Teritorijalni identitet Republike Srpske može se smatrati jednim od ključnih faktora za njen uspešan prostorni razvoj, i osnov za jačanje privlačnosti njene teritorije, kako za investitore ili turiste, tako i za građane koji tu žive i koji se preko identiteta vežu za teritoriju i angažuju oko njenog razvoja ili uređenja. Prema tome na teritorijalnom identitet Republike Srpske gradi se koncepcija regionalnog razvoja Republike Srpske, kao i njenih jedinica lokalne samouprave, uvažavajući u svemu ulogu, značaj i položaj grada i opštine, kao generatora inicijativa za dalji razvoj.[1]
Položaj Republike Srpske u Evropi i Bosni i Hercegovini U nastojanju da kodiramo teritorijalni identitet Republike Srpske u savremenim međunarodnim odnosima, neophodno je da lociramo njen geografski položaj i fizičko-geografske karakteristike, definišemo regionalni kontekst, razumemo unutrašnje politička dešavanja u Bosni i Hercegovini, prepoznamo spoljnopolitičke činioce i predstavimo njen vojnostrategijski položaj unutar države.
Ove dve definicije statusa Republike Srpske omogućuju da ona samostalno planira i organizuje svoj prostorni razvoj i usklađujući ga po zakonu sa Federacijom Bosne i Hercegovine.[1]
Teritorijalna podela
Teritorija Republike Srpske podeljena je na 63 jedinice lokalne samouprave, od kojih 57 ima status opštine, a šest ima status grada:[1]
Najveći broj naseljenih mesta ima opština Višegrad (163 naseljena mesta).
Najmanji broj naseljenih mesta ima Istočni Drvar i opština Istočni Mostar (po tri naseljena mesta).
Disproporcija veličine teritorije i broja stanovnika
Imajući u vidu propisane nadležnosti opštine, jasno je da ogromna disproporcija veličine teritorije i broja stanovnika, između najveće i najmanje opštine (grada), stvara neskldad i neujednačonost u mogućnosti ostvarenja propisanih nadležnosti i, posledično, može uticati negativno na kvaliteta življenja u njima.
Ako se ima u vidu ogroman raspon veličine teritorije, broja stanovnika i broja naseljenih mesta u pojedinim opštinama, moguće je razmatranje dva nivoa opština:
male, seoske,
veće, urbane,
sa različitim nadležnostima i izvornim prihodima i različitim odnosom prema gradu ali uz razmatranje mogućnosti funkcionalnog umrežavanja opština u klastere za rešavanje konkretnih ekonomskih i socijalnih pitanja.
Zadovoljstvo pravnim identitetom u BiH prema istraživanjima: Prema sprovedenoj anketi...na državljanstvo Bosne i Hercegovine najviše su ponosni građani iz Distrikta Brčko, njih 88%, iz Federacije Bosne i Hercegovine, 82,1% i 66% ispitanika iz Republike Srpske, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) prof. dr. Jadranka Kolenović-Đapo sa Odseka za psihologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu.[4]
Prirodni identitet kao temelj razvoja Republike Srpske ima svoje regonalne specifičnosti, preko kojih definiše svoj regionalni i lokalni identitet, a preko njih i celokupni identitet Republike Srpske. Ove specifičnosti, uglavnom su zasnovane na autohtonoj, očuvanoj prirodi u onim delovima Republike Srpske u kojima dominiraju planine i šume.[1]
Prirodni identitet Republike Srpske formira se i preko kultivisane prirode, ili prirode koja je transformisana i artikulisana ljudskom delatnošću, među kojom poseban doprinos čini nekoliko zaštićenih prirodnih clina, kao što su
nekoliko parkova prirode i zaštićenih prirodnih predela.
Problemi i njihovo rešavanje
Planina Vitorog
Problem prirodnog identiteta u Republici Srpskoj, naročito je izražen u delu autohtone prirode, zbog nedostatka pažnje i organizovane akcije na negovanju i uređenju predela i onoga što čini osnovni kriterijum zaštite.
Kroz prepoznavanje i definisanje specifičnih prirodnih i predionih celina Republike Srpske, njihovo plansko i ekonomsko grupisanje u vidu kulturnih predela, kao i kroz definisanje planskih mera njihove zaštite, uređenja i razvoja, a u saradnji sa Republičkim zavodom za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasleđa Republika Srpska nastoji da reši najveći broj problema prirodnog identiteta.[1]
Kulturni identitet Republike Srpske karakteriše kultura Srba, njihove istorije, tradicije i običaja, hrane i umetnosti, kao i savremenih kulturnih stremljenja i osobina. Dok je sjedne strane kulturni identitet po mnogim elementima bitno uticao na identitet pojedinih lokalnih teritorijalnih celina, on se istovremeno prožimao i sa kulturnim identiteta Bošnjaka i Hrvata, čime pojedine jedinice lokalne samouprave dobijaju osobine multikulturnih sredina prepoznatljivih po arhitekturi, kulturnim i verskim manifestacijama, hrani i sl.
Na navedenim elementima se najviše oslanja turizam Republike Srpske, iako se oseća nedovoljna povezanost i organizovanost u prostornom smislu.
Veoma značajan podsistem kulturnog identiteta predstavljaju kulturna dobra koja se nalaze u različitim fazama zaštite:
Brojni verski objekti,[5] utvrđenja i utvrđeni gradovi iz srednjeg veka, arhitektonski objekti javnog i privatnog značaja, mogu da se uoče širom Republike Srpske, iako mnogi od njih nisu fizički uređeni, sa zapuštenom su okolinom i programski su neosmišljeni. Uređenjem objekata i kulturnog predjela oko njih, povezivanjem u veće prostorne celine i kulturne i druge turističke staze, rafiniranjem programa uređenja i njihovim tretmanom kao razvojnog resursa, Republika Srpska, pojedine regije ili jedinice lokalne samouprave, znatno će unaprediti identitet, i tako posljedično povećati njihovu privlačnost i, samim tim, njihovu ekonomsku konkurentnost (investicije, turizam).[1]
Naseljena mesta, prema koncepciji, kulturni identitet naseljenih mesta Republike Srpske treba da predstavlja sinergiju kulturnog sistema, načina rada i života, umetnosti, tradiciji hrane, načina građenja i odnosa prema prirodi. Ovaj identitet čine kako urbana tako i seoska naseljena mesta, sa naročitim naglaskom na identitetu šest gradova, njihovom specifičnom urbanizmu i arhitekturi, njihovom stilu (kulturi) života, kao i njihovom odnosu prema prirodnom okruženju.[1]
Ekonomski identitet Republike Srpske odnosi se na prepoznatljivost određene teritorije (regijska ili lokalna) koja se zasniva na proizvodu koji se na njoj stvara ( neki brend, ali i tip prepoznatljive proizvodnje ili proizvoda koji se tu nalaze - npr: sir trapist kao autentični proizvod iz Banja Luke, vino, med i lekovito bilje iz okruženja Trebinja, proizvodnja drvoprerađivačke industrije u Šipovu itd.).
Ekonomski identitet u velikoj meri zavisi od stepena korišćenja lokalnih resursa. Republika Srpska i u tom pogledu generalno treba da bude prepoznatljiva po:[1]
vinogradarstvu (sa vinovom lozom zasađenom na 413 hektara, i ukupnom proizvodnjom od oko 3.304 tona),[6]
voćarstvu sa kraških planina i polja u južnim krajevima
Ekonomski identitet, koji zahteva nekoliko bitnih uslova, a još nije dovoljno obezbeđen u Republici Srpskoj za izvoz proizvoda, su:[1]
(a) kvalitet (visoki standard),
(b) kvantitet (npr.
