Činovnička kolonija
Činovnička kolonija urbano je beogradsko naselje. Nalazi se u Opštini Voždovac i predgrađe je centralnog naselja Voždovac. Izgrađeno je 1930. godine kao jedna od najranijih planiranih četvrti Beograda.[1][2]
Činovnička kolonija | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Grad | Beograd |
| Opština | Voždovac |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 46′ 55″ S; 20° 28′ 09″ I / 44.781892° S; 20.469302° I |
  Činovnička kolonija Činovnička kolonija na karti Grada Beograda | |
Lokacija uredi
Naselje zauzima severozapadni deo opštine Voždovac. Ograničeno je Osnovnom školom „Karađorđe” na severu, Voždovačkom crkvom na jugu, dve glavne gradske ulice, Vojvode Stepe na istoku i Bulevarom oslobođenja na zapadu.[1] Činovnička kolonija graniči se sa Autokomandom na severu, Dušanovcem na severoistoku, Voždovcem na istoku, Banjičkom šumom na jugoistoku i Dedinjem i Diplomatskom kolonijom na istoku.[3][4]
Istorijat uredi
Nakon oslobođenja u Prvom svetskom ratu 1918. godine, Voždovac je stavljen pod upravu Beograda.[5] Uprkos ekonomskim teškoćama izazvanim ratom, zabeležen je rast stanovništva u Beogradu. Kako je veliki deo grada bio devastiran, to je rezultiralo visokim najamninama. Kako bi ublažili ovaj problem državni i privatni službenici formirali su stambenu zadrugu.[1]
Godine 1928. zadruga je kupila od beogradske opštine veliki deo potpuno neurbanizovanog dela Predgrađa Kraljice Marije, koje je nazvano po Mariji Karađorđević. Stanovnici su nakon toga počeli da kolokvijalno koriste naziv Voždovac, što je i usvojeno kao službeno ime.[6] Veliko zemljište nalazilo se na levoj strani autoputa ka Avali, koji se tada zvao Šumadijski put, a danas se zove Bulevar oslovođenja. Zemljište je zauzimalo prostor između voždovačke crkve i fudbalskog stadiona SK Jugoslavija.[2]
Projektovanje i izgradnja uredi
Osnivači zadruge prvobitno su zamislili naselje koje će se sastojati od nekoliko blokova modernih zgrada, okruženih parkovima. Ta ideja je bila prilično popularna u velikim evropskim gradovima. Zgrade su bile zamišljene kao monumentalne građevine u centrima velikih parkova uz sve potrebne tehničke objekte, koji bi doprineli komfornosti stanovanja u naselju. Međutim, članovi zadruge su imali različita mišljenja, pa je na kraju odlučeno da se naprave male, individualne stambene kuće. Zemljište je podeljeno na 299 manjih parcela na kojima je naselje Činovnička kolonija sagrađeno, a plan parcelacije je sačinjen 1929. godine.[1] Površina parcele bila je od 4.300 do 6.500 kvadratnih metara.[7] Plan parcelacije bio je rad Đorđa Kovaljevskog. Predviđeno je formiranje 10 stambenih blokova sa kućama i dva manja bloka za javnu upotrebu. Jedan je bio namenjen za otvorenu zelenu pijacu, a drugi za izgradnju zadruge, parka i dečijeg igrališta. Zgrada zadruge projektovana je kao centar javnog života naselja, uključujući balsku salu, bioskop i biblioteku. Na ulazu u naselje planiran je trg, ali on nije izgrađen.[1]
Veći deo naselja projektovao je češki arhitekta Jan Dubovi, kao kvart stambenih porodičnih kuća i vila sa dvorištima i zelenim pojasevima između. Dubovi je projekat zasnovao na idejama Ebenizera Hauarda, koji je bio tvorac vrtnih gradova. Ostali arhitekti koji su doprineli projektu naselja bili su Milan Zloković, koji je radio na tipskim kućama, i Branislav Kojić. Ipak, od skoro 300 kuća, više od 200 je projektovao ruski arhitekta Valerij Staševski i njegov biro.[1][2]
Svaki vlasnik objekta je imao slobodu da odabere arhitektu, ali je morao da poštuje neke osnovne smernice koje je postavio Dubovi: krovovi sa šipkama (presavijeni u stilu pagoda), zelene spoljne roletne (drvene ili metalne), prozori sa šprosnama, prilazi stepeništu omeđeni niskim zidom do ulaznih vrata i druge smernice. Kako je Dubovi bio modernista, opšti zahtev je bio i da se ne postavljaju figure, pilastri, ukrasni venci i drugi klasični ukrasni elementi.[7]
Izgradnja naselja počela je u septembru 1930. godine. Iako su kuće smatrane vilama, zbog ekonomske krize i socijalnih i finansijskih mogućnosti investitora, projektovane su u arhitektonskom smislu kao vrlo jednostavne, ali funkcionalne. U većini slučajeva nisu imale ukrase, ali su imale izbočene strehe i krovove u narodnom stilu gradnje. Zbog ideje „zelenog grada” u projektu, kuće su malo udaljene od ulica i jedna od druge, tako da mogu biti okružene zelenim površinama i šumovitim dvorištima.[1]
