Janjevci
Janjevci su danas hrvatska manjina na Kosovu i Metohiji. Ime su dobili po naselju Janjevo, opština Lipljan, 30 kilometara jugoistočno od Prištine. Ostala naselja u kojima žive su: Okosnica i Šišarka, isto opština Lipljan, i Letnica, Šašare, Vrnavokolo, Vrnez, opština Vitina.
 | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 8.161 (1991) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Srbija (Kosmet) | oko 350[1] |
 Hrvatska | preko 4.000[2] |
| Jezici | |
| prizrensko-timočki dijalekat srpskog jezika | |
| Religija | |
| katolicizam[3] | |
| Srodne etničke grupe | |
| kosmetski Srbi | |
Istorija
urediPotiču od trgovaca i rudara iz Dubrovnika , dubrovačkog primorja uključujući Cavtat i Bosne i Hercegovine, koji su tokom 14. veka došli na Kosmet. Katoličku veru su sačuvali do današnjih dana. Prvi put ih spominje papa Benedikt XI 1303. godine koji Janjevo navodi kao središte katoličke župe Svetog Nikole. Janjevci su sačuvali običaj slavljenja krsne slave.
Najproširenija je slava Sveti Nikola koja je ujedno i hramovna slava - Prenos moštiju svetog Nikole u Bari (u Janjevu poznata kao "Sveti Nikola Letnji"), a slede je Sveti Antun, Sveti Sevastijan, Sveta Ana te Velika Gospojina, a posebno se svečano slavio i Đurđevdan. Veče uoči samog praznika su se po okolnim brdima dizali šatori i pravila se "Rifana" - igranka koju bi tradicionalno organizovali mladi Janjevci.
Demografija
uredi
Prema popisu iz 1948. godine na Kosmetu je bilo 5.290 deklarisanih Hrvata ili 0,7% stanovništva, 1961. je bilo 7.251, 1971. 8.264, a 1981. godine 8.718 Hrvata, 1991. Hrvata je bilo nešto manje i to 8.161, a po procenama iz 1998. ima ih samo 1.800. Trenutno je na Kosmetu preostalo nekoliko stotina Janjevaca.
Jezik
urediJanjevci govore prizrensko-timočkim ili torlačkim dijalektom srpskog jezika[4], koji oni nazivaju janjevački govor.[5] Branislav Nušić je 1902. godine zapisao kako Janjevci govore vrlo lepim, čistim srpskim jezikom[6], dok je Gligorije Elezović 1911. godine naveo da govore kosovskim dijalektom, kao i Srbi tog područja.[7]
Janjevci u Hrvatskoj
urediJanjevci su počeli da migriraju u Hrvatsku već pedesetih godina 20. veka, pretežno u Zagreb. Početkom sedamdesetih godina u zagrebačkoj četvrti Dubravi je postojala značajna zajednica Janjevaca.
Zbog nemira na Kosovu i Metohiji, početkom devedesetih godina i kasnije, počinje intenzivnije iseljavanje u Hrvatsku na zemlju proteranih Srba. 1992. godine neki stanovnici Letničke župe su napustili svoja sela i iselili se u Hrvatsku, njih su hrvatske vlasti naselile u mesta Voćin i Garešnicu u zapadnoj Slavoniji po napuštenim srpskim kućama. Iz Janjeva prvi talas od oko 2.400 ljudi se iselio početkom devedesetih, a drugi od 1.600 se preselio 1996. godine u mesto Kistanje, severna Dalmacija, odakle su nakon operacije Oluja proterani Srbi.[2] Nakon 1999. oko 300 ljudi iz Letničke župe je naseljeno u mestu Dumače kod Petrinje.[8] Janjevaca ima i u Rijeci i Dubrovniku.
