Crkva brvnara u Takovu

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Crkva brvnara.

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Crkva Svetog Georgija.

Crkva Svetog Đorđa u Takovu je jedna od najstarijih crkvi brvnara u Srbiji, a ujedno i jedna od najpoznatijih. Reč je o jedinom obliku crkvenog graditeljstva u vreme Turaka jer su ovakve građevine lako mogle biti premeštane ili ponovo napravljene kada bi ih Turci zapalili. Nalazi se u selu Takovo kod Gornjeg Milanovca. Istorija ove crkve vezana je za podizanje Drugog srpskog ustanka. U ovoj crkvi su se, na Cveti 1815. godine, nakon što je Miloš Obrenović podigao ustanak, pričestili okupljeni ustanici i zakleli na vernost Milošu Obrenoviću. Spomenik je kulture. Pripada Eparhiji žičkoj Srpske pravoslavne crkve.

Crkva Svetog Đorđa u Takovu
Opšte informacije
Mesto	Takovo
Opština	Gornji Milanovac
Država	Srbija
Vrsta spomenika	crkva
Vreme nastanka	1795.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od izuzetnog značaja
Vlasnik	SPC
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo
www.zzskv.rs

Sastanak u Takovu 1865. godine. Proslava 50-godišnjice od ustanka i rekonstrukcija istorijskog događaja. Fotografija Anastasa Jovanovića za koju se smatra da je inspirisala Paju Jovanovića da naslika čuvenu sliku sastanak u Takovu 1898. Zvonik koji se vidi na fotografiji nije postojao u vreme ustanka, već je izgrađen oko 1840. Na osnovu Jovanovićeve fotografije može se zaključiti da je prvobitna takovska crkva najviše podsećala na crkvu u Dubu, koju su radili isti majstori iz Osata.

Građenje crkve

Podignuta je 1795. godine, na mestu starije građevine iz 1724. godine. Ima pravogougaonu osnovu sa polukružnom apsidom. U osnovi je jednobrodna građevina. Pravougaoni temelji na koje je postavljena su od tesanog kamena. Na njih su postavljena, takođe tesana, brvna od hrastovine. Krov je strm, dvovodan, pokriven hrastovim daščicama - sitnim klisom (hrastovom šindrom). Sa ulazne strane i iznad apsidalnog dela je zaobljen. Na rogljevima krova su dva velika drvena krsta.

Unutrašnjost crkve je podeljena na oltarski i glavni prostor, glavni brod. Izrada crkve je jednostavna ali veoma precizna. Dvoja crkvena vrata su bogato obrađena i ukrašena duborezom. Carske dveri oslikao je Jeremija Mihailović 1805. godine. Ikonostas je očuvan i dar je Jovana Obrenovića, brata kneza Miloša.

Crkvu su sagradili majstori iz Osata, iz Istočne Bosne (Osaćani). Oni su izradili i bogatu dekoraciju crkve koja je posebno upečatljiva na vratima, na dovratnim i na nadvratnim gredama, gde se u ornamentici vide islamski uticaji. Prilikom obnove crkve 1935. godine, prekrivena je novim klisom i tada joj je zemljani pod izbetoniran.

Polovinom novembra 2014. godine započeti su radovi na obnovi krova crkve. Po rečima Ivice Bjelića, vlasnika Samostalne građevinsko–zanatske radnje iz Smedereva kojoj je poveren posao, trebalo je da radovi traju „oko dvadesetak dana“. Radovi su trajali malo duže od tog roka, ali je prepokrivanje uspešno završeno u drugoj polovini decembra. Majstori su uredili i trup crkve, sve do temelja. Povodom završetka radova na crkvi, iguman manastira Savinac Partenije Dačić izjavio je:

Blagodarimo bogu i svetom Đorđu, kome je ovaj hram i posvećen, da smo stigli da pre prave zime završimo prepokrivanje crkve. Koristim ovu priliku da se u ime eparhije Žičke manastira na Savincu, zahvalim Ministarstvu kulture, koje je imalo sluha da izađe u susret molbi manastira i izdvoji novčana sredstva za rad. Mislim da bi Miloš Veliki i arhimandrit Meletije, potonji mitropolit Beogradski, bili ponosni da vide ovako uređenu crkvu, u kojoj su dobili blagoslov za podizanje Drugog srpskog ustanka. Takođe, hteo bih da naglasim odličnu saradnju između Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Beograda i arhitektom Bojanom Mihaljević sa preduzetnikom iz Smedereva Ivicom Bjelić. Siguran sam da sve ovo ne bi bilo ovako urađeno da nije bilo njihovih stručnih saveta i profesionalnog odnosa prema poverenom im poslu.

