Čenta
Čenta je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu, u Srbiji. Čenta predstavlja tipično banatsko selo. Najveću specifičnost predstavlja geografski položaj sela, jer su centri, Beograd, Zrenjanin i Pančevo na gotovo podjednakoj udaljenosti. Administrativni centar je Zrenjanin, ali je ekonomska povezanost sa Beogradom daleko jača, naročito zbog velikog broja Čenćana koji su zaposleni na teritoriji Beograda. Prema popisu iz 2022. bilo je 2622 stanovnika.
Čenta | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva u Čenti | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Srednjobanatski |
| Grad | Zrenjanin |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  3.050 |
| — gustina | 37/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 06′ 24″ S; 20° 23′ 10″ I / 45.1067° S; 20.3862° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 76 m |
| Površina | 81,3 km2 |
.svg)  Čenta Čenta na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 23266 |
| Pozivni broj | 023 |
| Registarska oznaka | ZR |
Istorija uredi
Prvi pomen Čente datira iz 1549. godine, u jednom turskom tefteru, o opisu Segedinskog sandžaka. Tada su zabeležena 22 domaćinstva (imenom i prezimenom) i Voja kaluđer. Gotovo sve vreme turske vladavine nad današnjim Banatom, Čenta je bila naseljena, iako se ne pominje u Pećkom katistigu ni 1660, kao ni 1666. godine. Tada je zabeleženo samo naselje Ječin, severoistočno od današnjeg sela. Ječin je naseljen u vreme izgona Turaka iz Banata, 1717. godine kada je u selu bilo 13 domova i pop Petar. Deo Ječina se preselio u Čentu, gde je pop Petar i sahranjen, a njegov spomenik je sačuvan, kod Stare crkve, do današnjeg dana. Na Marsi jevoj karti Banata iz 1723/25. godine, Čenta (Črenta) je zabeležena kao zapustelo selo, ali već 1727. godine, zabeležena su 22 domaćinstva, te je verovatno da je bilo naseljeno i 1723. godine, ali se stanovništvo pred popisivačima razbežalo.
Čenta ulaskom u militarski sistem dobija germanizovani naziv Leopoldsdorf (1753-1888), koji u narodu nikad nije zaživeo.[1] Taj strani naziv "Leopoldova" (skraćeno) je dobila po austrijskom caru Leopoldu Habsburškom. "Leopoldovo" je 1764. godine pravoslavna parohija u Bečkerečkom protoprezviteratu. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir Temišvarske eparhije u Leopoldovu su bila četiri sveštenika. Bili su to parosi, pop Marko Nikolajević (rukop. 1762), pop Jevtimije Drakulić (1789), pop Avram Popović (1793) i đakon Nikolaj Nikolajević (1793).[2]
Čenta je mnogo stradala u vreme upada Turaka, 1736/37. godine, pa je, od pređašnja 22 doma, ostalo samo 7. Glavni uzrok smanjenja broja stanovnika je bila kuga. Postoji sačuvan poimenični popis ovih domaćinstava. Prema popisu iz 1748. godine, Čenta ima 58 domova. Godine 1750/53. selo ulazi u sastav Banatske zemaljske milicije, a kasnije pripada XII Nemačko-Banatskom puku, sve do 1873. godine, kada je ukinuta Vojna granica, a Čenta pripala Torontalskoj županiji. Carski revizor Erler 1774. godine konstatuje da graničarsko naselje Leopoldova, pretežno naseljeno Srbima.[3] Naziv sela potiče, verovatno, od staroslovenske reči „Čantra“ (torba), jer je selo, u srednjem veku, bilo okruženo barama i močvarama, pa se tokom većeg dela godina, nalazilo praktično na ostrvu, a meštani, u tom selu, sakriveni kao u kakvoj torbi, od nepoželjnih prolaznika i poreznika. Po ukidanju banatske vojne granice, selo prelazi u sastav Perleskog upravnog sreza, u Torontalskoj županiji.[4]
Po srpskom izvoru iz 1905. godine Čenta je velika opština, u Antalfalvskom (Kovačičkom) političkom srezu. Tada u mestu živi 2920 stanovnika u 545 domova. Srbi su u ogromnoj većini, ima ih 2851 pravoslavna duša (ili 98%), sa 512 kuća. Od srpskih javnih zdanja u Čenti se pominju pravoslavna crkva i pet komunalnih škola. U mestu su tada pošta i telefon, a brzojav je u susednom Perlezu.
U Čenti je 1754. godine rođen austrijski general-major Jovan Branovački. Dana 1. maja 1788. godine postao je oberlajtant Srpsko-vlaškog puka. Umro je u mestu Mutniku, 31. avgusta 1816. godine. Njegovu kratku biografiju sastavio je čenćanski paroh Georgije Šupica 1856. godine[5]
Po jednom novinskom članku,[6] Čenćani su pomagali Karađorđev ustanak doturanjem džebane, a on im je u znak zahvalnosti poklonio srebrno zvono.
