Teodora Komnina Kantakuzin
Teodora Komnina Kantakuzina (grč. Θεοδωρα Κομνηνη Καντακουζηνη; oko 1340 – posle 1390.) bila je supruga cara Aleksija III Velikog Komnina, bila je carica Trapezuntskog carstva od stupanja u braka 1351. godine, do muževljeve smrti 1390. godine.
| Teodora Komnina Kantakuzin | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1340 |
| Datum smrti | nepoznat |
| Porodica | |
| Supružnik | Aleksije III Veliki Komnin |
| Potomstvo | Ana Komnin, kraljica Gruzije, Manojlo III Veliki Komnin, Evdokija Velika Komnin, Vasilije Veliki Komnin |
| Roditelji | Nićifor Kantakuzin (Anna) |
Porodica uredi
Postoji pretpostavka da je Teodora bila ćerka sevastokratora Nićifora Kantakuzina. Prema istoriji njihovog rođaka cara Jovana VI Kantakuzina, sevastokrator Nićifor je zatvoren po naređenju Aleksija Apokavka, jednog od glavnih savetnika carice Ane Savojske u građanskom ratu protiv cara Jovana VI, 1341. godine, sevastokrator Nićifor je kasnije pušten i zabeležen je kao guverner Adrijanopolja 1341. godine. 1350-ih, postavši sevastokrator. Donald Nikol tvrdi da je Nićifor rođak cara Jovana VI. Identitet Teodorine majke je nepoznat.[1]
Brak uredi
Kada je svrgnuti car Mihailo Veliki Komnin, posle izvesnog vremena zatočeništva, poslat u Carigrad, sa njim je bio i "tatas" (upravnik dvora), Mihailo Sampson, koji je dobio zadatak da pronađe odgovarajuću ženu za novog vladara cara Aleksija III. Donald Nikol pretpostavlja da je vizantijski car Jovan VI rukovodio potragom, „jer pronađena žena je bila ćerka njegovog rođaka.“[2] Stigla je u Trapezunt 3. septembra 1351, a 28. septembra se udala za cara Aleksija III. Venčali su se u novoizgrađenoj crkvi Svetog Evgenija. Njenom novom mužu nedostajalo je oko nedelju dana do svog trinaestog rođendana; Smatra se da je Teodora verovatno bila istih godina.[3]
Ono što se zna o njenom životu kao carice uglavnom se zasniva na hronici Mihaila Panareta, koja je uvek jezgrovita. Njegova hronika pominje caricu Teodoru po imenu šest puta, uključujući zapis o njenoj udaji i smrti; pominje se još dva puta samo njenom titulom despine; a za obaveštenja o rođenju dvojice Aleksijevih sinova njeno ime je izostavljeno. Ona je pratila cara Aleksija III kada je bio u pohodu na Jovana Čanihita, tokom ovog pohoda car Alekisje III je ugušio njegovu pobunu u martu 1352; pratila je i cara Aleksija III i njegovu majku caricu Irinu kada je 1355. godine, plovio protiv pobunjenog mega duksa Nikite Sholarija; ponovo ih je pratila kada su pobegli od izbijanja Crne smrti u Trapezuntu u martu 1362. godine; i prisustvovala je venčanju svoje ćerke Ane sa carem Aleksijem III i njegovom majkom caricom Irinom juna 1367. godine.[4] Panaretovo jedino obaveštenje o carici Teodori koje se ne može objasniti kao deo njene uloge žene ili carice jeste njeno iznenađujuće učešće u pogrebnoj povorci za vanbračnog Aleksijevog sina, Andronika, zajedno sa Andronikovom majkom; Andronik je umro pod sumnjivim okolnostima nakon pada sa citadele 14. marta 1376.[5]
Car Aleksije III je umro 20. marta 1390. godine. Carica Teodora ga je nadživela, povukavši se u manastir u Carigradu. Ona je verovatno monahinja „Teodosija Kantakuzina“, koju je patrijarh Matej I opisao kao „pokojnu caricu Istoka“ u dokumentu od juna 1400. godine u vezi sa novcem koji je monahinja zaveštala za izgradnju ksenona ili bolnice u gradu.[6]
Carica Teodora Kantakuzin i car Aleksije III Veliki Komnin, imali su sedmoro dece:[7]
- Ana (1357 – posle 1406), koja se udala za gruzijskog kralja Bagrata V
- Vasilije (1358–1377)
- Manojlo III (1364–1417), car 1390–1416. Oženjen Gulkhan-Evdokijom od Gruzije.
- Evdokija, koja se udala za Tajedina, emira Limnije 8. oktobra 1379. godine. Drugi brak je sklopila sa Konstantinom Dragašem (Dejanovićem).
- Neimenovana ćerka, koja se udala za Sulejman Bega, emira Halivije.
- Još jedna neimenovana ćerka, koja se udala za Mutahartena, emira Erzindžana.
- Treća neimenovana ćerka, koja se udala za Kara Osmana, poglavicu Ak Kojunlua.
Portreti nje i njenog muža cara Aleksija III mogu se videti na dve hrisovulje: jednoj koja je osnivačka manastira Dionisijat na Svetoj Gori, iz septembra 1374; i jedna za manastir Sumela izvan Trapezunta, iz decembra 1364. godine. Portret carice Teodore i cara Aleksija III je naslikan na zidu crkve Presvete Bogorodice Hrisokefale u Trapezuntu, ali je uništen nedugo nakon što ga je K. Teksijer nacrtao 1860-ih. [8]
Reference uredi
- ^ Nicol 1968, str. 141–143
- ^ Nicol 1968, str. 143
- ^ Miller 1969, str. 55
- ^ Panaretos, Chronicle, chs. 49, 50, 51, 56, 63, 80. Greek text and English translation in Scott Kennedy, Two Works on Trebizond, Dumbarton Oaks Medieval Library 52 (Cambridge: Harvard University, 2019), pp. 24-31, 36-39
- ^ Panaretos, Chronicle, ch. 99. Greek text and English translation in Scott Kennedy, Two Works on Trebizond, pp. 48f
- ^ Nicol 1968, str. 144
- ^ Nicol 1968, pp. 145ff..
- ^ Nicol 1968, pp. 144ff..
Literatura uredi
- Miller, William (1969). Trebyzond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204–1461. Chicago: Argonaut.
- Nicol, Donald M. (1968). The Byzantine Family of Kantakouzenos (Cantacuzenus), ca. 1100–1460: A Genealogical and Prosopographical Study. Dumbarton Oaks studies 11. Washington, DC: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. OCLC 390843.
- Radivoj Radić (2022). Istorija Trapezuntskog carstva. Beograd: Zavod za udžbenike. ISBN 978-86-17-20766-1.
