Википедија

Joan Slaviči

Joan Slaviči (ili Jovan Slavić[1]) (Širija, 18. januar 1848 — Panču, 17. avgust 1925) bio je transilvanijski, kasnije rumunski književnik i novinar.[2]

Joan Slaviči
Joan Slaviči
Lični podaci
Puno imeJoan Slaviči
Datum rođenja(1848-01-18)18. januar 1848.
Mesto rođenjaŠirija, Širija, Austrijsko carstvo
Datum smrti17. avgust 1925.(1925-08-17) (77 god.)
Mesto smrtiPanču, Rumunija
NacionalnostRumun
ObrazovanjePravni fakultet u Pešti
Pravni fakultet u Beču
Zanimanjepisac, novinar
Porodica
DecaTitu Liviu, Lavinija, Joana Jozefina, Marsel, Livija
RoditeljiSava Slaviči
Elena Borlea
Književni rad
Periodkraj 19. i početak 20. veka
Jezik stvaranjarumunski
Žanrnaturalizam
Uticaji odKonfučije, Mihaj Eminesku
Uticao naJon Kreanga, Liviu Rebreanu, Mihaj Sadoveanu
Najvažnija dela
  • Fata de birău
  • Pădureanca
  • Budulea Taichii
  • Mara
  • Moara cu noroc

Svoje književne početke imao je u časopisu Književne konverzacije (rum. Convorbiri literare), gde je objavio komediju pod nazivom Gradonačelnikova kći (rum. Fata de birău). Uz Emineskua, Slavić je osnovao Društvo mladih Rumunije i Akademsko književno društvo i tokom 1871. godine organizovao prslavu rumunskih studenata iz Rumunije i inostranstva u Putni. Krajem 1874. godine, on se preselio u Bukurešt, gde je postao sekretar Odbora za prikupljanje Hurmuzači, a potom je postao profesor, kao i urednik novina Vreme (rum. Timpul). Uz J. L. Karađalea i Đ. Kožbuka, uređivao je časopis Ognjište (rum. Vatra). Tokom Prvog svetskog rata, sarađivao je sa novinama Dan (rum. Ziua) i Bukureštanska Gazeta (rum. Gazeta Bucureștilor). Dobitnik je nagrade Rumunske akademije 1903. godine.

Biografija uredi

Porodica uredi

 
Kuća Joana Slavičija u Širiji

Jovan Slavić[3] je rođen 18. januara 1848. godine u selu Širija, u istoimenoj opštini, blizu Arada, koji je u to vreme bio deo Austrijskog carstva. Pradeda po ocu Sava Slavić pominje se uz srodnika Arsentija 1746-1747. godine, kao "kmet" (bez kuće) u Širiji. Posle 1770. godine zna se za sedam domova Srba, Slavnića u Širiji. Deda Ilija Slavić (1782-1829) oženjen sa Marijom imao je više dece (7).[4] Otac Sava Slavić (rođen 1818) ostao je rano bez oca, pa ga je usvojio meštanin Rumun, Mihalj Fercu.[5] Sava se bavio zemljoradnjom, imao je malo zemlje, a znao je dobro berberski i ćurčijski zanat. Jovan (ili Joan) potiče iz mešovitog braka (sklopljenog 1842), on je drugo dete, oca Srbina Save Slavića i majke Rumunke Elene Borlee[6], iz velike svešteničke porodice u Maderatu. Majčin srodnik, rumunski novinar i političar Sigismund Borlea (1827-1883), bio je mladom Slaviću veliki uzor. Rođen je Jovan u godini revolucija (1848) koje su se događale širom Evrope, koje su svoje posledice imale i u Transilvaniji. Krstio ga je i dao mu ime januara 1848. godine kum Sava Vidolović. Slavić se u ranom detinjstvu "porumunio", proslavio zbog svojih zasluga u rumunskom narodu, ali ostao mu je nadimak, po kojem je bio poznat Ioan Sârbu (Jovan Srbin).[7]

Mladost uredi

Pohađao je Slavić pravoslavnu veroispovednu školu na rumunskom jeziku u rodnoj Širiji. Učio ga je između 1854-1858. godine mesni učitelj Dimitrije Voštinar. Nakon tri razreda u selu, morao je u Aradu da završi poslednji četvrti razred. U periodu 1860-1865. godine on pohađa gimnaziju u Aradu, učeći na mađarskom jeziku. Šesti i sedmi razred gimnazije na nemačkom jeziku završava 1865-1867. godine u gimnaziji kod Pijarista u Temišvaru. Poslednji, osmi razred gimnazije okončao je školske 1867/1868. godine opet u Aradu, u istoj gimnaziji gde je bio i pre. Na njega je tada, prilikom viđenja veliki utisak ostavio rumunski nacionalni ideolog, pravoslavni mitropolit Andrej Šaguna. Proputovao je i upoznao Translivaniju, idući nekoliko nedelja pešice od grada Satu Mare (Veliko selo) u Maramurešu, gde je polagao maturski ispit, do rodnog sela.

