Википедија

Jordan

држава у западној Азији
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Jordan (višeznačna odrednica).

Jordan (arap. الأردن), ili zvanično Hašemitska Kraljevina Jordan (arap. المملكة الأردنية الهاشمية‎) arapska je država na Bliskom istoku [6]. Graniči se sa Sirijom na severu, Irakom na severoistoku, Saudijskom Arabijom na istoku i jugu, i Izraelom/Palestinskom Upravom na zapadu. Sa Izraelom/Palestinskom Upravom deli obale Mrtvog mora, a obale zaliva Akaba sa Izraelom/Palestinskom Upravom, Saudijskom Arabijom i Egiptom.[7] Jordan se strateški nalazi na razmeđi Azije, Afrike i Evrope.[8] Glavni grad, Aman, najmnogoljudniji je grad u Jordanu, kao i ekonomsko, političko i kulturno središte zemlje.[9]

Hašemitska Kraljevina Jordan
المملكة الأردنية الهاشمية‎ (arapski)
Krilatica: Бог, домовина, краљ
(arap. الله، الوطن، الملك)[1]
Himna: Краљевска химна Јордана
(arap. السلام الملكي الأردني)
Položaj Jordana
Glavni gradAman
Službeni jezikarapski[2]
Vladavina
KraljAbdulah II
Predsednik VladeOmar Razaz
Istorija
NezavisnostOd Društva naroda
25. maja 1946.
Geografija
Površina‍
 — ukupno92.342 km2 (110)
 — voda (%)~0,01
Stanovništvo‍
 — 2014.[4][5]9.531.712[3] (104)
 — gustina62 st./km2
Ekonomija
ValutaJordanski dinar
 — stoti deo valute‍100 пиастер‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +2 do +3
Internet domen‍.jo‍
Pozivni broj+962

Jordan je relativno mala, polusušna zemlja, gotovo bez izlaza na more, s površinom od 89.342 km2 (34.495 sq mi) i populacijom koja broji 10 miliona, što je čini 11. arapskom zemljom po broju stanovnika. Sunitski islam, koji ispoveda oko 95% stanovništva, dominantna je religija i koegzistira sa autohtonom hrišćanskom manjinom. Jordan je više puta nazivan „oazom stabilnosti” u turbulentnom regionu. On je uglavnom nepogođen nasiljem koje je zahvatilo region nakon Arapskog proljeća 2010.[10] Već od 1948. godine Jordan je prihvatio izbeglice iz više susednih zemalja u sukobu. Prema popisu iz 2015. godine, u Jordanu je procenjeno 2,1 milion palestinskih i 1,4 miliona sirijskih izbeglica.[3] Kraljevstvo je takođe utočište hiljadama iračkih hrišćana koji su izbegli od progona Islamske države.[11] Iako Jordan nastavlja da prima izbeglice, nedavni veliki priliv iz Sirije značajno je opteretio nacionalne resurse i infrastrukturu.[12]

Jordan je klasifikovan kao zemlja „visokog humanog razvoja“ sa ekonomijom „gornjeg srednjeg dohotka“. Jordanska ekonomija, jedna od najmanjih ekonomija u regionu, privlačna je stranim investitorima po osnovu kvalifikovane radne snage.[13]] Zemlja je značajno turističko odredište, koje takođe privlači medicinski turizam zbog dobro razvijenog zdravstvenog sektora.[14] Ipak, nedostatak prirodnih resursa, veliki protok izbeglica i regionalna previranja koče ekonomski rast.[15]

Istorija uredi

Politika uredi

Glavni članak: Politika Jordana

Jordan je ustavna monarhija bazirana na ustavu proglašenom 8. januara 1952. Izvršna vlast je dodeljena kralju i njegovom savetu ministara. Kralj potpisuje i izvršava sve zakone. Njegovo pravo na veto mogu da premoste dve trećine glasova u oba doma Narodne skupštine. On postavlja i može da razrešuje sve sudije dekretom, odobrava izmene ustava, proglašava rat i komanduje oružanim snagama. Odluke kabineta, sudske presude i novčanice se izdaju u njegovo ime. Savet ministara predvodi premijer, a postavlja ih kralj, koji može da razreši članove kabineta na zahtev premijera. Kabinet je odgovoran Komori predstavnika Jordana u vezi sa pitanjima opšte politike i može biti primoran na ostavku dvotrećinskim izglasavanjem „nepoverenja“ od strane ovog tela.

Zakonodavna vlast počiva na dvodomnoj narodnoj skupštini. 120 poslanika predstavničkog doma se bira na opštim izborima za četvorogodišnji mandat, a kralj može da ih raspusti. Devet mesta je rezervisano za hrišćane, dvanaest za žene, i tri za Čerkeze i Čečene. Članove senata (njih 60) postavlja kralj na osmogodišnje mandate.

Ustav predviđa tri kategorije sudova - civilne, religiozne i posebne. Administrativno, Jordan je podeljen u 12 guvernerata. Svakim od njih upravlja guverner koga postavlja kralj. Oni su jedina vlast za sva područja vlasti i razvojne projekte u svojim oblastima.

Kralj Husein je vladao Jordanom od 1953. do 1999, preživevši više izazova svojoj vladavini. Okončao je vanredno stanje 1991. i legalizovao političke stranke 1992. godine. 1989. i 1993, Jordan je održao parlamentarne izbore. Zbog kontroverznih promena izbornog zakona, islamističke partije su bojkotovale izbore 1997. godine.

Kralj Abdulah II je nasledio oca nakon njegove smrti u februaru 1999. Abdulah je brzo počeo da radi na reafirmisanju mirovnog sporazuma sa Izraelom, i na odnosima sa Sjedinjenim Državama. Tokom svoje prve godine na vlasti, Abdulah je vratio fokus vladine pažnje na ekonomske reforme.

Usled raznih faktora, kao što su strukturne ekonomske teškoće i otvorenije političko okruženje, došlo je do pojave spektra političkih partija. Krećući se ka većoj nezavisnosti, skupština Jordana je istraživala optužbe za korupciju protiv nekoliko ličnosti iz režima i postala je glavni forum u kome se izražavaju različita politička mišljenja, uključujući i islamistička. Iako kralj Abdulah predstavlja glavnu vlast u Jordanu, i skupština igra važnu ulogu.

Geografija uredi

Glavni članak: Geografija Jordana
 
Mapa Jordana

Položaj uredi

Jordan je bliskoistočna zemlja. Graniči se sa Sirijom na severu, Irakom na severoistoku, Saudijskom Arabijom na istoku i jugu i Izraelom na zapadu. Ukupna dužina granica je 1619 km. Jordan izlazi i na zaliv Akabu i Mrtvo more. Dužina obale iznosi 26 km.

Geologija i reljef uredi

Jordan se sastoji uglavnom od suvog pustinjskog platoa na istoku, sa višim oblastima na zapadu. Dolina Velike pukotine reke Jordan odvaja Jordan od Izraela. Najviša tačka u zemlji je Džabal Ram (1734 m), a najniža je Mrtvo more (-408 m). Jordan se smatra delom "kolevke čovečanstva".

Vode uredi

Klima uredi

Klima u Jordanu je suva i vruća, jer je zemlja uglavnom pustinjska. Međutim, zapadni deo zemlje prima veće količine padavina tokom kišne sezone od novembra do aprila. Prosečna tempertura u Amanu je 7,2 °C u januaru i 25,4 °C u julu. Prosečna godišnja količina padavina je 465 mm.

Flora i fauna uredi

 
Petra

Stanovništvo uredi

Među značajnijim gradovima su prestonica, Aman na severozapadu, Irbid i Az Zarka na severu.


Administrativna podela uredi

Glavni članak: Administrativna podela Jordana

Administrativno, Jordan je podeljen u 12 pokrajina (muhafaza), kojima upravljaju guverneri koje postavlja kralj. Oni su jedina vlast za sva područja vlasti i razvojne projekte u svojim oblastima.

 
Vadi Rum, južni Jordan

Privreda uredi

Gradovi u Jordanu uredi

Glavni članak: Gradovi u Jordanu

Reference uredi

  1. ^ Temperman, Jeroen (2010). State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Brill. str. 87. ISBN 978-90-04-18148-9. Arhivirano iz originala 12. 10. 2017. g. Pristupljeno 12. 6. 2018. 
  2. ^ „Jordanian Constitution”. Hashemite Kingdom of Jordan Constitutional Court. Pristupljeno 31. 8. 2020. 
  3. ^ a b Ghazal, Mohammad (22. 1. 2016). „Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests”. The Jordan Times. Arhivirano iz originala 8. 2. 2018. g. Pristupljeno 12. 6. 2018. 
  4. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. januar 2012)
  5. ^ „Population clock”. Jordan Department of Statistics. Pristupljeno 21. 5. 2020. 
  6. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014. 
  7. ^ McColl, R. W. (14. 5. 2014). Encyclopedia of World Geography. Infobase Publishing. str. 498. ISBN 9780816072293. Arhivirano iz originala 28. 11. 2016. g. Pristupljeno 15. 6. 2016. 
  8. ^ Teller, Matthew (2002). Jordan. Rough Guides. str. 173, 408. ISBN 9781858287409. Arhivirano iz originala 30. 5. 2016. g. Pristupljeno 9. 4. 2016. 
  9. ^ Al-Asad, Mohammad (22. 4. 2004). „The Domination of Amman Urban Crossroads”. CSBE. Arhivirano iz originala 2. 8. 2016. g. Pristupljeno 8. 6. 2016. 
  10. ^ Dickey, Christopher (5. 10. 2013). „Jordan: The Last Arab Safe Haven”. The Daily Beast. Arhivirano iz originala 30. 9. 2015. g. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  11. ^ Vela, Justin (14. 2. 2015). „Jordan: The safe haven for Christians fleeing ISIL”. The National. Arhivirano iz originala 30. 9. 2015. g. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  12. ^ „2015 UNHCR country operations profile – Jordan”. UNHCR. Arhivirano iz originala 2. 10. 2014. g. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  13. ^ El-Said, Hamed; Becker, Kip (11. 1. 2013). Management and International Business Issues in Jordan. Routledge. str. 88. ISBN 9781136396366. Arhivirano iz originala 28. 11. 2016. g. Pristupljeno 15. 6. 2016. 
  14. ^ „Jordan second top Arab destination to German tourists”. Petra. Jordan News. 11. 3. 2016. Arhivirano iz originala 12. 3. 2016. g. Pristupljeno 12. 3. 2016. 
  15. ^ „Jordan's Economy Surprises”. Washington Institute. 29. 6. 2015. Arhivirano iz originala 10. 10. 2017. g. Pristupljeno 9. 4. 2016. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јордан&oldid=27706240”