Ukrajinska grkokatolička crkva
Ukrajinska grkokatolička crkva (ukr. Українська греко-католицька церква, lat. Ecclesia Graeco-Catholica Ucrainae) je istočna katolička crkva, koja spada u grupu grkokatoličkih crkava. Koristi vizantijski obred, na crkvenoslovenskom jeziku. Organizovana je kao samoupravna (sui iuris) istočnokatolička crkva, koja se nalazi u punom jedinstvu sa Rimokatoličkom crkvom i njenim poglavarom, rimskim papom. Na čelu crkve se počevši od 2011. godine nalazi kijevski arhiepiskop Svjatoslav Ševčuk (ukr. Святослав Шевчук).[1]
| Ukrajinska grkokatolička crkva | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Samostalnost | samostalna crkva |
| Verski poglavar | Svjatoslav Ševčuk |
| Sedište | Kijev,  Ukrajina |
| Jurisdikcija | Ukrajina  Poljska |
| Dijaspora |  Kanada  SAD  Argentina  Brazil  Australija |
| Jezik | ukrajinski, crkvenoslovenski (Ukrajina) ukrajinski, španski, engleski, itd. (dijaspora) |
| Kalendar | gregorijanski |
| Broj | |
| Upravnih područja | 29 (Ukrajina)  ,3 (Poljska)  |
| Verskih objekata | 115 manastira, 3646 hramova |
| Vernika | 5,3% ukupnog stanovništva Ukrajine |
Ukrajinska grkokatolička crkva ima nadležnost nad istočnim katolicima vizantijsko-slovenskog obreda u gotovo celoj Ukrajini i Poljskoj. Takođe ima nadležnost nad istočnokatoličkim delom ukrajinske dijaspore u srednjoj i zapadnoj Evropi, Americi i Australiji. U samoj Ukrajini živi oko 5,3% grkokatolika, što ih čini manjinom u odnosu na građane pravoslavne veroispovesti. Prema ukupnom broju vernika, najveća je istočnokatolička crkva vizantijskog obreda.
Terminologija uredi
Današnja ukrajinska odrednica u nazivu Ukrajinske grkokatoličke crkve novijeg je porekla, a ozvaničena je sredinom 20. veka, u vreme održavanja Drugog vatikanskog sabora (1962-1965). Sve do tada, u službenoj (latinskoj) terminologiji Katoličke crkve postojala su samo dva zvanično priznata naziva za grkokatoličke crkvene ustanove u istočnoslovenskim oblastima, a njihovo označavanje je vršeno putem upotrebe opštih grkokatoličkih (lat. Graeco-Catholici) ili posebnih rutenskih obrednih (lat. Rutheni ritus) odrednica.[2]
Iako je Katolička crkva prvobitno imala nameru da sve Istočne Slovene koji su prihvatili uniju održi na okupu, u okvirima koji su bili definisani upotrebom rutenskog obreda,[3] ta zamisao je tokom 19. veka dovedena u pitanje, usled pojave ukrajinskog nacionalnog pokreta.
Pošto su se rutenske odrednice u svom osnovnom značenju odnosile na širi istočnoslovenski korpus, ukrajinski grkokatolici su krajem 19. i početkom 20. veka počeli da zahtevaju od Rima da se u službenoj terminologiji Katoličke crkve ozvaniči i ukrajinsko narodno ime. Usled snažnog otpora poljske katoličke jerarhije, grkokatolički Ukrajinci su tek sredinom 20. veka uspeli da se izbore za pravo na zvaničnu upotrebu ukrajinskog imena (lat. Ucraini) u službenoj latinskoj terminologiji Katoličke crkve, a proces postepenog uvođenja ukrajinskih odrednica u zvanične nazive crkvenih ustanova započeo je tek za vreme pape Jovana XXIII (1958-1963).[4]
Taj proces je dovršen tokom prvih godina uprave pape Pavla VI (1963-1978), tako da Ukrajinska grkokatolička crkva tek od tog vremena postoji pod svojim današnjim ukrajinskim imenom.[5]
Pristanak Rima na ozvaničenje tog imena smatra se velikim uspehom ukrajinskog nacionalnog pokreta, pošto je dobijanjem novog službenog naziva postavljena osnova za upotrebu ukrajinskih odrednica u povratnom (istorijskom) i proširenom (teritorijalnom) kontekstu. Tokom starije prošlosti i sve do početka 20. veka, ukrajinske oblasne odrednice su označavale samo centralno područje današnje Ukrajine, odnosno prostor u porečju Dnjepra. Međutim, pošto se grkokatoličke eparhije u susednim oblastima Podolije, Volinije i Galicije danas nalaze u sastavu Ukrajinske grkokatoličke crkve, njihova starija istorija se u povratnom smislu svrstava pod istoriju današnje crkve.[6]
Istorija uredi
Prvi koraci ka unijaćenju Istočnih Slovena učinjeni su nakon sklapanja Firentinske unije (1439), ali tadašnji pokušaji su imali ograničen i privremeni domet. Tek nakon sklapanja Brestovske unije (1596) i Užgorodske unije (1646), postavljen je temelj za stvaranje prvih grkokatoličkih eparhija, koje su tokom 17. i 18. veka uspele da zažive i opstanu.[7]
Sve do 20. veka, grkokatoličke eparhije na širem području koje danas pokriva Ukrajinska grkokatolička crkva bile su organizovane u nekoliko odvojenih crkvenih jurisdikcija, koje su imale svoja regionalna obeležja i posebne istorije. Efektivno objedinjavanje je izvršeno tek nakon reorganizacije (1989-1991) grkokatoličkih ustanova u Ukrajini.
