Crkva Svetog Mine u Štavi
Crkva Svetog Mine u Štavi, mestu u opštini Kuršumlija, datira još od 12. veka, dok prva pominjanja i svedočenja su vezana za 17. vek, kada je crkva obnovljena posle rušenja tokom postojanja. Crkva je pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja.
| Crkva Svetog Mine u Štavi | |
|---|---|
 Crkva Svetog Mine | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Štava |
| Opština | Kuršumlija |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 17. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
Štava uredi
Štava je omanje kopaoničko selo na udaljenosti oko šest kilometara od Lukovske banje. Postojanje mesta je vezano još za antički period, a tokom srednjeg veka bilo je poznato po nalazištima olova, cinka, srebra i zlata. Kroz Štavu je prolazio i čuveni dubrovački put.[1]
Istorija uredi
Postoje tvrdnje da crkva svetog Mine potiče još iz 12. veka , pa da je podignuta u 15. veku od strane vojvode Mrkše Sićevskog, istaknutog vlastelina srpske despotovine. Narodno predanje takođe svedoči da su preci sadašnjih stanovnika preneli pri doseljavanju svoju slavu svetog Minu i sagradili crkvu. Na ploči iznad portala u crkvu stoji natpis da je sagrađena i živopisana za vreme pećkog patrijarha Pajsija i gračaničkog mitropolita Silvestera, koji su delovali u 17. veku. Ovaj podatak ukazuje da je do 17. veka prvobitna crkva po svoj prilici rušena do temelja.
U njenoj porti pronađeno je četrdesetak sarkofaga i mermernih spomenika iz Milutinovog vremena. Prema izjavi Elena Vasić Petrović, direktorke Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša:
Gotovo svi su od belog mermera sa izuzetno kvalitetnim reljefima, sa dekoracijama. Mermer je studenički, veoma kvalitetan sam po sebi,...i ni jedan objekat u zemlji (Srbiji) nema tako vrednu zbirku kamenih spomenika.[2]
Arhitektura i živopis uredi
Crkva je gotovo sačuvala prvobitan izgled kao jednobrodna građevina sa polukružnom oltarskom apsidom i pripratom, arhitektonski skromnog izgleda, koja je gotovo jedan metar ukopana u zemlju. Krov je na dve vode a pokrivena je kamenim pločama. Građena je od lomljenog i tesanog kamena i profilisane sige upotrebljene za završni krovni venac. Naos je osvetljen sa po jednim uskim prozorom sa severne i južne strane, kao i otvorom ispred apsidijalne konhe, gde su naos i priprata predstavljaju zasebne prostorne jedinice, gde je pod pokriven mermernim pločama. U tekstu naosa na samom nadvratku, piše da je crkva osvećena za vreme patrijarha Pajsija, (1614—1647). Crkva ima sve odlike spomenika ove vrste građene u vreme turske dominacije, posle obnove Pećke patrijaršije,
Unutrašnjost crkve je bila u celini živopisana ali su u požarima pojedini delovi živopisa stradali, delimično ili potpuno. Freske su islikane postojanim bojama u vizantijskom stilu. Na osnovu sačuvanih slika može se zaključiti da je oslikavanje veoma znalački osmišljeno. Na relativno malom prostoru predstavljen je uobičajeni tematski i ikonografski sadržaj, koji obrađuje najvažnije događaje iz hrišćanske istorije. Kao slikari se pominju Nikola, Toma, Dimitrije i Jovan, koji ikonografskim rešenjima i pismom odaju svoje grčko poreklo. U priprati su nad zonom stojećih figura ilustrovana čak četiri ciklusa: svetog Mine, svetog Nikole, Bogorodičin Akatist i Strašni sud.
Reference uredi
- ^ RTS/Crkva Svetog Mine u Štavi
- ^ „Jedinstvena zbirka kamenih spomenika”. RTS, 26. jul 2016. Pristupljeno 27. 7. 2016.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Miloš Milovanović, Crkva Svetog cara Lazara – Prolom, digitalna arhiva MI SANU;
- Spomeničko nasleđe Srbije. Nepokretna kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja, Beograd 2007;
- Petko D. Marjanović, Toplica kroz vekove, Prokuplje 2008;
- Feliks Kanic, Srbija. Zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja XIX veka, Beograd 1989;
- Dušan Miljković, Raspeće večnosti. Crkve i manastiri kuršumlijske oblasti, Niš 1998;