Istorija

Crkva brvnara u Takovu ima poseban istorijski značaj – vezana je za porodicu Obrenović i vekovnu borbu protiv Turaka. Dok je u istoriji Srbije ona najbolje zapamćena po dizanju Drugog srpskog ustanka od strane Miloša Obrenovića, tome je prethodio još jedan događaj. Posle sloma Prvog srpskog ustanka, Miloš Obrenović se predao Turcima baš ispred ove crkve, a nekoliko meseci nakon toga počeo je da pravi planove za podizanje Drugog srpskog ustanka. 11/23. aprila 1815. godine, na Cveti, nakon što je na Sastanku u Takovu podigao ustanak i pozvao ustanike na pobunu, Miloš i ustanici su došli u crkvu u Takovu da se pričeste i tom prilikom se zakleli na vernost Milošu Obrenoviću i Srbiji, „na krst časni i slobodu zlatnu“.

Tokom 1930-tih bilo je ideja da se brvnara obuhvati novom crkvom koja bi je zaštitila od propadanja, za šta je prilog dao i kralj Aleksandar, ali nije bilo dovoljno novaca. Zatim je nameravano da se krov zameni novim drvenim, ali to više ne bi bila stara crkva.

Predanje

Milenko S. Filipović piše, po kazivanju meštana, kako je u selu bio jedan čobanin zvani Porča. Stalno je čuvao ovce na mestu gde se nalazila crkva koja je kasnije spaljena. Naišli su Turci sa Rudnika terajući stoku, pa ugledavši Porču povedu i njega da im pomogne stoku goniti. S njima Porča stigne do Bosne i tamo ostane u službi kod nekog Turčina. Pokaže se dobar te ga ovaj posini, a kad Turčin umre, Porči ostane veliko imanje i bogatstvo u nasleđe. Živeo je u Sarajevu. Tamo se i poturčio. Kao bogat čovek seti se sela u kome je odrastao i ovce čuvao. Dođe u njega i podigne crkvu na mestu gde je ona ranije bila i kod koje je nekad davno ovce čuvao. Zatim tu naseli svoju familiju Vasilijeviće, koje su po njemu zvali Porčići, a koji su kasnije izumrli.

Za priču o Porči vezan je i neki Cvetko. Smatra se da je on bio od Popovića i da su ga Turci, zbog toga što je bunio narod protiv njih, ubili i stavili na točak. Mesto njegove pogibije i izvor u blizini prozvali su Cvetkovac. Narod ga je sahranio na crkvenom zgarištu jer je crkva u to vreme bila spaljena. Priča se da je Porča crkvu iznova podigao za dušu Cvetkovu i da je zbog njegovog jatakovanja sa hajducima i Porča bio osuđen na velike batine.

Porčića je bilo u selu Klatičevu. Kad je kralj Aleksandar Obrenović dolazio u Takovo 1891. godine, jedan Porčić iz Klatičeva „predao mu je takovsku crkvu kao svoju“

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Takovska crkva, izdanje Moše Koena, razglednica, štampa, 8,9×14 cm, Beograd, početak XX veka. Na aversu je odštampano: Takovska crkva.
• 
  Takovska crkva, foto-papir, karton, pozitiv, smeđ, kaširano, 24,2×31,5 cm, Beograd, 1887-1901.
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vidi još

• Takovo (Gornji Milanovac)
• Sastanak u Takovu
• Drugi srpski ustanak
• Spisak spomenika kulture od izuzetnog značaja
• Stari nadgrobni spomenici u Takovu (opština Gornji Milanovac)

Literatura

• Radoš Gačić: Crkva brvnara u Takovu, Opština Gornji Milanovac
• Uređenje dvorišta crkve brvnare u Takovu, Arhitekti Tomić

Spoljašnje veze

• Hram Svetog Georgija u Takovu kao memorijalni topus (Zbornika radova Muzeja Rudarsko-takovskog kraja, str. 31-51, Tanja Gačić, Gornji Milanovac, 2014.)
• Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
• Nepokretna kulturna dobra
• Lista spomenika
• Crkva brvnara