Cernica (Gnjilane)
Cernica (alb. Cërnicë Cërnica) ili Crnica je naselje u opštini Gnjilane, Kosovo i Metohija, Republika Srbija. Nakon 1999. selo je poznato i kao Ćarišt (alb. Qarrisht). Nalazi se na oko 8 kilometara jugozapadno od Gnjilana.
Cernica | |
|---|---|
.jpg) Crkva Svetog Ilije[1] | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskopomoravski |
| Opština | Gnjilane |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.963 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 25′ 26″ S; 21° 25′ 12″ I / 42.42377° S; 21.41996° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 545 m |
.svg)  Cernica Cernica na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Registarska oznaka | GL |
Istorija uredi
U opštem delu kod postanka naselja je izneto, da se Cernica kao selo pominje u doba despota Stefana. Ne zna se kad je opustela, ali je na novo osnovana oko 1780. godine. Selo su osnovali srpski rodovi Petrovići i Kramovići.
Poreklo stanovništva po rodovima uredi
Srpski rodovi:
- Petrovići (20 kuća, Sv. Nikola), doseljeni oko 1780. godine iz Petrova kod Štimlja da izbegnu osvetu (valjda od Arbanaša).
- Kramovići (10 kuća, Sv. Đorđe Alimpije i Đurđevdan), doseljeni iz okoline Kosovske Mitrovice kad i Petrovići.
- Krivorečani (8 kuća, Sv. Arhanđeo), izbegli oko 1850. godine iz Krive reke ispred arbanaške osvete.
Rodovi albanizovanih Srba:
- Smakići (19 kuća), pripadaju fisu Tsač; starinom su iz Mogile kod Vitine, zajedničkog su porekla sa starinačkim srpskim rodom Trlakovića u Mogili; u islam su prešli krajem XVIII veka prilikom doseljavanja u Cernicu.
Stanovništvo uredi
U Cernici je do 1999. živelo oko 150 srpskih porodica, od čega je posle brojnih napada i žrtava, do 2006. ostalo da živio oko 200, a do 2012. živi oko 30 porodica, odnosno oko stotinak Srba[3][4] i oko 3.000 Albanaca.[5]
Od dolaska KFOR-a i UNMIK-a (1999) u Cernici je ubijeno sedmoro Srba, ranjeno je dvadeset dvoje, a porušene su 44 srpske kuće, uglavnom granatiranjem. Za počinjene zločine nisu pronađeni počinioci i niko nije odgovarao.[6][7]
Obrazovanje uredi
Do 1999. u Cernici je radila nova i moderno opremljena Osnovna škola „Branko Radičević“, posle čega je nastava na srpskom počela da se daje po starim kućama, bez osnovne školske opreme, a đaci su dovođeni uz pratnju KFOR-a.[8] Škola sada ima ukupno oko 8 đaka od 1. do 8. razreda.[9]
Crkve uredi
Todor Stanković u svojim „Putnim beleškama po Staroj Srbiji (1871—1898)“, zapisao je da se u ataru sela Cernica nalazilo 13 crkava u ruševinama.[10]
U selu se sada nalaze ostaci dva pravoslavna hrama iz srednjeg veka:[8] crkva Svetog Spasa[9] i crkva Svete Petke. Na brdu iznad sela nalazi se crkva Svetog Ilije, podignuta 1926. Dana 15. januara 2000. u ranim jutarnjim satima, pred jedinicama američkog KFOR-a, eksplozivom je uništena unutrašnjost, oštećeni su zidovi crkve, kao i tri susedne srpske kuće.[1] Uz pomoć anonimnog darodavca iz Kanade i dobrovoljnim radom meštana, crkva je obnovljena iste godine. Tradicionalno, na seosku slavu Svetog Iliju u ovoj crkvi se služi liturgija.[11]
Kultura uredi
U okviru projekta Švedske fondacije kulturne baštine bez granica i uz podršku Britanske ambasade u Prištini, iz Cernice, su u bazu podataka kulturne baštine na teritoriji opštine Gnjilane registrovani sledeći privremeno (od 2012) zaštićeni spomnici:
- Minaret džamije, koja prema podacima islamske zajednice na Kosovu i Metohiji datira iz 1775. Godine 2006. na mestu stare džamije izgrađena je nova, a minaret je sačuvan i obnovljen 2012.[12]
- Soba (tur. Oda) Mula Vehbije iz 1928. (prema izjavi njenog aktuelnog vlasnika), prostorija u kojoj su se okupljali muški članovi jedne porodice ili sela, a koristila se i kao soba za goste. Izgrađena je od prerađenog kamena, blata i drveta. Prizemlje je jedno vreme služilo kao verska muhamedanska škola (mejtep). U dvorištu se nalaze kuća, ambar i koš, koji zajedno čine kompleks stambene arhitekture u ruralnim područjima.[13]
Ostaci srednjovekovnih pravoslavnih hramova u Cernici nisi registrovani ni u bazi podataka spomenika kulture Republike Srbije.
