Južnohercegovački partizanski odred

Južnohercegovački narodnooslobodilački partizanski odred bio je jedinica u sastavu NOVJ od novembra 1943. do juna 1944, kada su njegovi borci prešli u 13. i 14. hercegovačku brigadu NOVJ.

Južnohercegovački partizanski odred
Jugoslovenska partizanska zastava
Postojanje	23. novembar 1943-10. septembar 1944 Mesto formiranja: Crkveno, kod Ribnika
Formacija	3-5 bataljona
Jačina	oko 300-600 boraca
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije

Pozadina

Glavni članak: Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi

Posle kapitulacije Italije, septembra 1943, stvoreni su u istočnoj Hercegovini povoljniji uslovi za masovnu mobilizaciju i razbijanje četnika. U jesen 1943. 10. hercegovačka brigada formirala je niz malih NOP odreda, jačine 30-100 boraca, izdvajajući iz svojih redova za njih samo po jednog rukovodioca. Tako su u septembru i oktobru formirani: Vlahovićki, Popovski, Šumski, Dabarski (Miro Popara), Bilećki (Baljački), Stolački i Udrežanjski, a u novembru Nevesinjska puška, Bišina, Dulićki (Gatački), Bjelimićki i Planinski NOP odred. Glavni zadatak tih odreda bio je mobilizacija boraca za jedinice NOV, politički rad, organizacija narodne vlasti, obaveštajna služba i izvođenje diverzija i napada na komunikacije. Teritorija tih odreda, zbog njihove male snage, nije određivana. Oslonac im je obično bio selo ili predeo po kojem su nosili ime. Uglavnom, dejstvovali su samostalno, ali i u sastavu udarnih grupa (kasnije brigada). Značajnije samostalne akcije imali su Bilećki (zauzimanje Bileće), Dabarski (razbijanje jedne kolone od 150 italijanskih vojnika i četnika) i Stolački (odbijanje nemačke čete iz sela Prebilovaca).

Ratni put Odreda

Konjic

Kalinovik

Gacko

Bileća

Dabar

Dulići

Mostar

Jahorina

Treskavica

Trebinje

Ljubinje

Nikšić

Dubrovnik

Prebilovci

Bjelimići

Vlahovići

Nevesinje

Zelengora

Stolac

Udrežnje

Područje aktivnosti Odreda na mapi BiH. Ustaška uporišta obeležena su crno, a partizanska crveno. Ukršteni mačevi pokazuju mesto najvećih borbi.

Formiranje i sastav

Južnohercegovački NOPO formiran je 23. novembra 1943. objedinjavanjem dotada formiranih manjih odreda. U njegov sastav ušli su: Bilećki, Vlahovićki, Šumski i Popovski NOP odred sa oko 300 boraca. Od njih su odmah formirana 3 bataljona: Mihailo Đuzulan, Popovski i Savo Belović, Šumska i Bilećka četa. Do kraja godine Šumska četa prerasla je u bataljon Rade Pravica, a formiran je i novi bataljon Marko Mihić i Sitnička četa.

Borbena dejstva

Odred je dejstvovao na teritoriji Bileće, Trebinja, Ljubinja, Stoca, oko Mostara i u graničnim delovima nikšićkog (Berani) i dubrovačkog sreza (Konavli i Bobani). Njegovi osnovni zadaci bili su mobilizacija novih boraca za brigade 29. hercegovačke divizije NOVJ, pomoć organima narodne vlasti, sprečavanje neprijateljskog saobraćaja na komunikacijama, obezbeđenje slobodne teritorije i napadi na manje neprijateljske kolone i uporišta, a naročito borba protiv četnika. Odred je najčešće dejstvovao po bataljonima i bio vrlo aktivan na pruzi Dubrovnik-Mostar.

U maju 1944. pod pritiskom neprijatelja, potpuno se raspala Prebilovačka četa, a Ljubinska je prepolovljena, dok je Popovski bataljon sa 90 boraca upućen u 11. hercegovačku brigadu. U odbrambenim borbama 29. divizije NOVJ u julu 1944, Odred je uspešno zadržavao prodor nemačkih i četničkih snaga od Stoca; njegov bataljon Savo Belović u to vreme je ušao u sastav 13. hercegovačke brigade. U avgustu je formiran Dubravski bataljon, koji je, takođe, ušao u 13. hercegovačku brigadu kao njen 2. bataljon.

Odred je rasformiran 10. septembra 1944, a njegova 3 bataljona (Marko Mihić, Mihailo Đuzulan i Rade Pravica) ušli su u 14. hercegovačku brigadu kao njen 2, 3. i 4. bataljon.

Literatura

• Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod.