Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu

Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu
Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu
Opšte informacije
Mesto	Aranđelovac
Opština	Aranđelovac
Država	Srbija
Vrsta spomenika	crkva
Vreme nastanka	1862.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	www.zaprokul.org.rs/LKP/Kragujevac/zavod_za_zastitu_spomenika_kulture.html

Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu, poznata kao i Vrbička crkva, podignuta je 1862. godine, po odluci kneza Miloša Obrenovića i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Istorijat

Ukazom od 8. marta 1837. godine knez Miloš Obrenović nalaže ušoravanje šumadijskog sela Vrbica, od kojeg 1840. godine nastaje palanka Vrbica. Potom, 1859. godine, za vreme druge Miloševe vladavine, knez odlučuje da u tom mestu izgradi crkvu i da je posveti Svetom Arhangelu Gavrilu, po čijem imenu 1. avgusta 1859. godine varošica Vrbica dobija novi naziv – Aranđelovac. Izbor Svetog Arhangela Gavrila za patrona ove crkve protumačen je kao kajanje zbog ubistva Karađorđa, koje se dogodilo baš između 12. i 13. jula po julijanskom kalendaru, što je dan proslavljanja Sabora Svetog Arhangela Gavrila.

Pretpostavlja se da je poslovima oko izgradnje hrama u Aranđelovcu rukovodio neimar Nastas Đorđević iz Ohrida a da je plan crkve izrađen u Ministarstvu unutrašnjih dela. Kamen za izgradnju crkve je donet sa obližnjeg brda Klještevice. Radovi su počeli u maju 1860. godine i to na brdu Porovac koje se nalazilo neposredno iznad ondašnjeg centra varošice. U septembru iste godine umro je knez Miloš pa je brigu oko izgradnje crkve preuzeo njegov sin, knez Mihailo. Izgradnja crkve je završena 1862. godine.

Za vreme Prvog svetskog rata, nakon odstupanja naše vojske, austrougarski vojnici su sa crkve skinuli sva tri zvona i odneli su mnoge bogoslužbene predmete. U Drugom svetskom ratu, 1944. godine crkvena kancelarija je bila demolirana i zapaljena i tada je izgoreo letopis i mnogo dokumenata iz crkvene arhive.

Arhitektura

Crkva predstavlja jednobrodnu građevinu sa tri apside i zvonikom na zapadnoj strani. Sazidana je opekom, spolja obložena pravougaonim kamenim blokovima, unutra malterisana i bez živopisa, sa vrednim ikonostasom u klasicističkom stilu. Izradi ikonostasa posvećena je posebna pažnja, i on predstavlja jedan od prvih samostalnih radova Nikole Markovića, postavljen 1863. godine. Pripada svedenom tipu i inspirisan je ikonostasom Saborne crkve u Beogradu.^[2] Ikonostas je oslikao znameniti slikar Nikola Marković, 1863. godine.