Ada Međica
Ada Međica je izduženo rečno ostrvo obraslo šumom na reci Savi, prema administrativnoj podeli pripada gradu Beogradu, a nalazi se na teritoriji beogradske opštine Novi Beograd. Tokom istorije bila je granično ostrvo mnogih država i mesto vojnih sukoba, zajedno sa Adom Ciganlijom.
 | |
  Ada Međica | |
| Geografija | |
|---|---|
| Lokacija | Novi Beograd |
| Koordinate | 44° 47′ 00″ S; 20° 23′ 00″ I / 44.783333° S; 20.383333° I |
| Površina | 0,1158 km2 |
| Administracija | |
| Najveći grad | Beograd |
SRB | |
Šezdesetih godina 20. veka na ostrvu je izgrađena prva sojenica i osnovano udruženje „Ljubitelji Save i Dunava”, koje od tada upravlja ostrvom.
Najveći deo ostrva prekriven je šumom, a na njemu se nalaze sojenice i splavovi.
Opšte karakteristike uredi
Netaknuta priroda, mir, reka, šumska prostranstva i mala udaljenost od urbanog područja su samo neke od stvari koje krase Adu Međicu. Ostrvo se prostire na 11,58 ha. Najveža širina ostrva je 174 m, a dužina 1150 m. Obraslo je šumom, a na njemu se nalazi 86 sojenica i 202 splava na vodi, gde vikendom boravi oko 2.000 posetilaca. Maksimalna veličina objekata je 25 m², a potrebnu struju za sojenice i splavove obezbeđuju solarni paneli. Aktivnosti na ostrvu uključuju plivanje, šetnju i roštiljanje, a područje je netaknuto i bez turističkih sadržaja. Jedino je zapadni deo obale betoniran, kako bi se sprečila erozija.[1][2][3]
Tok reke Save je jak u predelu ostrva, koje reka pomeri od 50 do 100 cm godišnje u smeru nizvodno. Ostrvo je često preplavljeno rekom, a sidrenje ostrva lokalne vlasti smatraju preskupim.[1][2][3] Tokom poplava, ostrvo je redovno prekriveno blatom i obično je toliko poplavljeno da se brodovi moraju koristiti za prevoz od jedne kuće do druge.[4] Postoje dve male plaže, zvanično klasifikovane kao „divlje plaže”. Jedan je blizu severnog, betoniranog vrha, a drugi je peščana plaža u blizini južnog vrha.[4][5]
Na samom ulasku u marinu, gde čamci odvoze i dovoze posetioce, nalazi se klub ljubitelja Ade Međice i restoran.
Geografija uredi
Geografski položaj i lokacija uredi
Ada Međica nalazi se preko puta centralnog dela Ade Ciganlije, odakle je moguće doći čamcem. Sa druge strane preko reke Save, nalazi se novobeogradski Savski kej, Blok 45, Blok 44 i Blok 70.[6]. Pripada opštini Novi Beograd, a od centra Beograda udaljena je 3 km. Gazdinska jedinica na kojoj se nalazi Ada Međica pripada Centralnoj šumskoj oblasti, Posavsko-podunavskom šumskom području.
Ostrvo poseduje i teniski teren, a izgrađena je i betonska staza preko koje se može obići krug oko celog ostrva. Na ostrvu se nalaze dve „divlje plaže“.
Ekološke, geološke i hidrografske karakteristike uredi
Ada Međica nastala je plavljenjem i taloženjem rečnog pesma i mulja. Ada predstavlja ravan sa blagim depresijama koje su ispunjene vodom, odnosno barama. Nadmorska visina varira od 71 do 73 m. Od obale reke Save do grebena, teren ostrva se blagi uzdiže, a potom ima pad prema centralnom deru. Takođe blagi pad nadmorske visine je od gornjeg prema donjem šicu. Iako je na ostrvu prisutna mala razlika u nadmorskoj visini, ona u velikoj meri utiče na sastav biljne zajednice.[7]
Izuzev bara, ostrvo čini aluvijalno zemljište, koja su pogodna za uzgoj intezivnih zasada. Centralni deo ostrva povezan je sa obalom blagim prokopanim kanalom, radi bržeg oticanja vode iz centralnog dela ostrva, koji je u blagoj depresiji. Tokom plavljenja, centralni deo ostrva sa barom se puni vodom.[7]
Klima uredi
Zahvaljujući kombinaciji faktora, ovo područje odlikuje umerenokontinentalnom klimom, rejon je pod uticajem Sredozemnog mora i Atlantskog okena, a podrejon pod uticajem hladnog kontinentalnog vazduha i severnih i severnoističnih delova Evrope.[7] Prosečna temperatura tokom leta je veća od 20 °C, srednje trajanje perioda bez mraza je 303 dana, a trajanje sunčevog sjaja je 2025 časova, što ima veliki uticaj na razvoj biljnog sveta ostrva. Oko 25 dana godišnje, prosečna temperatura na ostrvu bude preko 30 °C, a one ponekad dostignu i 40—42 °C.[7]
Srednja godišnja količina padavina iznosi 730,8 mm, a najviše padavina ima tokom proleća i leta, a najmanjet tokom zima. Na ovom rejonu čest je prodor hladnog, suvog i jakog vetra sa jutoistoka i istoka. Najmanja tempeeratura vazduha najčešće je u januaru i dostiće -21 °C, a najveća najčešće u julu i dostiće 40,2 °C. Zime su oštre i promenjive, rani mrazevi javljaju se u oktobru, a kasni u aprilu.[7]
| Klima Ade Ciganlije (1981—2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 20,7 (69,3) |
23,9 (75) |
28,8 (83,8) |
32,2 (90) |
34,9 (94,8) |
37,4 (99,3) |
43,6 (110,5) |
40,0 (104) |
37,5 (99,5) |
30,7 (87,3) |
28,4 (83,1) |
22,6 (72,7) |
43,6 (110,5) |
| Maksimum, °C (°F) | 4,6 (40,3) |
7,0 (44,6) |
12,4 (54,3) |
18,0 (64,4) |
23,5 (74,3) |
26,2 (79,2) |
28,6 (83,5) |
28,7 (83,7) |
23,9 (75) |
18,4 (65,1) |
11,2 (52,2) |
5,8 (42,4) |
17,4 (63,3) |
| Prosek, °C (°F) | 1,4 (34,5) |
3,1 (37,6) |
7,6 (45,7) |
12,9 (55,2) |
18,1 (64,6) |
21,0 (69,8) |
23,0 (73,4) |
22,7 (72,9) |
18,0 (64,4) |
12,9 (55,2) |
7,1 (44,8) |
2,7 (36,9) |
12,5 (54,5) |
| Minimum, °C (°F) | −1,1 (30) |
−0,1 (31,8) |
3,7 (38,7) |
8,3 (46,9) |
13,0 (55,4) |
15,8 (60,4) |
17,5 (63,5) |
17,6 (63,7) |
13,5 (56,3) |
9,0 (48,2) |
4,2 (39,6) |
0,2 (32,4) |
8,5 (47,3) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −26,2 (−15,2) |
−15,4 (4,3) |
−12,4 (9,7) |
−3,4 (25,9) |
2,5 (36,5) |
6,5 (43,7) |
9,4 (48,9) |
6,7 (44,1) |
4,7 (40,5) |
−4,5 (23,9) |
−7,8 (18) |
−13,4 (7,9) |
−26,2 (−15,2) |
| Količina padavina, mm (in) | 46,9 (1,846) |
40,0 (1,575) |
49,3 (1,941) |
56,1 (2,209) |
58,0 (2,283) |
101,2 (3,984) |
63,0 (2,48) |
58,3 (2,295) |
55,3 (2,177) |
50,2 (1,976) |
55,1 (2,169) |
57,4 (2,26) |
690,9 (27,201) |
| Dani sa padavinama (≥ 0.1 mm) | 13 | 12 | 11 | 13 | 13 | 13 | 10 | 9 | 10 | 10 | 12 | 14 | 139 |
| Dani sa snegom | 10 | 7 | 4 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 8 | 33 |
| Relativna vlažnost, % | 78 | 71 | 63 | 61 | 61 | 63 | 61 | 61 | 67 | 71 | 75 | 79 | 68 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 72,2 | 101,7 | 153,2 | 188,1 | 242,2 | 260,9 | 290,8 | 274,0 | 204,3 | 163,1 | 97,0 | 64,5 | 2.111,9 |
| Izvor: RHZ[8] | |||||||||||||
Flora i fauna uredi