Nakon što je završio svoje školovanje, Slavić je u jesen 1868. godine napustio Transilvaniju i otišao u Budimpeštu, gde je nameravao da studira pravo. Protiv roditeljske volje upisao je pravni fakultet ali ga je napustio. Međutim, naredne godine su ga finansijske poteškoće pritisle kao i bolest i primorale da se vrati kući i preuzme posao javnog beležnika. Tokom ovog zaposlenja u Komlošu, Jovan Slavić je štedeo novac koji bi mu pomogao da nastavi svoje studije.

Žunimea uredi

 
Slaviči kao student (fotografija iz 1870. godine)
 
Tabla u manastiru Putna, na kojoj se nalazi Joan Slaviči zajedno sa Mihajem Emineskuom

Godine 1869, on je otputovao u Beč jer je regrutovan u austrougarsku vojsku. Međutim on je to iskoristio da upiše pravni fakultet u Beču, i pritom dobije status studenta jednogodišnjeg dobrovoljca. To se pokazalo kao odlučujući trenutak u životu budućeg pisca, jer je Slavić tada imao priliku da upozna Mihaja Emineskua, najznačajnijeg rumunskog pesnika, koji je studirao na univerzitetu u tom gradu. Njih dvojica su postali dobri prijatelji, a Eminesku je ohrabrivao Slavića i pomagao razvoj njegovog stila i samih radova. Ta ista godina označava početak književnog stvaralaštva Slavića, kada je debitovao u časopisu Književne konverzacije(rum. Convorbiri literare), glasnogovorniku društva Žunimea (rum. Junimea) u Jašiju.

Naredne, 1872. godine, Slaviči je opet morao da prekine svoje studije zbog finansijskih poteškoća.[8] Dve godine kasnije, napustio je Austrougarsku i preselio se u Jaši, gde je učestvovao u skupovima Žunimee. Tokom 1874. godine, u Aradu je osnovano Klasično pozorište Joan Slaviči. Njegova prva knjiga, objavljena pod nazivom Nuvele din popor, predstavlja zbirku kratkih priča, i objavljena je 1881. godine. Zbirka uključuje i pesmu Srećna vodenica (rum. Moara cu noroc), kao i pesmu Budulea Taichii, koje predstavljaju dve Slavičijeve najpoznatije i najbolje pesme.[9]

Zatvori i povratak u Rumuniju uredi

 
Slaviči sa svojom ženom i ćerkom, fotografija iz 1890. godine

Godine 1882, Slavić je izabran za dopisnog člana Rumunske akademije, a dve godine kasnije, preselio se nazad u Transilvaniju, aktivno se uključivši u rumunski nacionalni pokret, služeći kao član Centralnog komiteta Nacionalne partije Rumunije, glavnog političkog foruma Rumuna u regionu. Mađarske vlasti osudile su Slavića na godinu dana zatvora zbog njegovog nacionalističkog stava. Ovo je bio prvi od brojnih kratkih boravaka u zatvorima u životu Slavića (nisu svi bili povezani sa njegovim političkim stavovima — neki su bili rezultat tužbi protiv drugih novinara).

Šest godina kasnije, Slavić se preselio u Bukurešt gde je 1892. godine primio rumunsko državljanstvo. Od 1894. godine počeo je objavljivati prve delove svog najpoznatijeg romana Mara (rum. Mara), koji dvanaest godina kasnije objavljen kao jedna knjiga. To je ujedno bio i period njegovog delovanja kao urednika časopisa Ognjište (rum. Vatra), zajedno sa Đorđem Kozbukom i Jonom Lukom Karagialeom.[10]

Prvi svetski rat i poslednje godine uredi

Slavić je tokom 1909. godine počeo da radi za progermanski list Dan (rum. Ziua). Sa izbijanjem Prvog svetskog rata, njegova pisanja u novinama dovela su ga u sukob sa drugim intelektualcima koji su podržavali sile Trojne antante. Dana 14. avgusta 1916. godine, Rumunija je ušla u Prvi svetski rat na strani Antante i veći deo njene teritorije (uključujući i Bukurešt) bio je okupiran od strane nemačkih, austrougarskih i bugarskih trupa tokom leta 1917. godine.

Rumunska legitimna vlada našla je utočište u Jašiju, dok su u to vreme Centralne sile uspostavile marionetsku administraciju u okupiranim zemljama. Slavić je sarađivao sa novom vladom i radio kao urednik njenog službenog glasila — Bukureštanske Gazete (rum. Gazeta Bucureștilor).[11] Nakon povlačenja Nemačke tokom novembra 1918. godine, Slaviću je suđeno za ratne aktivnosti i proveo je godinu dana u zatvoru, dok je njegov ugled kod tadašnje inteligencije zauvek bio oslabljen. Smatran je za nemačkog špijuna među Rumunima.