Spomenik žrtvama od 1999. do 2003. godine osveštan je 19. jula 2015.[6]
Demografija uredi
Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, selo je imalo 1963 stanovnika, većinu stanovništva činili su Albanci.[a]
| Godina | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 1.637 | 1.768 | 1.960 | 2.269 | 2.467 | 2.608 | 1.963[14][15] |
 |
Stanovništvo uredi
Napomene uredi
- ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.
Reference uredi
- ^ a b Atanasije Jevtić 2011.
- ^ Atanasije Urošević — Gornja Morava i Izmornik, strana 199 i 200 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 28) — Srpski etnografski zbornik (knjiga LI), Beograd 1935)[1][2]
- ^ Eparhija Raško-prizrenska i Kosovsko-metohijska & 25. 4. 2011.
- ^ Srna & 30. 1. 2012.
- ^ Vlada Republike Srbije & 6. 2. 2006.
- ^ a b Televizija Plus & 19. 7. 2015.
- ^ „23 godine od terorističkog napada na selo Cernicu kod Gnjilana”. SPC. 30. 5. 2023. Pristupljeno 3. 6. 2023.
- ^ a b Informativna služba SPC & 7. 5. 2003.
- ^ a b RTV Puls & 27. 11. 2015.
- ^ Todor P. Stanković 1910.
- ^ Bojan Antić & 2. 8. 2013.
- ^ Ministarstvo kulture omladine i sporta vlade na Kosovu & Džamija Cernice (Minaret) (Gnjilane).
- ^ Ministarstvo kulture omladine i sporta vlade na Kosovu & Oda Fevzi hodže (Gnjilane).
- ^ Popis stanovništva (po srpskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: srpski) (jezik: albanski)
- ^ Popis stanovništva (po kosovskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: albanski) (jezik: srpski)
- ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Etnički sastav stanovništva Republike Kosov 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
Literatura uredi
- Srna (30. 1. 2012). „Opljačkane i zapaljene dve srpske kuće kod Gnjilana”. Blic onlajn. Ringier Axel Springer d.o.o. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- Atanasije Jevtić (2011). Ljubo Milošević, ur. Od Kosova do Jadovna (putni zapisi). Svetosavlje.org. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Liturgija na drugi dan Vaskrsa u Cernici kod Gnjilana”. SPC — Eparhija Raško-prizrenska i Kosovsko-metohijska. 25. 4. 2011. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- Bojan Antić (2. 8. 2013). „Seoska slava Sveti Ilija obeležena u Cernici”. RTV Puls. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- Informativna služba SPC (7. 5. 2003). „Srbi na Kosovu i Metohiji”. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Džamija Cernice (Minaret) (Gnjilane)”. Ministarstvo kulture omladine i sporta, vlade na Kosovu. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Oda Fevzi hodže (Gnjilane)”. Ministarstvo kulture omladine i sporta, vlade na Kosovu. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Zapaljena kuća Trajana Savića u selu Cernica kod Gnjilana”. Zapaljena kuća Trajana Savića u selu Cernica kod Gnjilana. 6. 2. 2006. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- Todor P. Stanković (1910). Putne beleške po Staroj Srbiji 1871—1898. Beograd. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Pomoć za projekte po volji mištana”. Šilovo: RTV Puls. 27. 11. 2015. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- „Cernica: Parastos i osveštenje spomenika žrtvama od 1999 — 2003 godine”. Šilovo: RTV Puls. 19. 7. 2015. Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 12. 2015.