Istorija američkog ogranka ove crkve započinje tokom 19. veka, u vreme doseljavanja istočnoslovenskih imigranata, među kojim je bilo i onih koji su po veroispovesti bili grkokatolici. Krajem 19. i početkom 20. veka, među doseljenicima iz istočne Galicije i susednih oblasti tadašnje Malorusije, počela je da se širi ukrajinska nacionalna ideologija, što je među istočnoslovenskim grkokatolicima dovelo do unutrašnjih podela na Ukrajince i Rusine. Svi oni zajedno su u latinskoj i engleskoj terminologiji nazivani Rutenima, tako da su 1913. godine okupljeni pod jedinstvenom jurisdikcijom, koja je kasnije (1924) ipak morala biti podeljena na dva apostolska egzarhata: karpatsko-rutenski (rusinski) i galičko-rutenski (ukrajinski).[8]
Vidi još uredi
References uredi
- ^ „Ukrainian Greek Catholic Church”. Arhivirano iz originala 28. 06. 2021. g. Pristupljeno 04. 06. 2021.
- ^ Shipman 1912a, str. 276-277.
- ^ Shipman 1912b, str. 277-279.
- ^ Bohachevsky-Chomiak 2018, str. XV-XVI.
- ^ Bohachevsky-Chomiak 2018, str. 478-514.
- ^ Nemec 1968, str. 365-388.
- ^ Litwin 1987, str. 57–83.
- ^ Procko 1973, str. 513-533.
Literatura uredi
- Bohachevsky-Chomiak, Martha (2018). Ukrainian Bishop, American Church: Constantine Bohachevsky and the Ukrainian Catholic Church. Washington: Catholic University of America Press.
- Budurowycz, Bohdan (2003). „The Greek Catholic Church in Galicia, 1914-1944”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 291—375.
- Véghseő, Tamás (2015). „Reflections on the Background to the Union of Uzhhorod / Ungvár (1646)” (PDF). Eastern Theological Journal. 1 (1): 147—181.
- Litwin, Henryk (1987). „Catholicization among the Ruthenian Nobility and Assimilation Processes in the Ukraine during the Years 1569-1648” (PDF). Acta Poloniae Historica. 55: 57—83.
- Moser, Michael A. (2018). „The Fate of the Ruthenian or Little Russian (Ukrainian) Language in Austrian Galicia (1772-1867)”. Harvard Ukrainian Studies. 35 (2017-2018): 87—104.
- Nemec, Ludvik (1968). „The Ruthenian Uniate Church in its Historical Perspective”. Church History. 37 (4): 365—388.
- Pekar, Athanasius B. (1979). The Bishops of the Eparchy of Mukachevo, with Historical Outlines. Pittsburgh: Byzantine Seminary Pres.
- Procko, Bohdan P. (1973). „Soter Ortynsky: First Ruthenian Bishop in the United States, 1907-1916”. The Catholic Historical Review. 58 (4): 513—533.
- Shipman, Andrew J. (1912a). „Ruthenian Rite”. The Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company. str. 276—277.
- Shipman, Andrew J. (1912b). „Ruthenians”. The Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company. str. 277—279.
- Sorokowski, Andrew (2003). „The Lay and Clerical Intelligentsia in Greek Catholic Galicia, 1900-1939: Competition, Conflict, Cooperation”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 261—290.
- Frick, David A. (1984). „Meletij Smotryc'kyj and the Ruthenian Question in the Early Seventeenth Century”. Harvard Ukrainian Studies. 8 (3-4): 351—375.
- Himka, John-Paul (1999). Religion and Nationality in Western Ukraine: The Greek Catholic Church and the Ruthenian National Movement in Galicia, 1870-1900. Montreal & Kingston: McGill-Queen's University Press.
- Himka, John-Paul (2003). „The Greek Catholic Church in Galicia, 1848-1914”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 245—260.
- Wolff, Larry (2003). „The Uniate Church and the Partitions of Poland: Religious Survival in an Age of Enlightened Absolutism”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 153—244.
Spoljašnje veze uredi
.svg){kind=small} | Ovaj članak vezan za hrišćanstvo je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |