Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Petrovaradinu
Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Petrovaradinu je pravoslavni hram u Petrovaradinu, koji pripada Srpskoj pravoslavnoj eparhiji sremskoj, a posvećen je prazniku Pokrova Presvete Bogorodice. Hram je prvobitno bio starokatolički, sa posvetom svetom Antunu Padovanskom.
Istorija uredi
Hram je nastao adaptaciom starijeg objekta trgovinske namene, koji se nalazio u državnom vlasništvu. Na molbu petrovaradinskih starokatolika, koji nisu imali svoju bogomolju, gradska uprava je 30. novembra 1937. godine donela odluku da se pomenuti trgovinski objekat ustupi na korišćenje tadašnjem Dunavskom starokatoličkom vikarijatu, koji je počevši od 1933. godine bio nadležan za starokatolike na području Dunavske banovine. Nakon adaptacije objekta, koji je preuređen u starokatolički hram, izvršeno je svečano posvećenje, koje je 26. juna 1938. godine obavio starokatolički biskup Marko Kalođera.[1]
Nakon okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu (1941), čitav Srem je zajedno sa Petrovaradinom potpao pod vlast Nezavisne Države Hrvatske, koja je surovo progonila Starokatoličku crkvu. Nova ustaška vlast je već 17. jula 1941. godine raskinula raniji ugovor iz 1937. godine o ustupanju ovog objekta starokatolicima, a isti je potom predat na korišćenje nemačkim evangelistima.[2]
Nakon oslobođenja (1944), objekat je ponovo predat na korišćenje starokatoličkoj zajednici, koja je tokom ratnih godina pretrpela teške gubitke. Kada je 1954. godine stvorena posebna starokatolička biskupija za područje Srbije sa Vojvodinom, petrovaradinska starokatolička župa se zajedno sa svojim hramom našla u njenom sastavu.[3] Na čelu ove biskupije je bio Milan Dobrovoljac,[4] prvi starokatolički biskup Srbije, koji je uživao veliki društveni ugled. Nakon njegove smrti 1966. godine, došlo je do postepenog osipanja unutar ove starokatoličke zajednice.[5]
Tokom vremena, deo vernika je počeo da se zalaže za transformaciju ove verske zajednice i njeno približavanje zapadnim varijantama pravoslavlja (pravoslavlje po zapadnim obredima), te je tako početkom osamdesetih godina umesto dotadašnje starokatoličke biskupije u Srbiji stvorena Starokatoličko-zapadnopravoslavna crkva, koju je predvodio arhiepiskop Jovan (Ivan Divljakov).[6] Nakon njegove smrti (1993), na čelo te verske zajednice je došao arhimandrit Serafim (Branislav Žorž), u čijoj se nadležnosti našla i starokatoličko-zapadnopravoslavna župa u Petrovaradinu. Nakon donošenja novog Zakona o crkvama i verskim zajednicama (2006), koji je od strane pomenutog arhimandrita Serafima bio kritikovan kao restriktivan,[7] došlo je do pokušja registracije ove verske zajednice,[8] ali u tome se nije uspelo.[9]
U međuvremenu, pojavile su se nove podele, a potom i sporovi, između pristalica starokatoličkog i zapadnopravoslavnog usmerenja. Pokušaj obnove ranijih veza sa Utrehtskom unijom starokatoličkih crkava, posredstvom jednog od njenih ogranaka (Hrvatska starokatolička crkva), nije doveo do konačnog razrešenja (2002).[10] Usled sve izraženijeg osipanja zajednice, došlo je do postepenog zamiranja verskog života u petrovaradnskoj župi, što se odrazilo i na stanje hrama, koji je bio prepušten zubu vremena. Deo vernika zapadnopravoslavnog usmerenja se u međuvremenu priključio kanonskom pravoslavlju, tako da je spremnost za preuzimanje brige o hramu izrazila Srpska pravoslavna crkva. Pošto zvanična Starokatolička crkva, oličena u zajednici starokatoličkih crkava Utrehtske unije, nije imala svoju organizaciju na području Srbije, predstavnici SPC su se 2004. godine obratili Starokatoličkoj crkvi u Austriji, koja je u okviru Utrehteske unije smatrana nadležnom za celokupno područje bivše Jugoslavije. Tim povodom je predloženo sklapanje sporazuma o zajedničkom korišćenju hrama.[11]
