Википедија

Ćipur

локалитет у Цетињу

Ćipur je lokalitet u Cetinju na koji je krajem 15. veka gospodar Zete Ivana Crnojevića, posle turskih osvajačkih pohoda, premestio sedište države. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, što je formalno označilo osnivanje grada Cetinja. Manastir je porušen krajem 17. veka, a godine 1890. kralj Nikola je, za potrebe dvorskih verskih ceremonija, na tom mestu sagradio dvorsku crkvu posvećenu Rođenju Bogorodice.

Ćipur
Dvorska crkva na Ćipuru iz 1886. godine, sa ostacima Manastira Crnojevića
Administrativni podaci
GradCetinje
Geografske karakteristike
Koordinate42° 23′ 13″ S; 18° 55′ 25″ I / 42.38689° S; 18.92353° I / 42.38689; 18.92353
Ćipur na karti sveta
Ćipur
Ćipur
Ćipur na karti sveta
Originalni kapitel stuba, koji se danas čuva u Istorijskom muzeju Crne Gore
Replika stuba, na mestu gde se nekada nalazio original
Dvorska crkva na Ćipuru
Enterijer Dvorske crkve na Ćipuru

Na Ćipuru se danas nalazi Dvorska crkva sa ostacima Manastira Crnojevića..[1]

Lokacija uredi

Lokalitet Ćipur nalazi se u najužem istorijskom jezgru Cetinja, između Njegoševe Biljarde i sadašnjeg Cetinjskog manastira[1]

Ime uredi

Naziv „Ćipur” potiče od grčke reči „kupria” (grč. Κήπος) i znači vrt ili bašta.[2]

Istorija uredi

Krajem 15. veka osvajački pohodi Turaka primorali gospodara Zete Ivana Crnojevića da sedište države iz utvrđenog grada Žabljaka premesti najpre na Obod, a zatim u Cetinjsko polje. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, što je formalno označilo osnivanje grada Cetinja.[2]

Znamenitosti na Ćipuru uredi

Manastir Crnojevića (stari Cetinjski manastir) uredi

Glavni članak: Manastir Crnojevića na Ćipuru

Kada je, pod napadom turske vojske 1478. godine, pala njegova prestonica Žabljak, Ivan Crnojević se našao u izgnanstvu u Italiji gde se u Ankoni, pred božanskim likom Bogorodice zavetovao da će, ako se ikad vrati u domovinu, podići hram u njenu čast. Svoj zavet je ispunio čim se vratio iz Italije, 1481. godine, i za kratko vreme ivicom Lovćenskog polja stvorio prestonicu. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, u koji je smestio Zetsku mitropoliju. U okviru manastirskog kompleksa nalazila se crkva posvećena Rođenju Bogorodice. Ovo je formalno označilo osnivanje grada Cetinja. U kraćoj verziji Povelje o osnivanju ove svoje zadužbine Ivan Crnojević kaže:

Najvjerovatnije je Cetinjski manastir od 1493. godine postao stecište štamparskih majstora, a predpostavlja se da je u jednom periodu i Štamparija Crnojevića radila u jednoj od zgrada manastirskog kompleksa. Manastir je 1496. godine bio napušten, kada je Đurađ Crnojević sa porodicom, kaluđerima i 60 konjanika napustio Cetinje i krenuo ka Budvi, a kasnije u Mletke. Život u Manastiru obnovljen je pola veka kasnije. Cetinjski manastir je srušen 1692. godine, za vreme Morejskog rata (1684 - 1699), u eksploziji koju su, napuštajući Cetinje, podmetnuli Mlečani, kako bi pobili turske komandante.[2] Devet godina posle rušenja Manastira Crnojevića, 1701. godine, vladika Danilo Petrović je podigao novi manastir, današnji Cetinjski manastir, nedaleko od starog na ruševinama dvorca Ivana Crnojevića.[3]

Dvorska crkva uredi

Glavni članak: Dvorska crkva na Ćipuru

Godine 1890. na mestu nekadašnjeg manastira tadašnji vladar Crne Gore Nikola I Petrović Njegoš, za potrebe dvorskih verskih ceremonija, podigao je Dvorsku crkvu, takoće posvećenu Rođenju Bogorodice. Krajem 80-ih godina 20. veka izvršena su arheološka iskopavanja na lokalitetu Ćipur i tada su otkopani i konzervirani stari temelji manastirskog kompleksa Crnojevića. Originalni stubovi i kapiteli dislocirani su sa lokaliteta i uvršteni u stalnu postavku tada novoosnovanog Istorijskog muzeja, a na njihovo mesto su postavljene kopije koje se mogu i danas videti.[4]

U blizini crkve se nalazio "brijest" pod kojim je knez Nikola delio pravdu. Kasnije se na tom mestu nalazio spomenik poginulima za ujedinjenje Crne Gore i Srbije na Badnji dan 1918..[5]