U početku je samo jedna kuća dobila dozvolu da bude veća od ostalih, a ona je bila u vlasništvu Milorada Šoškića, glavnog inspektora u Ministarstvu prosvete. Gradska uprava izdala je specijalnu dozvolu, nakon što je Dubovi to dozvolio. TO je navodno učinio jer se kuća nalazila gotovo u geometrijskom centru naselja, a projektivao ju je ruski arhitekta Boris Fesenkov.[7]
Beogradska opština je bojkotovala naselje zbog neplaćanja anuiteta za zemljište, tako da ulice nisu bile nivelisane ni kaldrmisane. Uređivanje je rađeno 1937, počevši od ul. Jove Ilića.[8]
Nova gradnja uredi
Tokom osamdesetih godina XX veka započela je nadogradnja vila. U julu 1991. godine kvart je stavljen pod preliminarnu zaštitu, jer neki od najznačajnijih arhitekata stoje iza njegovog projektovanja i zato što je osnivanje naselja planirano jedinstvenim urbanističkim konceptom. Do tada, samo 83 kuće su ostale netaknute od izgradnje tridesetih godina XX veka. Status zaštite Činovničke kolonije je opozvan 1994. godine.[1]
Usled ekonomskog kraha koji je usledio nakon raspada SFRJ i ratova, mnogi stari vlasnici prodali su svoje kuće. Investitori su počeli sa izgradnjom novih zgrada u različitim stilovima, a da bi dobili što veću površinu zazidali su čitave parcele i uništili dvorišta i vrtove. Na ovaj način je moderno naselje Činovnička kolonija postalo potpuno suprotno onome što je prvobitno izgrađeno tridesetih godina. Do 2007. godine ostalo je manje od 50 originalnih kuća.[1][7]
Administracija uredi
| Populacija (ist.) | ||
|---|---|---|
| God. | Pop. | ± % p.g. |
| 1981. | 5.052 | — |
| 1991. | 4.900 | −0,31% |
| 2002. | 4.294 | −1,19% |
| 2011. | 3.867 | −1,16% |
| Izvor: [9][10][11][12] | ||
Prvobitno ime naselja bilo je Činovničko naselje Voždovac, ali je kasnije preimenovano u Činovnička kolonija.[1] Naselje je organizovano kao lokalna zajednica, pod-opštinska upravna jedinica na Voždovcu. Lokalna zajednica je zvanično nazvana Dr Nenad Parenta u popisima 1981. godine, a potom je dobile ime po kvartu.[9][10] Prema popisu stanovništva 2011. godine u naselju je živelo 3.867 stanovnika.[12]
Karakteristike uredi
Naselje je danas pretežno stambeno. U istočnom delu sa desne strane Ulice Vojvode Stepe nalaze se viši objekti novije gradnje. U nekim novoizgrađenim zgradama nalaze se klinike i hoteli. U neposrednoj blizini naselja nalazi se Dvanaesta beogradska gimnazija. U okolini naselja nalaze se i Fakultet organizacionih nauka i Stadion "Rajko Mitić", a tu je nekada bio i prvi sabirni logor za Jevreje i Rome u Beogradu Topovske šupe.[1][3][4]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j Jovo Anđić (3. 3. 2007). „Vrtove je pojeo beton”. Politika.
- ^ a b v Nenad Novak Stefanović (7. 9. 2018). „Vrtni grad na Avalskom drumu”. Politika-Moja kuća. str. 01.
- ^ a b Tamara Marinković-Radošević (2007). Beograd - plan i vodič. Belgrade: Geokarta. ISBN 86-459-0006-8.
- ^ a b Beograd - plan grada. Smedrevska Palanka: M@gic M@p. 2006. ISBN 86-83501-53-1.
- ^ Slobodan Kljakić (2. 8. 2010), „Od šest kvartova do sedamnaest opština”, Politika
- ^ Dragan Perić (23. 4. 2017), „Šetnja pijacama i parkovima”, Politika-Magazin, No. 1021, str. 28—29
- ^ a b v g Nenad Novak Stefanović (19. 10. 2018). „Svetionik u Činovničkoj koloniji”. Politika-Moja kuća. str. 01.
- ^ "Vreme", 14. jul 1937
- ^ a b Osnovni skupovi stanovništva u zemlji – SFRJ, SR i SAP, opštine i mesne zajednice 31.03.1981, tabela 191. Savezni zavod za statistiku (txt file). 1983.
- ^ a b Stanovništvo prema migracionim obeležjima – SFRJ, SR i SAP, opštine i mesne zajednice 31.03.1991, tabela 018. Savezni zavod za statistiku (txt file).
- ^ Popis stanovništva po mesnim zajednicama, Saopštenje 40/2002, page 4. Zavod za informatiku i statistiku grada Beograda. 26. 7. 2002.
- ^ a b Stanovništvo po opštinama i mesnim zajednicama, Popis 2011. Grad Beograd – Sektor statistike (xls file). 23. 4. 2015.
Spoljašnje veze uredi
- Vrtove je pojeo beton Politika, 3. mart 2007.
