Josif Marinković

Josif Marinković (Vranjevo, 15. septembar 1851 — Beograd, 13. maj 1931) bio je srpski kompozitor i horovođa, stvaralac prvenstveno lirskog senzibiliteta, jedan od najvećih kompozitora Srbije s kraja XIX i početka XX veka. Poput mlađeg savremenika Mokranjca, uglavnom je bio posvećen vokalnim žanrovima – solo pesmi i horovima. Marinković je romantičar, izraziti melodičar. Veliku pažnju posvećivao je korektnoj deklamaciji teksta, što je za njegovo vreme bio novi kvalitet u srpskoj muzici. Rodonačelnik je srpske solo pesme.

Josif Marinković
Lični podaci
Datum rođenja	(1851-09-15)15. septembar 1851.
Mesto rođenja	Vranjevo, Austrijsko carstvo
Datum smrti	13. maj 1931.(1931-05-13) (79 god.)
Mesto smrti	Beograd, Kraljevina Jugoslavija

Biografija

Rođen je 3./15. septembra 1851. u Vranjevu kod Novog Bečeja, umro je u Beogradu 13. maja 1931. Obrazovao se u Petrovaradinu, Vrbasu i Novom Sadu. Osnovno muzičko obrazovanje pružio mu je profesor Dragutin Blažek u Učiteljskoj školi u Somboru. Marinković je studirao muziku u klasi Frantiseka Skuherskog u Orguljaškoj školi u Pragu između 1873. i 1881, i takođe je kratko vreme proveo u Beču (1886—1887) učeći kod kod Edvarda Hensilka na Univerzitetu. Vratio se u Beograd 1891. i tu je ostao do smrti.

Delovao je kao horovođa Beogradskog pevačkog društva (1881–1887), Akademskog pevačkog društva Obilić (1889–1900) i još nekih horova (Radničko pevačko društvo, Srpsko-jevrejsko pevačko društvo i dr.); predavao je muziku u Bogosloviji, Učiteljskoj školi i Drugoj muškoj gimnaziji. Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije (1907).

Izraziti je romantičar koji se često koristio narodnim melosom. Komponovao je rodoljubive muške horove, od kojih je najpopularniji Narodni zbor (1876, po tekstu S. Kaćanskog), temperamentnog, marševskog karaktera, smatran simbolom borbenog raspoloženja srpskog naroda, zatim Pesmom srcu, Slavija i dr; mešovite lirske horove (Proletnja zora), dečje horove itd. Jedanaest Marinkovićevih Kola, zasnovana su na mozaičkom nizu narodnih melodija (Brankova kola su Treće, Peto i Deveto kolo, po tekstu Đačkog rastanka Branka Radičevića, sa stilizovanim vojvođanskim melosom). Među horovima sa klavirskom pratnjom, koji su bliski kantatama, ističu se Zadovoljna reka i Potočara (sa tonskim slikanjem), lirskog karaktera, obe po tekstu Jovana Grčića Milenka, patriotski hor Na Veliki petak i dr. U solo pesmama obraćao je pažnju na korektnu dikciju teksta, raspevanu melodiku i izražajnu klavirsku pratnju kojom slika atmosferu. Komponovao ih je po tekstovima srpskih pesnika Jovana Jovanovića Zmaja, Jovana Grčića Milenka, V. Ilića (Kaži mi, kaži, Rastanak, Potok žubori, Oh, kako sunce sija, Molitva, Grm i dr). U crkvenoj muzici inspirisan je narodnim crkvenim pojanjem (Liturgija za mešoviti hor) i uticajima ruske crkvene muzike (Opelo, Carju nebesni, Angel vopijaše itd). Marinković je često prerađivao svoja dela, tako da postoje u više verzija.

U Novom Bečeju se održavaju dani Josifa Marinkovića pod nazivom „Obzorja na Tisi“. Po njemu su nazvane muzičke škole: Muzička škola „Josif Marinković” Beograd, "Josif Marinković", Zrenjanin i "Josif Marinković", Vršac.