Ostrvo obiluje prirodom, na njemu se nalazi veliki broj platana, topola, kestena vrba uz obalu i preko 250 stabala hratove šume starih oko 80. godina.[9]. Ostrvo je bogato velikim brojem ptica i sitne divljači, kao i domaćim životinjama.[7] Kupanje na Adi Međici je moguće na njenom donjem i gornjem špicu ostrva, gde je stacioniran najveći broj posetilaca. Na ostrvu je prisutan veliki broj šumskih i žbunastih zajednica, koje su nastale usled intezivnog vlaženja u rečnim dolinama.[7] Na ostrvu su prisutne šume bele vrbe i topole, na nerazvijenim semiglejnim zemljištima, šume bele vrbe i crne topole na mozaiku prelazniš staništa. Sprat drveća je proređen, male visine, a uglavnom se sastoji od bele vrbe, primešano se javlja i crna topola.[7] Sprat žbunja je razvijen u zavisnosti od trajanja visoke vode i prizemne flore. U drugom spratu javljaju se Salix alba, Amorpha fruticoza, Ulmus effusa,Ulmus carpinifolija, Fraxsinus anglustifolija i Solanum dulcamara. U suvljim delovima prisutne su šume bele topole i lužnjaka, a javljaju se još i poljski jasen, vez, jasenolik javor, srebrnolisni javor i američki jasen. U spratu žbunja i prizemne vrste javljaju se Frangula alnus, Cornus sanguine, Crataegus monogyna, Crataegus nigra, Viburnum opulus, Rubus caesius, Genista tinctoria, Carex divulsa i druge.[7]
Devedesetih godina 20. veka šume ostrva bile su zapuštene, a većina stabala bila su euroameričke topole, dok je visona šuma lužnjaka bila obrasla divljom lozim i bršljenom. Polovina Ade Međice u to vreme bila je obrasla grožđem i bagremcem, između euroameričkih topola rastao je i američki jasen, negunda i srebrnolisni javor. U šumi je bila ogroman količina otpada. Nakon pošumljavanja, 89% Ade Međica prekriveno je šumom.[7]
Na području Ade Ciganlije, popisane su retke vrste biljaka, kao što su: barska perunika i vodeni orašak. Zaštićene vrste insekata koji nastanjuju ostrvo su Calosoma inguizitor, Calosoma sycophanta, Carabus coriaceus i Carabus intricatus.[7]
Adu Međicu takođe nastanjuje veliki broj ptica, sezonski i tokom cele godine, a zaštićene vrste su: labud grbavac, crna roda, mala bela čaplja, siva čaplja, krdža, vranac i velika bela čaplja. Na ostrvu strogo zaštićene vrste su i belouška i barska kornjača.[7] Ostrvo je bilo stanište vrabaca, divljih pataka i golubova, ali su do 2010. godine oni napustili ostrvo zbog rastuće populacije vrana.[1] Dva velika jata divljih gusaka žive na ostrvu i privlaće posetioce.[3] Adu Međicu nastanjuju i plava senica, detlić, fazan, gugutka, čaplja, kreja, poljska eja i mnoge druge.[10]
Ostrvo je pošumljeno sa 250 sadnica divlje uzgajanih hrastova, starih između 50 i 100 godina. U periodu od 2015 do 2017. godine na ostrvu je posađeno 2.500 sadnica hrasta lužnjaka i jasena.[4][10][11]
Istorija uredi
Ime ostrva, Ada Međica je srpski naziv za granično ostrvo, od reči „međa”. Reka Sava je vekovima bila granica mnogih država (Rimsko carstvo, Vizantijsko carstvo, Kraljevina Mađarska, Srbija, Osmansko carstvo, Habzburška monarhija i mnogih drugih). Ostrvo je danas granica beogradske opštine Novi Beograd sa opštinom Čukarica, od koje je udaljeno 100 m.[12] Do Prvog svetskog rata ostrvo je bilo poznato pod imenom „Ada Zanoga” i „Mala Ada”. Tokom Prvog i Drugog svetskog rata, na Adi Međici i Adi Ciganliji odigrao se veliki broj bitaka. U nastojanju da iskoristi povlačenje srpske vojske iz Srema u septembru 1914. godine, austrougarski poručnik i general Kasimir von Lutgendorf odlučio je da napadne Srbiju preko Save (Ciganlije i Međice), nakon čega je usledila operacija iskrcavanja na srpskoj strani reke, osvajanje naselja Banovo Brdo i Topčider, a zatim, zapadnim putem, ulaska u centar Beograda.