Slavić je preminuo u siromašnim uslovima kod svoje kćerke u Pančuu, u okrugu Vranča, 17. avgusta 1925. godine.[12]

Antisemitizam uredi

Za razliku od vođstva Žunimee (ali u skladu sa stavovima nekih članova grupe), Slavić je bio zapaženi antisemitista. Njegova rana definicija Jevreja kao „bolesti”[13] kasnije je udvostručena njegovim argumentima u prilog njihovom nasilnom proterivanju sa teritorije Rumunije:

Rešenje koje nam ostaje jeste da, na signal, zatvorimo granice, da ih uništimo, da ih bacimo u Dunav sve do poslednjeg, tako da ne ostane ništa od njihovog semena![13]

Slaviči je kasnije smatrao da:

Mržnja koja se navukla protiv ovih ljudi je prirodna, i ova mržnja se lako može osloboditi prema svima onima koji su nasledili bogatstvo ili su ga sami stekli, i mogli bi na kraju dovesti do užasnog prolivanja krvi.[14]

Bibliografija uredi

Komedije uredi

  • Fata de birău (1871)
  • Toane sau Vorbe de clacă (1875)
  • Polipul unchiului (1875)

Istorijske drame

  • Bogdan Vodă (1876)
  • Gaspar Graziani (1888)

Pripovetke

  • Zâna Zorilor
  • Florița din codru
  • Doi feți cu stea în frunte
  • Păcală în satul lui
  • Spaima zmeilor
  • Rodul tainic
  • Ileana cea șireată
  • Ioanea mamei
  • Petrea prostul
  • Limir-Împărat
  • Băiet sărac
  • Împăratul șerpilor
  • Doi frați buni
  • Băiat sărac și horopsit
  • Nărodul curții
  • Negru împărat
  • Peștele pe brazdă
  • Stan Bolovan
  • Boierul și Păcală

Novele

  • Popa Tanda (1873)
  • Scormon (1875)
  • La crucea din sat (1876)
  • Crucile roșii (1876)
  • O viață pierdută (1876)
  • Gura satului (1878)
  • Budulea Taichii (1880)
  • Moara cu noroc (1880)
  • Pădureanca (1884)
  • Comoara (1896)
  • Vatra părăsită (1900)
  • La răscruci (1906)
  • Pascal, săracul (1920)

Romani

  • Mara (1894)
  • Din bătrâni (1902)
  • Din bătrâni. Manea (1905)
  • Corbei (1906)
  • Din două lumi (1920)
  • Cel din urmă armaș (1923)
  • Din păcat în păcat (1924)

Memoari

  • Fapta omenească. Scrisori adresate unui tânăr (1888—1889)
  • Serbarea de la Putna (1903)
  • Închisorile mele (1920)
  • Amintiri (1924)
  • Lumea prin care am trecut (1924)

Galerija uredi

Reference uredi

  1. ^ https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=56599
  2. ^ Grand Larousse Universel, Larousse, 1989, vol.14, p. 9631
  3. ^ https://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=1665
  4. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 12. 03. 2022. g. Pristupljeno 05. 05. 2020. 
  5. ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 29. 11. 2021. g. Pristupljeno 05. 05. 2020. 
  6. ^ https://www.tribuna.ro/stiri/actualitate/ioan-slavici-160-17182.html
  7. ^ http://businessweb.uv.ro/ioan_slavici.html
  8. ^ George Călinescu, Istoria literaturii români de la originii pînă în prezent, Bucarest, Minerva, 1982, p. 507
  9. ^ Reviews of "The Lucky Mill", in Book Review Digest, 1919 Books, pp. 462
  10. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 14. 02. 2016. g. Pristupljeno 08. 05. 2019. 
  11. ^ Ioan Slavici, Nuvele, Bucarest, 1959, Editura Tineretului, p. 5-11
  12. ^ Ioan Slavici, Nouvelles, Paris, Le Livre, 1855, préface de Silvian Iosifesco, p. 15-16
  13. ^ a b Slavici, Soll și Haben—Chestiunea Ovreilor din România, in The Report of the International Committee for the Study of Holocaust in Romania
  14. ^ Slavici, Semitismul, in The Report of the International Committee for the Study of Holocaust in Romania

Literatura uredi

  • George Călinescu, Istoria literaturii române de la origini până în prezent, Fundația Regală pentru Literatură și Artă, București, 1941
  • Șerban Cioculescu, Istoria literaturii române III - Epoca marilor clasici, Editura Academiei Republicii Socialiste România, București, 1973
  • Dicționarul literaturii române de la origini pînă la 1900, București, Editura Academiei Române și Editura GUNIVAS, București, 2008
  • Ioan Slavici, Amintiri, Cultura națională, București, 1924
  • Nicolae Iorga, Istoria literaturii românești contemporane, Editura Adevărul, București, 1934
  • George Călinescu, Viața lui Mihai Eminescu, Editura Litera, Chișinău, 1998
  • George Panu, Amintiri de la Junimea, Volumul I, Editura „Remus Cioflec”, 1942
  • Săndulescu, Al. (2008), Întoarcere în timp: memorialiști români, Ediția a II-a, revăzută și adăugită, București: Editura Muzeul Național al Literaturii Române, str. 63—72 

Spoljašnje veze uredi

 
Joan Slaviči na Vikimedijinoj ostavi.
 
Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Autor:Ioan Slavici.

Dela

Biographical

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јоан_Славичи&oldid=27385331”