| Godina | Hrvati | Udeo |
|---|---|---|
| 1948 | 5.290 | 0.7% |
| 1953 | 6.201 | 0.8% |
| 1961 | 7.251 | 0.8% |
| 1971 | 8.264 | 0.7% |
| 1981 | 8.718 | 0.6% |
| 1991 | 8.161 | 0.4% |
| Mesto | Opština | Popis 1961. | Popis 1971. | Popis 1981. | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hrvati | Udeo | Srbi | Udeo | Hrvati | Udeo | Srbi | Udeo | Hrvati | Udeo | Srbi | Udeo | ||
| Janjevo | Lipljan | 3.052 | 81.1% | 47 | 1.2% | 3.761 | 79.3% | 51 | 1.2% | 3.534 | 69.5% | 21 | 0.4% |
| Šišarka | Lipljan | 104 | 100% | 0 | 0% | 101 | 99.0% | 0 | 0% | 51 | 100% | 0 | 0% |
| Okosnica | Lipljan | 73 | 87.9% | 1 | 1.2% | 0 | 0% | 65 | 85.5% | 43 | 91.5% | 0 | 0% |
| Letnica | Vitina | 297 | 91.4% | 10 | 3.1% | 399 | 87.3% | 25 | 5.5% | 696 | 91.6% | 28 | 3.7% |
| Vrnavokolo | Vitina | 529 | 99.4% | 1 | 0.2% | 528 | 98.7% | 6 | 1.1% | 702 | 98.6% | 2 | 0.3% |
| Vrnez | Vitina | 343 | 88.2% | 0 | 0% | 452 | 93.4% | 1 | 0.2% | 654 | 95.3% | 2 | 0.3% |
| Šašare | Vitina | 833 | 99.2% | 3 | 0.3% | 1072 | 98.9% | 0 | 0% | 1.381 | 99.6% | 2 | 0.1% |
Prema popisu iz 2011. godine, koji su organizovale institucije samoproglašene Republike Kosovo, Janjevci nisu prikazani kao posebna kategorija već su uvršteni pod kategoriju Ostali. U Janjevu se tako izjasnilo 234, Letnici 26, a u ostalim janjevačkim naseljima po nekoliko građana.
| Mesto | Popis 2011 | Ostali | Udeo |
|---|---|---|---|
| Janjevo | 2.137 | 234 | 10.9% |
| Šišarka | 0 | 0 | 0% |
| Okosnica | 2 | 2 | 100% |
| Letnica | 267 | 26 | 9.7% |
| Vrnavokolo | 12 | 7 | 58.3% |
| Vrnez | 1 | 1 | 100% |
| Šašare | 146 | 7 | 4.8% |
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Hrvatska manjina na Kosovu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. novembar 2015) hrvatiizvanrh.hr
- ^ a b „Kosovski Hrvati: Naš opstanak na Kosovu je ugrožen[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. blic.rs. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Zečević, str. 77
- ^ „Torlačko narječje”. enciklopedija.hr.
- ^ Urošević 1935, str. 199
- ^ Nušić 1902, str. 54
- ^ Elezović 1911, str. 471
- ^ „Već 16 godina čekaju na kuće koje im je Tuđman obećao: Hrvati s Kosova uskoro napuštaju kontejnere”. index.hr.
Literatura
uredi- Elezović, Gliša (1911). Izveštaj sa dijalektoloških putovanja od Vučitrna do Peći. Beograd: Srpski dijalektološki zbornik II.
- Zečević, Slobodan. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu knj. 33. Beograd: Etnografski muzej u Beogradu.
- Kovačević, Desanka (1952). „O Janjevu u doba srednjovekovne srpske srpske države”. Istoriski glasnik. 5 (1-4): 121—126.
- Kovačević-Kojić, Desanka (2005). „Trgovci kao preteče katoličkih crkvenih organizacija na Balkanu (XIII-XV vijeka)”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 16: 103—112.
- Nušić, Branislav (1902). Kosovo - opis zemlje i naroda. Novi Sad: Knjige Matice srpske.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
- Urošević, Atanasije (1935). Janjevo — antropološko ispitivanje. Skoplje: Glasnik skopskog naučnog društva.