Ličnosti sahranjene u Dvorskoj crkvi uredi

Godine 1989. iz ruske crkve u San Remu su na Ćipur preneti posmrtni ostaci crnogorskog kralja Nikole i kraljice Milene.[6] Zajedno sa zemnim ostacim crnogorskog vladarskog para preneti su i posmrtni ostaci njihovih ćerki, crnogorskih princeza Ksenije (prvobitno sahranjene u ruskoj pravoslavnoj crkvi u Kanu) i Vjere. Sahranjeni su u Dvorskoj crkvi 1. oktobra 1989. godine.[7]

Prilikom arheoloških iskopavanja 1986. godine ispod Dvorske crkve pronađen je grob iz 15. veka. U grobu, koji se nalazio u naosu crkve, građenom identično kao i grobnice mnogih srednjovekovnih vladara, pronađen je kovčežić luksuzne izrade sa, kako se pretpostavljalo, zemnim ostacima gospodara Zete Ivana Crnojevića. Kovčežić je, zatvoren, prenesen u Zavod za zaštitu spomenika. Postojao je dogovor rukovodilaca Crne Gore i Cetinja da se zemni ostaci Ivana Crnojevića vrate na mesto gde su nađeni kada se završi prenos ostataka kralja Nikole i kraljice Milene u Crnu Goru 1989. godine. Svečani čin, uz odgovarjući verski obred, planiran je za maj 1990. godine, kada se navršavalo 500 godina od upokojenja prvog gospodara Crne Gore.[8]. Međutim, umesto inhumacije, zemni ostaci Ivana Crnojevića su „iz bezbednosnih razloga” pohranjeni u trezor Službe društvenog knjigovodstva. Posle petnaest godina provedenih u trezoru, kovčežić sa kostima prenešen je u depo Narodnog muzeja Crne Gore.[9] Zemni ostaci gospodara srednjovjekovne države Zete, prvog gospodara Crne Gore i osnivača Cetinja Ivana Crnojevića prenešeni su u obnovljenu grobnicu u Dvorskoj crkvi na Ćipuru 2010. godine, gde se i danas nalaze.[10]

Kulturno dobro uredi

Odlukom br. 01-738/1 od 3. jula 1961. godine crkva na Ćipuru je proglašena kulturnim dobrom. Stupanjem na snagu novog statuta Narodnog muzeja Crne Gore 2012. godine ušla je u sastav Istorijskog muzeja Crne Gore. Zajedno sa konzerviranim temeljima starog manastira Prečiste Bogorodice danas predstavljaju integralnu arhitektonsku celinu i izuzetnu turističku atrakciju.[6] Kompleks Dvorske crkva sa arheološkim ostacima manastirskog kompleksa Crnojevića je jedan od brojnih zaštićenih objekata u Istorijskom jezgru Cetinja, koje je kao spomenička celina kandidat za upis na listu Svetske baštine Uneska.[2]

Galerija uredi

  •  
    Ulaz u Dvorsku crkvu
  •  
    Replike stubova Manastira Crnojevića, koji se nekada nalazio na ovom mestu
  •  
    Pogled iz crkvenog dvorišta na Dvorac Kralja Nikole
  •  
    Crkva, ostaci manastira i dvorac

Vidi još: uredi

Reference uredi

  1. ^ a b Istorijski leksikon Crne Gore 2006
  2. ^ a b v g Petanović, Z. (17. 8. 2014). „Dvorska crkva na Ćipuru, na Cetinju – zavjet prvog gospodara Crne Gore”. Zvanični veb-sajt. PRAVOSLAVNA MITROPOLIJA CRNOGORSKO-PRIMORSKA. Pristupljeno 28. 5. 2020. 
  3. ^ Malbaša, Predrag. „CETINjSKI MANASTIR NA ĆIPURU”. Montenegrina. Pristupljeno 28. 5. 2020. 
  4. ^ „DVORSKA CRKVA NA ĆIPURU”. zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 21. 07. 2018. g. Pristupljeno 28. 5. 2020. 
  5. ^ "Politika", 12. maj 1938
  6. ^ a b „DVORSKA CRKVA NA ĆIPURU”. zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 21. 07. 2018. g. Pristupljeno 28. 5. 2020. 
  7. ^ „MUZEJ KRALJA NIKOLE”. Zvanična prezentacija. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 02. 02. 2018. g. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  8. ^ Savo, Gregović (11. 10. 2009). „Prazan grob prvog gospodara Crne Gore”. Politika. Pristupljeno 29. 5. 2020. 
  9. ^ „Ivanbeg čeka opijelo u depou”. ProNEN. 1. 7. 2007. Pristupljeno 29. 5. 2020. 
  10. ^ Prelević, Č. (12. 11. 2010). „Ivan Crnojević opet na Ćipuru”. Novosti. Pristupljeno 29. 5. 2020. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Ćipur na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ћипур&oldid=27499893”