. decembra "Svetih petnaest mučenika". Donja strumička crkva je posvećena Sv. Ćirilu i Metodiju. Tu se nalazi kapela posvećena tim mučenicima, koji su stradali po predanju u drugoj polovini 4. veka, za vreme vladavine cara Justinijana Otpadnika, unuka cara Konstantina Velikog. Navodno 28. novembra 362. godine ubijeno je nakon mučenja 15 Hrišćana koji su se žrtvovali za svoju veru. Bili su to propovednici hrišćanske vere, episkopi, sveštenici, đakoni, trgovci, učitelji. Oni su u tadašnjem strumičkom naselju bili osuđeni na smrt i trebalo je da budu pogubljeni u Solunu. Ali ubijeni su u stvari odmah po izlasku iz grada. Na mestu gde su ukopani podignuta je crkva posvećena njima. Ta stara crkva je bila porušena kada je prostor bio pretvoren u veštačko jezero. Kada je srpska vojska oslobodila Strumicu, tu je 1919. godine podignuta kapela njima posvećena. Tridesetih godina 20. veka organizovan je na inicijativu Olge Popović, odbor gospođa i gospođica koji je imao zadatak da tu sagradi zgradu za smeštaj mnogobrojnih poklonika i bolesnika.[4]

Strumica je početkom 20. veka važno mesto Solunskog vilajeta. kroz nju prolazi željeznica i put ka Solunu. "Strumica je živo trgovačko središte plodne strumske oblasti", na čijim poljima se proizvodi žito, oriz (pirinač) i grožđe. Tu se održavao svakog ponedeljka dobro posećeni panađur. Varoš je turskog tipa naselje, sa krivim, uzanim ulicama a kuće su na nizbrdici, jedna nad drugom. Tu je sedeo turski kajmakam i drugi organi vlasti, i razne privredne i prosvetno-verske institucije, poput filijale turske Agrikulturne banke. Bilo je tu 482 dućana, 31 kafana, bolnica, dve kasarne. Šest turskih džamija, dve pravoslavne crkve, sinagoga, turska polugimnazija i osnovne škole. Postojalo je tu i pet prerađivačkih fabrika. Kod Strumice su razvaline nekadašnje tvrđave, koju narod zove "Careva kuća". Tu su bili ostaci starog Tivernopolisa i grada srpskog cara Dušana.[5] Kada su se 1913. godine Grci evakuisali - povlačili iz Strumice, izazvali su veliki požar u kojem je grad veoma stradao. Osim uništenja velikog dela naselja izgoreli su nova zgrada gimnazije i najveća pravoslavna crkva. Drugi požar sa velikim posledicama desio se 28. jula 1924. godine, u radnji braće Dimitrijevića. U vatrenoj stihiji stradala jedna četvrtina varoši, i to onaj centralni deo varoši sa dućanima i manufakturnim radnjama. Požar je nastao u Strumici i početkom februara 1930. godine, kada je sasvim izgoreo mlin Vasilja Hadži Skerlića. Početkom marta 1931. godine desio se zemljotres i u Strumici, gde je pored materijalne štete - srušeno 20 kuća a oštećeno 1000, povređene su tri žene i jedno dete.[6]

Postojalo je u Strumici 1925. godine veliko državno Monopolsko, stovarište neprerađenog duvana. Jer tu se proizvodio najelitniji duvan prva kategorije. Tridesetih godina 20. veka Strumica se naglo razvijala koristeći mogućnosti života u slobodi. Nemački novinar Maks Fišer, koji je dvaput posetio Strumicu, u roku od desetak godine piše 1929. godine: "Strumica je postala jedna od najlepših varoši u Južnoj Srbiji. Svuda se grade nove moderne kuće".[7] Podignuta je 1928. godi nova zgrada gimnazije u Strumici. Prvi prilog je dalo "Društvo Sv. Save" iz Beograda, 1000 dinara. Tu je 1929. godine bila pri kraju gradnja električne centrale, vodovoda i kanalizacije.[7]

U Strumici se vodio pravi "mali rat" između bugarskih terorista tzv. "Makedonstvujušćih" i jugoslovenske države. Palo je mnogo nevinih žrtava od ruke komita, koji su pokušavali nasiljem da pokvare sporazum između Jugoslavije i Bugarske. Svake godine zbog upada komitskih trojki, beleženi su okršaji i žrtve. Septembra 1924. godine bugarska komitska četa vojvode Đorđa Vandeva je naišla na žandarmerijsku patrolu, i ubila dva jugoslovenska žandarma nadomak Strumice.[8] Na Veliku (prozvanu "krvavu") subotu 1926. godine upale su dve bugarske komite u kafanu hotela "Srpski kralj" u centru Strumice. Od eksplozivne naprave poginula su dva čoveka, a 17 ih je lakše-teže bilo ranjeno. Decembra 1927. godine bugarski teroristi su ubili poručnika Jeftića i žandarma Basarića, a drugog žandarma teško ranili. Strumički sud je 1928. godine veliki broj osumnjičenih pomagača međutim proglasio nevinim.[9] Neprijatelji jugoslovenske države su zbog toga likovali; spremane su nove terorističke akcije. Održan je 5. juna 1928. godine protesni skup u Strumici "protiv Italije i Neptunskih konvencija". Narod suočen sa terorom u svojoj sredini, inače prepušten samom sebi, još se upustio i u proteste protiv nasilja u drugoj državi. Govornik na skupu izvesni Dalmatinac, razbuktavao je strasti kod već svojom mukom ogorčenih građana, huškao da brane interese državne u Dalmaciji, toliko da je morala policija da reaguje.[9] Četvrti po redu atentat su izveli 9. marta 1930. godine u Strumici, kada je ranjeno 15 lica, od kojih četiri - teško. Dva Bugarina su predveče došli u centar mesta, gde su prvo ubili noćnog stražara iz revolvera, a zatim ubacili eksplozivnu napravu u kafanu hotela "Ujedinjenje".[10] Narod je masovno protestovao tražeći osvetu, preko granice.

Posle Drugog svetskog rata Strumica postaje oblasno središte u okviru Socijalističke Republike Makedonije u okviru Jugoslavije, da bi od 1991. godine bila uključena u Severnu Makedoniju.

Srbi u Strumici uredi

Aestreus je rimski naziv za Strumicu.[11] Sirbin= Srbin, mesto nalazi se malo niže od Strumice.[12] "Strumpica" ili Strumica je "grad u Makedoniji".[13] Kada je 1019. godine vizantijski car Vasilije II pokorio staru "Maćedonsku državu", došao je u Strumicu, i doneo odluku pred ohridskim patrijarhom Jovanom, da se od tada ona prevodi u "arhiepiskopiju", a ostaje samostalna.[14] U jerarhijskoj hijerarhiji, Arhiepiskopija Ohrid, sedište arhiepiskopa Prve Justinijane; pod njom mitropolije: Strumička mitropolija (Strumica inače "Tiverijepolj")... Strumnički okrug je ostao u Ohridskoj arhiepiskopiji do kraja, zbog toga što njim u vreme velikaške deobe srpskih zemalja posle cara Dušana (1370—1395), vladala carica Jevdokija, sa sinovima despotom Dragašom i Kostadinom, koji su izginuli 1395. godine u Turskoj vojsci sultana Murata, tokom rata sa moldavskim vojvodom Mirčom.[15] Južna Srbija sa Strumicom je pripala srpskoj državi u 13. veku, a u crkvenom pogledu taj prostor je pod jurisdikcijom Pećke patrijaršije, do 1767. godine.

Još je srpski kralj Milutin u svoje vreme zauzeo Strumicu, tokom rata sa Vizantijom 1283. godine.[16] Car Dušan Silni vodio je 13 ratova protiv "Grka" tj. Vizantije. Prvi put 1337. godine zarati sa Vizantincima, osvoji Strumicu i "pokori sebi svu Makedoniju do Tesalonika (Soluna), Kostura i Janjine, i pošalje nešto vojske pod sami Carigrad". Opkolio je i samog cara Andronika mlađeg u Solunu, da je ovaj morao da traži mir. Mir je sklopljen 26. avgusta 1340. godine, srpski vladar je vratio dosta zemlje Vizantiji, ali je zadržao više gradova, među kojim i Strumicu.[17] Aleksandra bugarskog kralja, pogubio je srpski car Dušan na Strumici, pre 1350. godine.[18]

Srpska hrisovulja iz 1377. godine napisana rukom Dragosava, u gradu Strumici, izdata od strane Jovana despot Dragaša, i brata mu Kostadina (i majka njihova carica Jevdokija), kojom potvrđuju dobra ruskom pravoslavnom manastiru Sv. Pantelejmona u Sv. Gori Atonskoj.[19] Slična hrisovulja napisana 1380. godine u Strumici.