- Crkva
U Starom selu, postojala je crkva, izgrađena 1743. godine, od pletara i naboja. Crkva je srušena i obnovljena 1991. godine. Pravoslavno parohijsko zvanje u mestu je osnovano 1746. godine, a matrikule nisu odmah sve zavedene. Matica krštenih je od 1746, matica venčanih od 1753. i matica umrlih od 1779. godine. Nova crkva, sagrađena je u sadašnjem centru sela, 1802. godine. Ikonostas u crkvi radio je ikonopisac iz Bečkereka,Georgije Popović 1809-1811. godine. Porta je početkom 20. veka bila ograđena letvama. U Čenti su 1905. godine postojale dve parohije, treće i četvrte platežne klase, u kojim su bili namešteni parosi: pop Svetislav Popović rodom iz Bačkog Feldvarca, koji je tu šest godina, i pop Svetislav Jovanović kapelan, rodom iz Novog Sada. Parohijskog doma tu nema, a dve parohijske sesije su od 39 kj. zemlje.[7] Oltar, zvona kao i čitav objekat, nalaze se pod zaštitom države, od 1974. godine. Crkva je proslavila dvesta godina postojanja, 2002. godine. Postojalo je 1905. godine srpsko pravoslavno groblje sa najstarijim spomenikom iz 1743. godine.
- Škola
Čenćanska škola je smeštena u dva zdanja, građena 1892. godine. U jednoj zgradi su I i II razred - svaki u svakoj "dvornici" , a drugoj zgradi III i IV razred - su zajedno u istoj "dvornici". Učiteljsko telo 1905. godine čine: učitelji Milan Pečenović i Milan Stejić, kao i učiteljica Vjera Radovančev. Te godine redovnu nastavu prati 202 đaka (od 376 popisanih), a u nedeljnu školu ide 60 starijih učenika (od 123 popisanih).[8]
Demografija uredi
U naselju Čenta živi 2448 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,2 godina (38,1 kod muškaraca i 40,3 kod žena). U naselju ima 960 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 12 | 10 | ||
| 80+ | 16 | 45 | ||
| 75—79 | 42 | 53 | ||
| 70—74 | 47 | 83 | ||
| 65—69 | 88 | 104 | ||
| 60—64 | 75 | 107 | ||
| 55—59 | 87 | 89 | ||
| 50—54 | 110 | 99 | ||
| 45—49 | 138 | 101 | ||
| 40—44 | 120 | 105 | ||
| 35—39 | 124 | 103 | ||
| 30—34 | 125 | 118 | ||
| 25—29 | 70 | 97 | ||
| 20—24 | 106 | 89 | ||
| 15—19 | 92 | 103 | ||
| 10—14 | 118 | 102 | ||
| 5—9 | 99 | 100 | ||
| 0—4 | 68 | 74 | ||
| Prosek : | 38,1 | 40,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.252 | 358 | 790 | 64 | 38 | 2 |
| Ženski | 1.306 | 220 | 788 | 256 | 38 | 4 |
| UKUPNO | 2.558 | 578 | 1.578 | 320 | 76 | 6 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 796 | 428 | 13 | 1 | 157 |
| Ženski | 431 | 232 | 0 | 0 | 70 |
| UKUPNO | 1.227 | 660 | 13 | 1 | 227 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 2 | 56 | 55 | 8 | 26 |
| Ženski | 0 | 1 | 43 | 14 | 4 |
| UKUPNO | 2 | 57 | 98 | 22 | 30 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 10 | 10 | 10 | 8 |
| Ženski | 2 | 7 | 6 | 20 | 21 |
| UKUPNO | 3 | 17 | 16 | 30 | 29 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 9 | 0 | 0 | 2 | |
| Ženski | 6 | 1 | 0 | 4 | |
| UKUPNO | 15 | 1 | 0 | 6 | |
Zanimljivosti uredi
U pesmi Sugar Rap sa albuma Tri posleratna druga počinje sa tekstom: „U disku "Napredak" u Čenti ne prave se incidenti, al' onomad, bome, bilo je belaja.”.[12]
Reference uredi
- ^ Duško Petrov-Savičin: "Čenta - Leopoldova - Čenta", prvi deo, Novi Sad 2002. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ J.J. Erler: "Banat", reprint, Pančevo 2003. godine
- ^ Sveta Milovanović: "Po ravnom Banatu", Kovačica 1935. godine
- ^ "Sedmica", Novi Sad 1854. godine
- ^ "Politika", 3. jan. 1937.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
- ^ „Đorđe Balašević — Šugar rap — Tekst”. cuspajz.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 31. 3. 2022.
