Jablanica (Čajetina)

Jablanica
Jablanica;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zlatiborski
Opština	Čajetina
Stanovništvo
— 2022.	466
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 39′ 06″ S; 19° 35′ 12″ I / 43.651542° S; 19.586583° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	445 m
	Jablanica Jablanica na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	031
Registarska oznaka	UE

Jablanica je seosko naselje u Srbiji u opštini Čajetina u Zlatiborskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 466 stanovnika.

U Jablanici se svake godine organizuje Seoski višeboj, kao takmičenje u tradicionalnim zanatima, veštinama i sportovima.

Geografija

Jablanica se nalazi jugozapadno od Čajetine i turističkog naselja Zlatibor u Srbiji. Prostire se dolinom istoimene reke. Reka Jablanica izvire ispod Tornika, najvišeg vrha Zlatibora (1496 m), a uliva se u Crni Rzav koji sa Belim Rzavom koji dolazi sa Tare, otiče u Drinu kod Višegrada. Selo je granično prema Bosni i Hercegovini. Od Zlatibora preko Ribnice i podno Tornika do centra sela vodi asfaltni put. Kroz zapadni deo sela prolazi i železnička pruga Beograd-Bar. Ovde se nalazi Železnička stanica Jablanica.

Mada je Jablanica jedno celovito selo, Jablaničani i Zlatiborci razlikuju Gornju i Donju Jablanicu.

Istorija

Ovo selo pominje i Evlija Čelebija u svom poznatom putopisu kada je 1664. godine posetio ove krajeve.

Posle Drugog srpskog ustanka granica između Srbije i Turske išla je od Šargana preko Zlatibora, tj. Tornika i Murtenice i dalje, tako da su od sadašnjih sela opštine Čajetina, van granica Srbije, tj. u Turskoj, ostala sela Semegnjevo, Jablanica i Dobroselica. Tek postavljanjem granične linije 1834. godine ova su sela ušla u sastav Kapetanije Rujno a time i u sastav Srbije.

U Jablanici se nalazi jedna od retkih drvenih crkvica, crkva brvnara. Sagrađena je 1838. godine. Oltar je zaokrugljen a vrata su sa interesantnom ornamentikom. U sklopu crkvenog kompleksa se nalaze sobrašice (sofrašice, sobre, sofre, šatre, čardak, čardačić). To su male drvene zgradice koje su podizali imućniji domaćini i koje su njima i njihovim gostima služile prilikom održavanja crkvenih sabora. U užičkom i zlatiborskom kraju još se jedino ovde mogu videti ovakvi građevinski objekti kao svedoci nekadašnjeg graditeljstva.

Osnovna škola je izgrađena 1919. godine. Kao i crkvica brvnara i ova školska zgrada bila je drvena. Tek 1934. godine Jablaničani su podigli zidanu plansku školu sa svim potrebnim prostorijama. Sada u selu postoji potpuna osnovna škola.

Ovde živi samouka pesnikinja Milojka Đurović.^[1]

Demografija

U naselju Jablanica živi 796 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,6 godina (45,1 kod muškaraca i 48,0 kod žena). U naselju ima 313 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,95.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Po najpotpunijem popisu u 19. veku, koji je obavljen 1863. godine, Jablanica je bila među najmanjim opštinama u srezu i tada je imala u 84 domaćinstava i 667 stanovnika. Broj stanovnika se od tada stalno značajno povećavao (uz poznato usporenje u toku balkanskih i Prvog svetskog rata) sve do druge polovine dvadesetog veka kada je počelo opadanje, tako da je 1971. godine zabeleženo 1864. a popisom 2002. godine svega 924 stanovnika, tj. došlo je do smanjenja za 50,4%. Za razliku od popisa od pre 140 godina, Jablanica po najnovijem popisu iz 2002. spada među najveća sela u opštini i zauzima po veličini drugo mesto (sadašnja opština se u priličnoj meri, ali ne potpuno, poklapa sa ondašnjim srezom, a selo sa ondašnjom opštinom). I u ovom selu je izražen problem starenja stanovništva. Starijih od 65 godina je jedna četvrtina stanovnika (26,1%) a predškolske dece 4,1%.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.562
1953.	1.699
1961.	1.762
1971.	1.864
1981.	1.382
1991.	1.187	1.176
2002.	924	932

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	921	99,67%
Hrvati	1	0,10%
nepoznato	2	0,21%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	3	3
80+	11	18
75—79	22	32
70—74	32	46
65—69	36	44
60—64	41	43
55—59	28	27
50—54	28	29
45—49	49	29
40—44	33	27
35—39	29	17
30—34	24	20
25—29	25	16
20—24	36	22
15—19	26	33
10—14	20	17
5—9	14	16
0—4	11	17
Prosek :	45,1	48,0

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	262	273	296	529	321	321	313

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	67	92	49	47	24	23	8	3	0	0	2,95

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	423	152	239	23	8	1
Ženski	406	70	245	85	6	0
UKUPNO	829	222	484	108	14	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	204	64	0	3	70
Ženski	121	92	0	0	8
Ukupno	325	156	0	3	78

Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	7	2	6	38
Ženski	0	0	5	4	1
Ukupno	7	7	7	10	39

Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	1	2	1
Ženski	0	1	1	2	6
Ukupno	0	1	2	4	7

Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	0	0	1
Ženski	0	0	0	1
Ukupno	2	0	0	2

Reference

^ „Baba Milojka ima samo šest razreda osnovne škole, a stihove sipa kao iz rukava”. B92. 15. 3. 2023. Pristupljeno 19. 3. 2023.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] „Baba Milojka ima samo šest razreda osnovne škole, a stihove sipa kao iz rukava”. B92. 15. 3. 2023. Pristupljeno 19. 3. 2023.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]