Stvaralaštvo

Bista Josifa Marinković u parku Manjež, Beograd

Bista Josifa Marinković u Kikindi

Solo pesme

U Marinkovićevom opusu najznačajnije mesto pripada solo pesmama koje je komponovao na stihove romantičarskih pesnika ili po motivima narodnih pesama. Smatra se utemeljivačem ovog žanra u srpskoj muzici. Najzanimljivije su pesme koje je komponovao na stihove umetničke poezije (J. J. Zmaja, J. Grčića Milenka, Đ. Jakšića, V. Ilića). U njima je ostvario bogatu skalu raspoloženja i karaktera – prostosrdačne lirike (Ala je lep ovaj svet, Oh, kako Sunce sija, Potok žubori), romantičarske topline i širine melodijskog daha (Čežnja), dramatike (Rastanak, Grm). Mnoge pesme je radio u više verzija, te se kroz njih može pratiti stvaralačka evolucija i sazrevanje Marinkovićevog kompoziciono-tehničkog majstorstva. On ima izrazitu sposobnost suštinskog poniranja u smisao i atmosferu stihova, sa sigurnošću prati korektnu dikciju teksta, melodika mu je inventivna, širokog daha i neposrednog izraza. Primarno sredstvo izraza jeste melodika, ali se u poznim opusima primećuje i vrlo razrađen klavirski part i znatno slobodniji harmonski jezik, koji se kreće u okvirima poznoromantičarskih sredstava izraza.

Inspiraciju za svoje kompozicije često je nalazio i u tekstovima bliskim duhu narodne pesme i tada je, po pravilu, i sam komponovao stilom bliskim folkloru, utemeljujući u srpskoj muzici omiljeni žanr sevdalinke (Šano, dušo, Stojanke, Iz grad u grad). Nastavio je i tradiciju obrade folklornih napeva.

Horska muzika: svetovne kompozicije

U oblasti horske muzike Marinković je komponovao za muške, mešovite, ženske i dečje ansamble, a posebno je negovao žanr horova s klavirom. Njegovih jedanaest kola (1881–1897) – spletova obrada narodnih pesama pisanih za muški ili mešoviti hor – smatraju se pretečama Mokranjčevih Rukoveti. Mada u njima ne postiže Mokranjčevu zaokruženost i kompaktnost forme, jer obično koristi veliki broj pesama, a bez kompleksnije obrade, on najavljuje neke Mokranjčeve kompozicione postupke (ulančavanje i ponavljanje pesama i njihovih delova i slično). Izbor pesama kola ne pokazuje Mokranjčevu izbirljivost i promišljanje kroz kriterijume celovitosti dela, razrada je često nepretenciozna, ali nije lišena svežine i poletnosti. U kasnijim kolima (Deseto, Jedanaesto) ostvaruju se veća konciznost oblika, bolja razuđenost horskog stava, primena kontrasta sola i tutija, kao i smela harmonska rešenja. Tri kola (Treće, Peto, Deveto) nose naziv Brankova, jer su komponovana na stihove Đačkog rastanka Branka Radičevića i samo su posredno inspirisana folklornom melodikom.

Poput svojih savremenika i Marinković je pisao dela na stihove rodoljubive poezije (Narodni zbor, Junački poklič, Himna Balkana, Kosovska himna, Pesmom srcu, Himna Srba muslimana), od kojih su neka doživela izuzetnu popularnost, poput Narodnog zbora (1876), poznatog po početnim stihovima i kao Hej, trubaču. Ta pesma je tokom mnogo godina bila himna Obilića i jedna od najpopularnijih.

Marinković u srpskoj muzici utemeljuje žanr horova s klavirom (Zadovoljna reka, Na Veliki petak, Jadna majka, Molitva, Potočara, Kantata Dositeju Obradoviću), od kojih neka širinom i složenošću klavirskog parta svedoče da je klavir korišćen samo kao nužna zamena orkestarskog zvuka.

Horska duhovna muzika

Od pojedinačnih stavova koje je pronašao u kompozitorovoj ostavštini, Kosta Manojlović je 1935. rekonstruisao celinu i objavio je kao Božestvenu liturgiju Sv. Jovana Zlatoustog. Među stavovima liturgije posebno se izdvaja ekspresivni, nadahnuti Otče naš koji se ubraja u remek dela svetske horske literature.