(v) kontinuitet, (stabilnost proizvodnje),
(g) dizajn i marketing
(d) oslonac na sopstvene resurse.
Vina iz trebinjske regije imaju izuzetan kvalitet, ali nemaju kvantitet ni potreban marketing. Isto se odnosi i na proizvode od voća u raznim delovima Republike Srpske.
Industrijski prehrambeni proizvodi (sa malim izuzecima) imaju kvantitet, ali nemaju kvalitet, niti potreban standard da bi postali brend u evropskom okruženju.
Harmonizacija identiteta je ono što treba da obezbedi održivi prostorni razvoj Republike Srpske.
Identitet Republike Srpske, kao i identitet njenih regija i jedinica lokalne samouprave, imaće karakter održivosti samo ukoliko navedeni identiteti (prirodni, kulturni i ekonomski, u datom pravnom okviru) budu harmonizovani i horizontalno povezani.[1]
Priroda utiče na kulturu, a kultura na specifičan način utiče na prirodu. I priroda i kultura diktiraju ljudske aktivnosti odnosno privredu na specifičan način, a privreda svojim fizičkim i ekonomskim intervencijama daje snažan pečat prirodi, utičući na određeni način i na kulturni identitet. Ova sprega uticaja između identiteta Republike Srpske činiće njen sintezni identitet, koji može da bude harmonizovan, usaglašen ili neusaglašen.Što bude više harmonizovan to će biti bliži kriterijumima održivog razvoja.[1]
Održivi razvoj Republike Srpske i njenih regija postići će se pod uslovom da privreda bude zasnovana na lokalnim resursima, ne ugrožavajući već doprinoseći uređenom predjelu, pomažući radi veće konkurentnosti kulturi i kulturnom nasleđu i njenom prirodnom okruženju, kao resursu za razvoj.
I obrnuto, da zaštita i uređenje prirode, prirodnog i kulturnog nasljeđa ne ugrozi krutim stavovima održivi razvoj privrede, već da joj pomogne, uz uvažavanje normi i standarda zaštite i održivog razvoja uopšte.
Harmonizacijom elemenata identiteta na nivou pojedinih teritorijalnih podcelina Republike Srpske moguće je očekivati njihovo jače pozicioniranje u okviru Republike Srpske, Bosne i Hercegovine i Evrope, jačanje njihove privlačnosti i, posledično, uvećanje njihove konkurentnosti, ili brži i kvalitetniji (održivi) razvoj u konkurenciji sa drugim.[1]
^ abvgdđežzijklljIzmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025.-nacrt, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, novembar 2013.[1]
^Ana P. Nešić / Lazar Žolt, Teritorijalni identitet: realnost ili fikcija UDK 159.923.2:323.3 Monografska studija, 2017 Strana: 367-374
^Šušić, Slavoljub B. (2003). Od Briona do Dejtona : hronologija krize na prostoru Jugoslavije : 1990-1995. Beograd: Vojnoizdavački zavod. ISBN978-86-335-0130-9
Lazar, Žolt i Marinković, Dušan (2003). Regionalni, lokalni i globalni identitet Vojvođana. Sociologija 45 (2): 155-166.
Lazar, Žolt (2008). Teritorijalni identitet, činioci čuvanja kulture i sistem vrednosti građana Vojvodine. U: Škorić, M., Sokolovska, V. i Lazar, Ž. (Ur). Tradicija. Jezik. Identitet. Novi Sad: Mediterran publishing.
Lazar, Žolt. (2009). Vojvodina in Europe - Models of Territorial Identification of the Citizens of Vojvodina. Zeitschrift fur balkanologie 45 (1): 57-65.
Mimica, Aljoša i Bogdanović, Marija (2007). Sociološki rečnik. Beograd: Zavod za udžbenike.
Castells, Manuel. (2002). Moć identiteta. Zagreb: Golden marketing.
Koković, Dragan (2005). Pukotine kulture. Novi Sad: Prometej.