Strumica je nazivan "Hreljin grad", po Relji Krilatici. Tu je naime vladao samodržeći vlastelin cara Dušana, Hrelja.[8] Vizantijski car Kantakuzen u svojoj istoriji, naziva Hrelju gospodara Strumice i Petriča, - Srbinom.[20]

Istorijsku, srpsku knjigu o Aleksandru Makedonskom uzeo je pretplatom 1851. godine u Beogradu Dimitrije Stojanović "šećerdžija" iz "Strumnice".[21]

Oktobra 1927. godine stvorili su Strumičani, Prosvetno-kulturno društvo "Relja Krilatica". Za predsednika te organizacije izabran je Vladimir Ilić. U njegom okrilju su delovali muzička i diletantska sekcija i Narodni univerzitet.[22]

Strumica je u međuratnom vremenu perspektivno mesto, koje se naseljava, ima mladih preduzetnih ljudi, gde cveta javni i kulturni život. Građansko društvo Trezvenosti "Budućnost" otvorilo je u Strumici, knjižnicu i čitaonicu marta 1925. godine. Delovalo je 1926. godine žensko humanitarno društvo strumičkih žena, mesni odbor "Kola srpskih sestara". Spremana je gradnja njihovog društvenog doma. Beogradsko žensko društvo je krenulo te godine da gradi društveni dom svojoj podružnici u Strumici, gde bi se otvorila Zanatska škola. Nova vojna kasarna podignuta je u jesen 1926. godine u mestu. Decembra 1933. godine otvoren je u Strumici "Dom knjeginje Zorke". Društvo prijatelja Francuske osnovao je u Strumici 1934. godine, bivši pariski student Hadži Veljko Sokrat.

Stanovništvo uredi

 
Glavni gradski bulevar — Bulevar Maršala Tita
 
Glavni trg u Strumici
 
Stari deo Strumice

Strumica danas spada među 10 najvećih gradova Severne Makedonije. U gradu trenutno živi oko 35 hiljada stanovnika i još 20 hiljada u selima strumičke opštine.

Etnički sastav: Početkom 20. veka Strumica je imala oko 10.500 stanovnika, od čega oko 60% Slovena, 30% Turaka, a ostatak su bili Jevreji i Romi.

Prema poslednjem popisu 2002. godine etnički sastav Strumice bio je sledeći:

Nacionalnost Udeo
Makedonci 32.075
Turci 2.642
Srbi 157
Romi 130
Bošnjaci 5
Vlasi 3
ostali 298

Veroispovest: Pretežna veroispovest mesnog stanovništva je pravoslavlje, a manjinska islam.

Kultura uredi

Strumica je kulturno središte jugoistočne Severne Makedonije.

Severno od grada nalaze dva srednjovekovna manastira: Veljusa i Vodoča.

Jedno od poznatijih kulturnih događanja u gradu je „ASTERFEST“ (Festival filmskih autora jugoistočne Evrope)

Poznate ličnosti uredi

Galerija uredi

  •  
    Glavna gradska crkva, Crkva Sv. Ćirila i Metodija
  •  
    Zdanje Opštine Strumica
  •  
    Careve kule iznad grada
  •  
    Gradski muzej
  •  
    Strumica, Grčka škola, 1903. godine
  •  
    Orta džamija

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ "Prosvetni pregled", Beograd 1902. godine
  2. ^ "Politika", Beograd 1922. godine
  3. ^ "Delo", Beograd 1903. godine
  4. ^ "Pravda", Beograd 1932. godine
  5. ^ Ivan Ivanić: "Maćedonija i Maćedonci",
  6. ^ "Vreme", Beograd 1931. godine
  7. ^ a b "Vreme", Beograd 1929. godine
  8. ^ a b "Vreme", Beograd 1924. godine
  9. ^ a b "Vreme", Beograd 1928. godine
  10. ^ "Vreme", Beograd 1930. godine
  11. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1877. godine
  12. ^ "Srpski letopis", Budim 1862. godine
  13. ^ Isidor Nikolić: "Spomeni naroda serbskog...", Budim 1843. godine
  14. ^ "Delo", Beograd 1911. godine
  15. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1870. godine
  16. ^ "Školski list", Novi Sad 1860. godine
  17. ^ Dimitrije Davidović: "Istorija naroda srpskog", Beograd 1848. godine
  18. ^ "Srpski letopis", Budim 1847. godine
  19. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1868. godine
  20. ^ "Delo", Beograd 1906. godine
  21. ^ Đorđe Ćirić: "Istorija Aleksandra Velikog cara makedonskog", Beograd 1851. godine
  22. ^ "Vreme", Beograd 1927. godine

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Струмица&oldid=27542788”