Instrumentalna i scenska muzika

U oblasti instrumentalne muzike Marinković je komponovao Sonatinu za klavir u četiri ruke i Dve srpske igre, Fantaziju i Nokturno za violinu. Muzici za komade s pevanjem dao je doprinos numerama za Suđaje Lj. Petrovića (posebno uspele Uspavanka i Hor kaluđera).

Muzička škola "Josif Marinković" Zrenjanin

Izbor dela

Josif J. Marinković (1851-1931) je komponovao (1877) čuveni „Horvatovićev marš“ u čast vojnih podviga pukovnika srpske vojske Đorđa S. Horvatovića (1835-1895).

• Ustajte braćo, za muški hor, 1872.
• Narodni zbor, za muški hor, 1876. (druga verzija oko 1902)
• Hej trubaču!, za muški hor, 1876.
• Horvatovićev marš, za klavir, 1877.
• Ala je lep, solo pesma, prva verzija oko 1880.
• Pod prozorom, solo pesma, oko 1880.
• Zadovoljna reka, za mešoviti hor i klavir, 1881.
• Prvo kolo za muški hor, 1881.
• Drugo kolo za muški hor, 1882.
• Prvo opelo, za muški hor, pre 1882.
• Treće kolo za muški hor, tekst B. Radičević, 1882. (verzija za mešoviti 1896)
• Četvrto kolo za muški hor, 1882.
• Pesmom srcu, za muški hor, 1882.
• Na Veliki petak, za mešoviti hor i klavir, 1883.
• Stojanke (=Pod pendžerite), solo pesma, 1883.
• Peto kolo, za muški hor, tekst B. Radičević, 1883. (druga verzija 1889)
• Jadna majka, za mešoviti hor i klavir, 1884.
• Šesto kolo za mešoviti hor, 1884.
• Posmrtna pesma, za muški hor, 1884.
• Šano, dušo, solo pesma, pre 1886.
• Kosovska himna, za muški hor, 1889.
• Molitva, za mešoviti hor i klavir, 1889. (dve verzije kao solo pesme, 1889. i 1931)
• Sedmo kolo, za muški hor, 1889.
• Liturgija, za mešoviti hor, oko 1889.
• Radnička pesma, za mešoviti hor, 1890.
• Osmo kolo, za muški hor, 1890.
• Deveto kolo, za muški hor, tekst B. Radičević, 1892.
• Grm, solo pesma, 1893.
• Suđaje, muzika za komad s pevanjem, tekst Lj. Petrović, 1894.
• Deseto kolo, za mešoviti hor, 1896.
• Bugarske narodne pesme, za muški hor, 1896.
• Apoteoza Vuku, za mešoviti hor, 1897.
• Jedanaesto kolo, za mešoviti hor, 1897.
• Oh, kako Sunce sija, solo pesma, 1899. (verzija za mešoviti i dečji hor, duet)
• Proletnja zora, za mešoviti hor, 1899.
• Oj, meseče, solo pesma, pre 1907.
• Slavija, za muški hor, oko 1907.
• Himna Balkana, za muški hor, oko 1908.
• Junački poklič, za muški hor, oko 1910.
• Potočara, za mešoviti hor i klavir, 1910.
• Ženam mironosicam, solo pesma, 1911. (verzija ženskog hora)
• Kantata Dositeju Obradoviću, za mešoviti hor i klavir, 1911.
• Pomen, za mešoviti hor, oko 1929.
• Kaži mi, kaži, solo pesma, 1931.
• Rastanak, solo pesma, 1931.