Nakon 2007. godine, zapadnopravoslavni arhimandrit Serafim (Branislav Žorž) je kao poslednji starešina petrovaradinske župe obnovio raniju zamisao o uključivanju u okvire kanonskog pravoslavlja, što je potom i ostvareno, pod duhovnim pokroviteljstvom srpskog pravoslavnog manastira Čokešine, čijem je bratstvu poverio i staranje nad zapadnopravoslavnom župom u Petrovaradinu. Zaveštanje Branislava Žorža, koji je umro 2009. godine, realizovano je putem naknadnog sporazuma između manastira Čokešine i Srpske pravoslavne eparhije sremske.[12] Radovi na sanaciji hrama su započeti u proleće 2015. godine, prema uputstvima novosadskog gradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.[13] Po završetku osnovnih radova, hram je u jesen iste godine osveštan od strane sremskog episkopa Vasilija.[14]
Iako je SPC izgradila bliske odnose sa zvaničnim Starokatoličkim crkvama koje pripadaju Utrehtskoj uniji,[15] uprava nad petrovaradinskim hramom je u međuvremenu postala predmet spora, pošto je pretenzije nad pomenutim hramom i drugim bivšim objektima i dobrima starokatoličke crkve počela da ističe druga organizacija, koja se naziva: "Pravoslavno-starokatolički generalni vikarijat Sv. Metoda".[16] Iako ta organizacija nema nikakve veze sa zvaničnim Starokatoličkim crkvama koje pripadaju Utrehtskoj uniji, njeni predstavnici su u više navrata istupali sa zahtevima za preuzimanjem starokatoličke baštine u Srbiji, što je dovelo do reakcije Sinodalnog vijeća Starokatoličke crkve u Hrvatskoj.[17] U ovom hramu se pored drugih svetinja nalazi ikona Majke Božije Mlekopitateljnice i deo moštiju svetih mučenika Hozevitskih.
Galerija uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Miholek 2014, str. 93.
- ^ Miholek 2014, str. 103.
- ^ Bajsić 1970, str. 38-39.
- ^ Hrvatski biografski leksikon: Dobrovoljac, Milan
- ^ Branković 2004, str. 100-102.
- ^ Branković 2004, str. 102.
- ^ Draško Đenović (2006): No changes to controversial Religion Law
- ^ Draško Đenović (2007): Stalling tactics used to delay granting legal status
- ^ Ministarstvo pravde: Spisak crkava i verskih zajednica
- ^ Branković 2004, str. 102-103.
- ^ „Obnova hrama zajednička dobit”. Dnevnik. 2015. Pristupljeno 22. 4. 2018.
- ^ „Obnova hrama zajednička dobit”. Dnevnik. 2015.
- ^ RTV (2015): Sanacija crkve u Petrovaradinu
- ^ „Osveštan Hram pokrova svete Bogorodice u Petrovaradinu (2015)”. Arhivirano iz originala 13. 02. 2019. g. Pristupljeno 12. 02. 2019.
- ^ „SPC (2018): Episkop Andrej kod starokatoličkog biskupa”. Arhivirano iz originala 12. 02. 2019. g. Pristupljeno 11. 02. 2019.
- ^ „Pravoslavno-starokatolički generalni vikarijat Sv. Metoda”. Generalni vikarijat. Pristupljeno 22. 4. 2018.
- ^ „Branka Lacković (2013): Pismo”. Arhivirano iz originala 12. 02. 2019. g. Pristupljeno 11. 02. 2019.
Literatura uredi
- Bajsić, Vjekoslav (1970). „Starokatolička crkva u SFR Jugoslaviji”. Vjerske zajednice u Jugoslaviji. Zagreb: Binoza. str. 38—39.
- Branković, Tomislav (2004). „Starokatolička crkva u Jugoslaviji” (PDF). Religija i tolerancija: Časopis Centra za empirijska istraživanja religije. 3 (2): 93—104.
- Miholek, Mislav (2014). „Hrvatska starokatolička crkva u Srbiji i Vojvodini od 1926. do 1944.”. Religija i tolerancija: Časopis Centra za empirijska istraživanja religije. 12 (21): 83—107.
Spoljašnje veze uredi
- Počela sanacija crkve Sv. Antuna (2015)
- YouTube (2015): Osveštan hram u Petrovaradinu
- [https://www.youtube.com/watch?v=8zZEdGaju9I YouTube (2015): Starokatolici Petrovaradi