Godine 1962. izgrađeni su prvi objekti na ostrvu, a prva je bila kuća na drvetu, koju je izgradio Peđa Ristić, srpski arhitekta.[4] Ristić je prvobitno kritikovan, ali je vremenom dobio pohvale zbog izgradnje kuće na ostrvu, jer je njegova ideja bila označena kao buntovna. Ristić je inspirisao druge da provode vikende na ostrvima.[13] Tokom 1963. godine opština vlast ponudila je „Društvu ljubitnjlja Save i Dunava” da vode ostrvo narednih 99 godina, kako je to naloženom odlukom Vrhovnog suda Jugoslavije, 1964. godine. Grad je kasnije tužio Društvo želeći da se ostrvo vrati, ali su izgubili na sudu.[1][2][3]
U julu 2016. godine kada je organizovan međunarodni maraton „Ada Međica”, u vodama oko ostrva, otkrivena je bomba teška 50 kilograma iz Drugog svetskog rata.[10]
Sport uredi
Prvi međunarodno plivački maraton oko Ade Međice održao se 17. jula 2016. godine. Takmičenje plivanja u krugu oko Ade Međice u mešovitoj muškoj i ženskoj kategoriji, organizovali su Udruženje ljubitelja Save i Dunava „Ada Međica“ u saradnji sa Savezom za daljinsko plivanje Srbije.[14]. Maraton plivanja jedan je od retkih plivačkih događaja u Srbiji, na kome se pliva nizvodno, a drugi po redu održan, 2017. godine bio je posvećen 55. godišnjici od naseljavanja Ade Međice. Od 2018. godine, postoje dve trke, jedna rekreativna (1 km nizvodno) i jedna profesionalna i poluprofesionalna (2,7 km oko ostrva).[15]
Reference uredi
- ^ a b v g Belić, Nikola (2. 9. 2012). „Lokalna samouprava starosedelaca na Međici”. Politika.
- ^ a b v Vladimir Vukasović, Nikola Belić (21. 7. 2013), „Divlje plaže nema ko da pripitomi”, Poltika
- ^ a b v g Janković, Milan (15. 9. 2013), „Ada Međica - oaza mira bez struje, prodavnica i kafana”, Poltika
- ^ a b v g Vasiljević, Branka (9. 7. 2017), „Ada Međica – biser Save proslavlja 55. rođendan”, Politika, str. 16
- ^ Belić, Nikola (9. 8. 2012), „Carstvo mira na rečnoj obali opkoljeno civilizacijom”, Politika
- ^ Ostrvo Ada Međica na gugl mapama
- ^ a b v g d đ e ž z i j k „GJ Ada Međica”. upravazasume.gov.rs. Pristupljeno 10. 7. 2019.
- ^ „Monthly and annual means, maximum and minimum values of meteorological elements for the period 1981–2010 – Belgrade”. Hydrometeorological Service of Serbia. Pristupljeno 13. 11. 2017.
- ^ Boemska oaza Ada Međica – Među javom i med snom
- ^ a b v Dejan Aleksić, Branka Vasiljević (15. 6. 2016), „Izvađena eksplozivna naprava kod Ade Međice”, Politika, str. 17
- ^ „Ada Međica - ekologija”. adamedjica.com. Arhivirano iz originala 01. 05. 2019. g. Pristupljeno 10. 7. 2019.
- ^ Bogdanović, Branko (2. 7. 2017), „Čast srpskih oficira”, Politika-Magazin, No. 1031, str. 28—29
- ^ Gajić, Bane (21. 12. 2018). „Kako su splavovi postali važan deo Beograda” [How splavovi became important part of Belgrade]. Vice.
- ^ Plivački maraton „Ada Međica“ u julu („Večernje Novosti“, 2. jun 2016)
- ^ A.J. (7. 8. 2018). „Plivački maraton na Adi Međici”. Politika. str. 15.
Literatura uredi
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Beograd - plan grada. M@gic M@p. 2006. ISBN 978-86-83501-53-3.
Spoljašnje veze uredi
- Zvanični sajt Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. maj 2019)
- Sajt opštine Novi Beograd
- VikiKarta Ada Međica
- Mapa Ade Međice