Diskografija

• Josif Marinković, Otče naš, Hor „Josif Marinković“, Andrej Bursać, dirigent, Kulturni Centar Zrenjanina, Zrenjanin, CD004, snimak iz 1997, bez godine izdanja.
• Josif Marinković, Večeri tvojeja tajnija, Beogradski nonet, PGP RTS, CD 430480, 1998.
• Josif Marinković, Heruvimska pesma, Beogradski kamerni hor, PGP RTS CD 431142, 2000.
• Josif Marinković, The stream gurgles (Potok žubori), Longing (Čežnja), za glas i orkestar, Sofija Janković, soprano, Radio Tedlevision Serbia Symphonic Orchestra, Davorin Županić, conductor, CD New Sound 118/2001.
• Josif Marinković, Na mnogaja ljeta, CD Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“, Kotor, 2004.
• Josif Marinković, Carju nebesni, Beogradsko pevačko društvo: 153 godine, CD 01/2, Saborna crkva, Beograd, 2005.

• Programi koncerata u Zadužbini Ilije M. Kolarca, u čast Josifa Marinkovića.
• 
• 

Literatura

• Bingulac, Petar, O Josifu Marinkoviću, Godišnjak Muzeja grada Beograda, 1954, 255–278.
• Veselinović Hofman, Mirjana (ured.), Istorija srpske muzike: srpska muzika i evropsko muzičko nasleđe, Beograd, Zavod za udžbenike, 2007.
• Godišnjak Srpske kraljevske akademije za 1906 (autobiografija i popis dela J. Marinkovića), Beograd, 1907.
• Đorđević, Vladimir, Bibliografija radova Josifa Marinkovića, Srpski književni glasnik XXXIII, 3, 1931, 238–240.
• Krstić, Petar, Josif Marinković, Srpski književni glasnik IV, 1931, 5/6.
• Manojlović, Kosta, Josif Marinković, Zvuk, III, 7, 1935.
• Marinković, Ilija, Spisak kompozicija Josifa Marinkovića, Godišnjak Muzeja grada Beograda, 1954, 284–287.
• Marinković, Ilija, Novi prilozi za biografiju Josifa Marinkovića, Godišnjak Muzeja grada Beograda, 1955, 431–442.
• Marinković, Sonja, Poređenje Mokranjca i Marinkovića danas, Mokranjac, 2002, 4, 42–45.
• Marković, Tatjana (ured.), Josif Marinković (1861–1931). Muzika na raskršću dva veka, Novi Bečej, Radnički dom Jovan Veselinov Žarko, 2002.
• Marković, Tatjana, Transfiguracije srpskog romantizma – Muzika u kontekstu studija kulture, Univerzitet umetnosti, Beograd, 2005.
• Milojević, Miloje, Josif Marinković, Srpski književni glasnik XXXIII, 3, 1931, 206–211.
• Milojević, Miloje, Josif Marinković, u Muzičke studije i članci, 2, Beograd, 1933, 39–47.
• Milojević, Miloje, Josif Marinković kao kompozitor solo pesme, Srpski književni glasnik XLVIII, 8, 1936, 630–634.
• Milojević, Miloje, Intimni umetnički lik Josifa Marinkovića, Srpski književni glasnik LVIII, 3, 1939, 158–165.
• Pejović, Roksanda, Srpska muzika 19. veka (Izvođaštvo. Članci i kritike. Muzička pedagogija), Beograd, FMU, 2001.
• Pejović, Roksanda, Vrednovanje dostignuća Josifa Marinkovića i Stevana Mokranjca u istoriji srpske muzike, Mokranjac, 2001, 3, 21–25.
• Pejović, Roksanda, Josif Marinković, Obzorja na Tisi, Novi Bečej, 2002.
• Peričić, Vlastimir, Josif Marinković – život i dela, Beograd, SANU, 1967.
• Peričić, Vlastimir, Muzički stvaraoci u Srbiji, Beograd, Prosveta, 1969, 267
• Josif Marinković, Horovi (redakcija i propratni tekst Peričić, Vlastimir). - Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2003, pp. 496
• Perković Radak, Ivana, Josif Marinković: Blagoobrazni Josif i Mironosnicam ženam, Mokranjac, 2004, 14–19.
• Čolić, Dragutin, Liturgija Josifa Marinkovića u izdanju Državne štamparije, Pravda, 29. 5. 1935.

Spoljašnje veze

• Biografija na sajtu SANU