Jablanica (Čajetina)

Jablanica
Jablanica;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zlatiborski
Opština	Čajetina
Stanovništvo
— 2011.	709
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 39′ 06″ S; 19° 35′ 12″ I / 43.651542° S; 19.586583° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	445 m
	Jablanica Jablanica na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	031
Registarska oznaka	UE

Jablanica je seosko naselje u Srbiji u opštini Čajetina u Zlatiborskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 709 stanovnika.

U Jablanici se svake godine organizuje Seoski višeboj, kao takmičenje u tradicionalnim zanatima, veštinama i sportovima.

Geografija

Jablanica se nalazi jugozapadno od Čajetine i turističkog naselja Zlatibor u Srbiji. Prostire se dolinom istoimene reke. Reka Jablanica izvire ispod Tornika, najvišeg vrha Zlatibora (1496 m), a uliva se u Crni Rzav koji sa Belim Rzavom koji dolazi sa Tare, otiče u Drinu kod Višegrada. Selo je granično prema Bosni i Hercegovini. Od Zlatibora preko Ribnice i podno Tornika do centra sela vodi asfaltni put. Kroz zapadni deo sela prolazi i železnička pruga Beograd-Bar. Ovde se nalazi Železnička stanica Jablanica.

Mada je Jablanica jedno celovito selo, Jablaničani i Zlatiborci razlikuju Gornju i Donju Jablanicu.

Istorija

Ovo selo pominje i Evlija Čelebija u svom poznatom putopisu kada je 1664. godine posetio ove krajeve.

Posle Drugog srpskog ustanka granica između Srbije i Turske išla je od Šargana preko Zlatibora, tj. Tornika i Murtenice i dalje, tako da su od sadašnjih sela opštine Čajetina, van granica Srbije, tj. u Turskoj, ostala sela Semegnjevo, Jablanica i Dobroselica. Tek postavljanjem granične linije 1834. godine ova su sela ušla u sastav Kapetanije Rujno a time i u sastav Srbije.

U Jablanici se nalazi jedna od retkih drvenih crkvica, crkva brvnara. Sagrađena je 1838. godine. Oltar je zaokrugljen a vrata su sa interesantnom ornamentikom. U sklopu crkvenog kompleksa se nalaze sobrašice (sofrašice, sobre, sofre, šatre, čardak, čardačić). To su male drvene zgradice koje su podizali imućniji domaćini i koje su njima i njihovim gostima služile prilikom održavanja crkvenih sabora. U užičkom i zlatiborskom kraju još se jedino ovde mogu videti ovakvi građevinski objekti kao svedoci nekadašnjeg graditeljstva.

Osnovna škola je izgrađena 1919. godine. Kao i crkvica brvnara i ova školska zgrada bila je drvena. Tek 1934. godine Jablaničani su podigli zidanu plansku školu sa svim potrebnim prostorijama. Sada u selu postoji potpuna osnovna škola.

Ovde živi samouka pesnikinja Milojka Đurović.^[1]

Demografija

U naselju Jablanica živi 796 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,6 godina (45,1 kod muškaraca i 48,0 kod žena). U naselju ima 313 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,95.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Po najpotpunijem popisu u 19. veku, koji je obavljen 1863. godine, Jablanica je bila među najmanjim opštinama u srezu i tada je imala u 84 domaćinstava i 667 stanovnika. Broj stanovnika se od tada stalno značajno povećavao (uz poznato usporenje u toku balkanskih i Prvog svetskog rata) sve do druge polovine dvadesetog veka kada je počelo opadanje, tako da je 1971. godine zabeleženo 1864. a popisom 2002. godine svega 924 stanovnika, tj. došlo je do smanjenja za 50,4%. Za razliku od popisa od pre 140 godina, Jablanica po najnovijem popisu iz 2002. spada među najveća sela u opštini i zauzima po veličini drugo mesto (sadašnja opština se u priličnoj meri, ali ne potpuno, poklapa sa ondašnjim srezom, a selo sa ondašnjom opštinom). I u ovom selu je izražen problem starenja stanovništva. Starijih od 65 godina je jedna četvrtina stanovnika (26,1%) a predškolske dece 4,1%.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.562
1953.	1.699
1961.	1.762
1971.	1.864
1981.	1.382
1991.	1.187	1.176
2002.	924	932

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	921	99,67%
Hrvati	1	0,10%
nepoznato	2	0,21%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	3	3
80+	11	18
75—79	22	32
70—74	32	46
65—69	36	44
60—64	41	43
55—59	28	27
50—54	28	29
45—49	49	29
40—44	33	27
35—39	29	17
30—34	24	20
25—29	25	16
20—24	36	22
15—19	26	33
10—14	20	17
5—9	14	16
0—4	11	17
Prosek :	45,1	48,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	262	273	296	529	321	321	313

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	67	92	49	47	24	23	8	3	0	0	2,95

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	423	152	239	23	8	1
Ženski	406	70	245	85	6	0
UKUPNO	829	222	484	108	14	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	204	64	0	3	70
Ženski	121	92	0	0	8
UKUPNO	325	156	0	3	78
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	7	2	6	38
Ženski	0	0	5	4	1
UKUPNO	7	7	7	10	39
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	1	2	1
Ženski	0	1	1	2	6
UKUPNO	0	1	2	4	7
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	0	0	1
Ženski	0	0	0	1
UKUPNO	2	0	0	2

Reference

^ „Baba Milojka ima samo šest razreda osnovne škole, a stihove sipa kao iz rukava”. B92. 15. 3. 2023. Pristupljeno 19. 3. 2023.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] „Baba Milojka ima samo šest razreda osnovne škole, a stihove sipa kao iz rukava”. B92. 15. 3. 2023. Pristupljeno 19. 3. 2023.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]