Jovan Veljković
Jovan Veljković (Paraćin, 1798 – Beograd, 2. maj 1874)[1] bio je srpski oficir i političar. Veljković je bio popečitelj pravosuđa Kneževine Srbije.[2]
| Jovan Veljković | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||
| Datum rođenja | 1798. | ||||||||||||
| Mesto rođenja | Paraćin, Osmansko carstvo | ||||||||||||
| Datum smrti | 9. oktobar 1874. (75/76 god.) | ||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija | ||||||||||||
| Profesija | Političar | ||||||||||||
| Porodica | |||||||||||||
| Deca | 2 | ||||||||||||
| |||||||||||||
Biografija uredi
Veljkovići vode poreklo od Miljka Biljarca, narodnog prvaka i ktitora škola, graditelja crkva za vreme Turaka. Biljarci vode poreklo sa Kosova. Pred početak Prvog srpskog ustanka su se nalazili u Paraćinu.[2]
Jovanov otac Veljko Miljković je bio paraćinski knez[2] i jedan od vođa ustanka pod Karađorđem, pukovnik i popečitelj pravosuđa. Osim najstarijeg Jovana, imao je još sina Antonija i kćerku Karaviljku.[2]
Jovan je u dogovoru s knezom Milošem 1832. godine je pokrenuo bunu u paraćinskoj nahiji, nakon čega je pored paraćinske još šest nahija, u skladu s Bukureškim mirovnim sporazumom iz 1812. godine, vraćeno Srbiji.[3]
Od 1832. godine bio je starešina Paraćinske kapetanije, koja je sa Ražanjskom i Aleksinačkom kapetanijom činila Paraćinski nahiju.[2] Vršeći tu dužnost, nadgledao je 1833. iseljavanje Turaka iz sokobanjskog kraja. Bio je starešina lokalne vlasti Banjskog okruga 1835, a početkom 1836. je postavljen za ispravnika Aleksinačkog okružja.[4]
Sredinom tridesetih godina 19. veka priključio se opoziciji protiv kneza Mihaila. Bio je je jedan od organizatora Miletine bune u paraćinskom kraju. Godine 1837. učestvovao je u rešavanju pograničnih sporova sa Turskom u okolini Niša.[4]
Nakon ustanovljavanja Apelacionog suda marta 1839. je postao njegov član.[5] U Jovanovoj buni bezuspešno je pokušavao da umiri pobunjene vojnike u Kragujevcu, koji su ga zbog toga uhapsili, a pušten je na slobodu tek posle završetka pobune. Kao član Apelacionog suda je bio u delegaciji koja je 1840. godine dočekala kneza Mihaila prilikom njegovog dolaska u Srbiju.[4]
Pošto su ga pristalice Obrenovića iz optužile da je vučićevac 1840, napustio je službu. Zatim se ponovo vratio u službu kao sudija u Kruševačkom sudu i njegov predsednik.[5] Bio je jedan od organizatora Vučićeve bune u moravskom i resavskom kraju. Nakon bekstva kneza Mihaila, sa ostalim ustavobraniteljskim prvacima je tražio od turskih zvaničnika prenos vlasti na Vučića i Petronijevića.[4]
Kada su pogranične srpske vlasti razorile arnautske vodenice, usledio je napad na srpsku karaulu u Kozničkom srezu, a verovatno bi se sve završilo na ovom sukobu da Turci nisu postavili teritorijalne pretenzije. Tada je knez Miloš posalo Jovana Veljkovića, kao glavnog vojnog komisara i koji je i prethodno rešio neka sporna pitanja s niškim pašom, a potom i sa izaslanikom leskovačkog paše u Kozničkom srezu.[5]
Od novembra 1842. godine bio je član Sovjeta,[5] po dolasku na vlast kneza Aleksandra Karađorđevića[4][3] je postavljen za popečitelja finansija. Tokom takozvane Tenkine zavere, zajedno sa drugim ustavobraniteljima, dao je ostavku na mesto u Sovjetu. Zatim se ponovo vratio u Svojet, nakon Etem-pašine misije 1858. i tu dužnost je obavljao do 1859. godine. Nakon povratka kneza Miloša u Srbiju nije se više bavio politikom.[5]
Kada je 1862. godine bombardovan Beograd, kao starac se prijavio da se bori na barikadama s puškom u ruci.[5]
Odlikovan je turskim ordenom Nišan iftihar.[5]
Bio je kolekcionar oružja i pretplatnik prvih izdanja „Beogradskih novina“.[3]
Umro je 1874. godine u Beogradu, u svojoj kući na Vračaru.[5]
Lični život uredi
Njegov stariji sin, Jevrem Veljković je završio vojnu školu u Pruskoj i bio je ađutant kneza Mihaila, a mlađi sin Stojan je doktorirao prava i bio je ministar pravde, predsednik Kasacionog suda, zajedno sa Jovanom Ristićem tvorac Ustava iz 1869. i profesor Rimskog i Krivičnog prava ne Beogradskom Liceju.[3]
Izvori uredi
Literatura uredi
- Kolaj Ristanović, Irena (2012). „Iz zaostavštine kapetana Jovana Veljkovića (1798–1874) Povodom dve stotine godina od osnivanja Knjaževske kancelarije”. Nasleđe. Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. XVI. ISSN 2560-3264. Pristupljeno 2. 10. 2018.
- Vesković, Ivana (2013). Kuća porodice Veljković (PDF). Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. ISBN 78-86-81157-99-2 Proverite vrednost parametra
|isbn=: length (pomoć). Pristupljeno 2. 10. 2018. - Popović, Radomir J. (2006). Popov, Čedomir, ur. Srpski biografski rečnik, knjiga 2, V-G. Novi Sad: Matica srpska. ISBN 86-83651-62-2.
