Čapljina
Čapljina je gradsko naselje i sedište istoimene jedinice lokalne samouprave u južnom delu Federacije Bosne i Hercegovine, BiH. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mestu Čapljina popisano je 5.774 lica.[1]
Čapljina | |
|---|---|
.jpg) Panorama Čapljine | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija BiH |
| Kanton | Hercegovačko-neretvanski kanton |
| Grad | Čapljina |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  5.774 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 06′ 46″ S; 17° 42′ 16″ I / 43.1127° S; 17.7044° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Čapljina Čapljina na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 88300 |
| Pozivni broj | (+387) 036 |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Nalazi se u dolini reke Neretve, na važnoj raskrsnici puteva sa severa na jug.
Istorija uredi
Prvi stanovnici ovog područja, kako je zabeleženo na drevnim grčkim, a kasnije i rimskim kartama su starosedelački ilirski narodi, među kojim su zasigurno najuticajniji bili Ardijejci, koji će negde u 3. veku pre nove ere obrazovati jedno od tada najjačih i najuticajnijih kraljevstava na Balkanu, ilirsko kraljevstvo Ardijeja ili Ardijejaca.
Nakon rušenja ilirskog kraljevstva, Rimljani grade nekoliko svojih naselja (Dretelj, kod Počitelja i u Žitomislićima), a sama Čapljina postaje središte trgovine i saobraćaja. Tu je i nekoliko latifundija sa vilama (Mogorjelo, Višići), koje snabdevaju Naronu i delove pokrajine Dalmacije poljoprivrednim proizvodima.
I Sloveni se kasnije ovde naseljavaju (Višići). U ranom srednjem veku područje drže Mlečani, zatim je u sastavu bosanske države, do pada pod osmanlijsku vlast.
Kada je u pitanju etimologija naziva grada, Čapljina, zanimljiva je podudarnost sa latinskom reči "Ardea", što doslovno znači "Čaplja", a što opet za nazivom najuticajnijeg ilirskog naroda na tom području, Ardijejaca (izvorno zapisano kao Ardiaei), koji je nastanjivao upravo šire područje Čapljine i doline reke Neretve. To otvara mogućnost da su Sloveni dolaskom na to područje preuzeli naziv od Ilira ili Rimljana,a zatim ga preveli na svoj jezik.
Prvi se put ime Čapljina spominje 1632. godine kao selo koje je pripadalo mostarskom kadiluku. Između 1782. i 1880. pripadala je Počitelju, a zajedno s njim Stocu. 1878. Austro-Ugarska okupira Bosnu i Hercegovinu. Godina 1880. ishodište je duvanske industrije u Hercegovini. Car Austrije Franc Jozef uveo je monopolski zakon o duvanu i izdao naredbu o izgradnji tvornica duvana u Mostaru i Sarajevu, te otkupnih ureda u Ljubuškom, Stocu, Mostaru i Trebinju. Duvanske stanice bile su žila kucavica privrede i preživljavanja na kršnom hercegovačkom tlu. 1885. je izgrađena železnička pruga koja je prošla kroz Čapljinu, nakon koje se Čapljina privredno uzdiže.
Drugi svetski rat uredi
U Čapljini odmah posle odlaska italijanske vojske 17. IV 1941. godine, došlo je 500 naoružanih ustaša „od Ljubuškog“ pod vođstvom Pere Jukića, trgovca iz Čapljine. Svi su bili sami Hrvati, još istog dana uz pomoć i sudelovanje domaćih Hrvata i muslimana priredili su demonstracije protiv Srba. „Navalili su na srpske radnje i privatne kuće koje su potpuno demolirali i opljačkali. Taj dan su ustaše ubile sekirom: Stevanović Savu i Mitrović Jelku, seljake u njihovim kućama. Zatim su zapalili kuću Zurovca Pere i Dušana, zemljoradnika, Stević Čede, zemljoradnika i Škora Dušana, železničara. Isti dan ustaše su nekoliko Srba koje su našli u kućama, odveli u zatvore sreskog načelstva, odnosno ispostave, i tamo premlatili.
U Čapljini i okolini samo u junskom pokolju ubijeno je 526 muškaraca, žena i dece. U noći između 25. i 26. juna kod Opuzena su ubijena 294 lica. Iz sela oko Čapljine u zloglasni „Silos“ kod sela Tasovčića zatvoreno je oko 300 Srba koji su odvedeni na razna stratišta i likvidirani. Od 22. do 26. juna u susednoj Gabeli pohapšeno je 170 Srba, koji su na retko svirep način likvidirani na stratištima kod Križa i Opuzena.
Od 1.760 do sada evidentiranih žrtava među srpskim stanovništvom u Čapljini i okolini, od hrvatskih ustaša stradalo je 1.649 lica, a to je 15 puta više nego što su ih ubili Italijani, Nemci i četnici.
U Čapljinu su 26. juna doveli 38 lica i bacili ih u Neretvu. Idućeg meseca na železničkoj stanici u Čapljini u jednom vagonu, usred dana oko 12 sati, pobili su iz pušaka 28 Srba. Ubistva i pokolji Srba vršeni su i u samoj Čapljini
U Trebinjskom kraju ustaše su, pretresajući sela Grbeše, Glaviniće, Begović Kulu, Banjevce i Poljice uhapsile 28 muškaraca i jednu ženu. U Trebinju su ih zatvorili u jedan teretni vagon koji su 4. avgusta prevezli do Čapljine, da bi ih istog dana u tom vagonu sve poklali.
Don Ilija Majić iz duvanjskog sreza bio je ustaški logornik u Čapljini za vreme najvećeg pokolja Srba u tom kraju, 1941. godine.
Ustaše u Čapljini uredi
1935/1936 — Već 1935/1936. počeo da se obrazuje ustaški pokret kao organizovana snaga čiji je osnovni cilj genocid nad srpskim narodom u ovom kraju. Tada se Mačekova Hrvatska seljačka stranka počela oštrije deliti na frankovce, ustaše i HSS, pri čemu su frankovci postajali sve agresivniji i sve brojniji. Njihovi glavni predstavnici i rukovodioci bili su advokat dr Pavao Canki u Čapljini i dr Bariša Smoljan u Stocu, mada su do 1936. godine obojica bili članovi HSS.
Dana 8. aprila 1941. — Čapljinske ustaše su već 8. aprila 1941. godine dakle dva dana posle početka rata fašističkih sila protiv Kraljevine Jugoslavije, zauzele Čapljinu prekinule železničku prugu kojom je snabdevan front u Albaniji i proglsile osnivanje Nezavisne Države Hrvatske dan pre Kvaternika u Zagrebu.
Dana 11. aprila 1941. — Stigla regularna vojska „pitomci“ odnosno 3 bataljona iz Bileće, iz podoficirske škole, i još neki delovi vojske iz Trebinja, koja je u borbama sa ustašama deblokirala saobraćaj, isterala ustaše koji su odstupali — pobegli prema Ljubuškom na čelu sa Cankijem.
13-14. aprila 1941. — Vojska napustila Čapljinu, u njoj su ponovo počeli da se skupljaju ustaški elementi.
17. aprila 1941. — Ustaše definitivno ponovo zauzeli Čapljinu tek kada su došli na italijanskim tenkovima, iz pravca Ljubuškog prema Čapljini. Sa italijanskim vojnicima i tenkovima stiglo je i oko 200 „divljih“ ustaša iz ljubuškog kraja koji su istoga dana ubili dve srpske žene u Čapljini, i to Joku Mitrović, udovu pok. Nikole, staru 65 godina i Savu Stevanović staru 75 godina. Prvu su ubili iz puške, a drugu su zaklali bajonetom. Zatim su zapalili staju Bogdana Zurovca u Grabovini, u kojoj je izgorelo seno i nešto stoke.
Aprila 1941. — Ustaše su već tih aprilskih dana u Čapljini skinule sa voza jugoslovenskog pukovnika Gajića, o čijoj se daljoj sudbini nikada ništa nije saznalo, kao ni o sudbini 200 mornara koji su tih dana prolazili kroz Čapljinu na putu za Sarajevo.
Maja 1941. — uhapšeni Ljubo Điković njegov sin Vladimir, zatim Mirko Vitković i otac mu Stanko, Bogdan Simić, sekretar KPJ za Čapljinu, Veljko Korać, Ilija Šakota i dr Nikola Princip, brat Gavrilov, kao lekar, sinovi Danila Mandrape – Gare i Risto Mandrapa, koji je bio žandar u Dubrovniku i došao malo na viđenje. Uhapsili su još šest železničara Srba u stanici Čapljina, sve ih tukli u zatvoru a zatim pustili. Jedino su zadržali Vladu Ćorića, mašinovođu iz sela Vojno kod Mostara, jer im je on verovatno bio potreban za vožnju, a kasnije su ga ubili. Nešto duže su zadržali i Jovu Garetu, optužujući ga da je, kada su tu bili pitomci, bio na topu iz koga je pucano na ustaše u Čapljini. Ali njega su ubrzo pustili premlaćenog i opljačkanog.
Maja 1941. — Pre masovnih hapšenja na ovom području uhapšeni su i Ognjen Ždrakanović iz Prebilovaca i Milan Šarić — Mačak, pa su Ognjena ubili, a Milan, sav pretučen, je bio pušten, U Klepcima su uhapsili Spasu Šijaka ali su njega ubili, mada se ne zna kada ni gde. Uhapšen je i Slavko Lučić i ubijen na Hutovu.
Maja 1941. — Govor Pere Jukića ustaškog poverenika u Čapljini, koji je održan u maju 1941. godine u Čapljini. Jedan očevidac piše da je Jukić tada rekao: „Mi smo se još 1931. godine zakleli da u našoj opštini neće biti Srba ni Jevreja“.
Dana 22. juna 1941. — Vidovdansko ubijanje Srba u Čapljini počelo je već 22. juna, u danu kada je Nemačka napala SSSR. U isto vreme dogodilo se i slanje jednog kurira iz Zagreba u Čapljinu, koji je doneo nalog lično od Pavelića i Artukovića za početak masovnih ubijanja. Tu poruku iz Zagreba navodno je doneo neki Stevan „Džukac“, Slovenac, sin nekog hotelijera, student u Zagrebu, navodno iz mesta Vidine u Sloveniji, star oko 25 godina. On je došao u pratnji dvojice ustaša, sastao se sa nekim uglednim ličnostima u Čapljini a zatim otišao natrag.
Jun 1941. — Po Čapljini su počeli hapsiti redom sve odrasle muškarce, Srbe, zatvarali su ih u sreski zatvor, pa kad bi se on napunio, i nije više mogao da prima zatvorenike, onda su zatvarani u zgradu Građanske škole na kraju Čapljine. Odavde su uhapšene Srbe najčešće vodili u silos na Modriču, iznad Tasovčića, kilometar daleko od Čapljine u jedan veliki žitni magacin koji je stara Jugoslavija pravila za vojne potrebe oko 1937. godine. Hapšenje i likvidacija Srba u Čapljini uglavnom su vršeni noću, bez svedoka, tajno i mučki.
1943. — Čapljinskoj regiji je poklanjao posebnu pažnju i rimski papa Pije XII lično, jer je 1943. godine poslao na ovo područje svog „diplomatskog“ izaslanika opata Markonea koji je imao zadatak da ohrabri baš ustaše u Mostaru, Ljubuškom, Širokom Brijegu i Čapljini u njihovim daljim naporima istrebljenja srpskog naroda.
Naseljena mesta uredi
Bajovci, Bivolje Brdo, Crnići, Čapljina, Čeljevo, Doljani, Domanovići, Dračevo, Dretelj, Dubravica, Gabela, Gnjilišta, Gorica, Grabovina, Hotanj, Jasenica, Klepci, Lokve, Opličići, Počitelj, Prćavci, Prebilovci, Sjekose, Stanojevići, Struge, Svitava, Ševaš Njive, Šurmanci Tasovčići, Trebižat, Višići i Zvirovići.
Posle potpisivanja Dejtonskog sporazuma opština Čapljina, u celini, ušla je u sastav Federacije BiH.
.jpg)
Sport uredi
U Čapljini postoji dugogodišnja sportska tradicija, pogotovo u fudbalu, košarci, rukometu i odbojci.
Stanovništvo uredi
| Sastav stanovništva – naselje Čapljina | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[2] | 1991. | 1981.[3] | 1971.[4] | ||||
| Ukupno | 5 774 (100,0%) | 7 461 (100,0%) | 6 191 (100,0%) | 4 647 (100,0%) | |||
| Hrvati | 4 724 (81,82%) | 3 067 (41,11%) | 2 542 (41,06%) | 1 854 (39,90%) | |||
| Bošnjaci | 687 (11,90%) | 2 191 (29,37%)1 | 1 661 (26,83%)1 | 1 605 (34,54%)1 | |||
| Srbi | 176 (3,048%) | 1 267 (16,98%) | 896 (14,47%) | 945 (20,34%) | |||
| Neizjašnjeni | 70 (1,212%) | – | – | – | |||
| Ostali | 42 (0,727%) | 229 (3,069%) | 46 (0,743%) | 40 (0,861%) | |||
| Muslimani | 23 (0,398%) | – | – | – | |||
| Albanci | 17 (0,294%) | – | 35 (0,565%) | 20 (0,430%) | |||
| Romi | 9 (0,156%) | – | – | – | |||
| Slovenci | 7 (0,121%) | – | 9 (0,145%) | 11 (0,237%) | |||
| Makedonci | 5 (0,087%) | – | 16 (0,258%) | 11 (0,237%) | |||
| Crnogorci | 4 (0,069%) | – | 31 (0,501%) | 36 (0,775%) | |||
| Bosanci i Hercegovci | 3 (0,052%) | – | – | – | |||
| Nepoznato | 3 (0,052%) | – | – | – | |||
| Bosanci | 2 (0,035%) | – | – | – | |||
| Jugosloveni | 1 (0,017%) | 707 (9,476%) | 955 (15,43%) | 125 (2,690%) | |||
| Pravoslavci | 1 (0,017%) | – | – | – | |||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Poznate ličnosti uredi
- Milorad Ekmečić, srpski istoričar i akademik
- Starac Vukašin, srpski svetitelj
- Aleksa Spahić, atletski olimpijac Jugoslavije učesnik na LOI 1924. u Parizu.
- Mirsad Fazlagić, fudbalski olimpijac Jugoslavije, učesnik na LOI 1964. u Tokiju.
- Vladimir Jelčić, rukometni olimpijac Hrvatske, osvajač zlatne medalje na LOI 1996. u Atlanti
- Dada Vujasinović, srpska novinarka
- Dragan Bender, hrvatski košarkaš
- Jasmin Repeša, košarkaši trener
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Preliminarni rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013, Agencija za statistiku BiH, Sarajevo, 5. 11. 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 23. 11. 2018. g. Pristupljeno 9. 5. 2016.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 22. 10. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 22. 10. 2015.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Čapljina na Vikimedijinoj ostavi
