Aerodrom Tuzla
Međunarodni aerodrom Tuzla je aerodrom u blizini Tuzle u Bosni i Hercegovini. Međunarodni aerodrom Tuzla je drugi najveći aerodrom u Bosni i Hercegovini, nakon Aerodroma Sarajevo. Aerodrom je poznat kao niskobudžetno vazduhoplovno središte Bosne i Hercegovine, budući da ga koriste ljudi iz Bosne, dijaspore i putnici iz susednih zeljama, Srbije i Hrvatske. Aerodrom je civilni i vojni.
| Međunarodni aerodrom Tuzla | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| Opšti podaci | |||
| IATA | TZL | ||
| ICAO | LQTZ | ||
| Tip | Civilni/Vojni | ||
| Operator | Direkcija za civilno vazduhoplovstvo Bosne i Hercegovine | ||
| Država | Bosna i Hercegovina | ||
| Najbliži grad | Tuzla | ||
| Nadmorska visina | 233 m | ||
| Koordinate | 44° 27′ N 18° 43′ E / 44.450° S; 18.717° I | ||
| Statistika | |||
| Broj putnika | 584.589 | ||
| Avio-operacije | 4.005 | ||
| Poletno-sletne staze | |||
| Smer | Dužina | Površina | |
| m | ft | ||
| 09/27 | 2.500 | 8.152 | Asfaltirana |
Istorija
urediPočeci
urediMeđunarodni aerodrom Tuzla bio je najveći vojni aerodrom u bivšoj Jugoslaviji. Tamo je neko vreme bila aktivna 350. izviđačka avijacijska eskadrila.
Početkom devedesetih godina 20. veka, još uvek kao deo Jugoslavije i pre početka Rata u Bosni i Hercegovini, jugoslovenska avio-kompanija Er Komers obavljala je komercijalne letove iz Sarajeva i Tuzle do Austrije i Švajcarske.[1]
Aerodrom je 1992. godine stavljen pod kontrolu Unprofora, a od 1996. godine postala je glavno čvorište IFOR-a, koje je bilo zaduženo za nadzor primene Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini. Kanton Tuzla je 1998. godine promenio je Međunarodni aerodrom Tuzla u civilni aerodrom. Međunarodni aerodrom Tuzla za civile je otvoren 10. oktobra 1998. godine kao civilni i vojni aerodrom. Nakon potpunog međunarodnog vojnog povlačenja, Međunarodni aerodrom Tuzla počeo je sa implementacijom svih tehničkih zahteva i standarda koje je nametnula Organizacija međunarodnog civilnog vazduhoplovstva.
Razvoj od 2000-ih
urediMeđunarodni aerodrom Tuzla je 5. juna 2008. godne dobio Privremeni sertifikat za javnu upotrebu aerodroma u međunarodnom vazdušnom saobraćaju koji je važio godinu dana.[2] Nakon što je provedena opšta revizija od strane nadležnih institucija za civilnu avijaciju Bosne i Hercegovine 5. juna 2009. godine, Međunarodni aerodrom Tuzla dobio je sertifikat za javnu upotrebu u međunarodnom vazdušnom saobraćaju sa neograničenim rokom važenja.[2]
- Juna 2015. godine, mađarski niskobudžetni prevoznik Viz er otvorio je operativnu bazu u Tuzli, bazirajući jedan Erbas A320 na aerodrom.[3] Nakon otvaranje baze, sve Viz er destinacije iz Tuzle skočile su na 9, uključujući 22 nedeljna polaska u ljetnom rasporedu letova.
- Terkiš Erlajns Kargo počeo je letove iz Tuzle do aerodroma Ataturk u Istanbulu 2. juna 2016. godine. Vlada Republike Turske izdvojila je kvotu od 15.000 tona svežeg mesa i mesnih proizvoda za uvoz iz Bosne i Hercegovine. Za 2016. godinu planirano je ukupno 90 letova sa Erbas 330 teretnim avionima.[4]
- Viz er je 21. avgusta 2016. godine objavio da će bazirati drugi Erbas A320 avion na svoju tuzlansku bazu od 27. marta 2017. godine Od marta 2017. godine avio-kompanija obavlja pet novih usluga od Tuzle do Kelna, Fridrihshafena i Nirnberga u Nemačkoj, Bratislave u Slovačkoj i Vekšea u Švedskoj. Viz er je najavio i svoju najnoviju rutu koja povezuje Tuzlu sa londonskim Lutonom u Ujedinjenom Kraljevstvu od 30. oktobra, aerodrom Bilund u Danskoj od 31. oktobra i Berlin-Šonefeld od 17. decembra. Ukupan broj nedeljnih letova skočio je na 43 povratna leta, obilazeći 16 destinacija u 7 zemalja.[5]
- Godina 2017. bila je rekordna za aerodrom u Tuzli od kada je otvoren, prvi put prešavši pola miliona putnika.
- Od juna 2018. godine Viz er povezuje Tuzlu i Karlsrue/Baden-Baden u Nemačkoj.
- Aerodorm je 2. novembra 2016. godine objavio početak proširenja i rekonstrukcije terminala. Kapacitet nove zgrade je 700.000 putnika godišnje.[6]
Ustanove
uredi
Terminal
urediZgrada putničkog terminala otvorena je 1998. godine, a ima kapacitet za 350 putnika po satu. Terminal je opremljen jednom kapijom za dolazak i odlazak, dva šaltera za registraciju putnika, usluge za hendikepirane putnike, uslugu izdavanja karata kao i dodatnim sadržajima za putnike i kontrolom granične službe 24 sata dnevno koji su opremljeni rendgenskim aparatima i carinskom kontrolom. Budući da je putnički terminal dostigao svoj kapacitet 2015. godine, Vlada Federacije Bosne i Hercegovine odlučila je izdvojiti 2 miliona konvertibilnih maraka iz godišnjeg budžeta za 2016. godinu za početne planove i radove za izgradnju novog terminala, dok je Vlada tuzlanskog kantona obezbedila 500.000 konvertibilnih maraka za ugradnju novog i poboljšanog sistema za osvetljenje prilaza. Mnoge agencije za iznajmljivanje automobila imaju kancelarije na aerodromu, a aerodrom obezbeđuje i dugoročno parkiranje za drumska vozila.[7][8]
Peroni
urediMeđunarodni aerodrom Tuzla ima tri perona od kojih su 2 trenutno u upotrebi:[9] peron za putničke avione veličine 116 x 106 m i teretni peron približno iste veličine. Peroni su dizajnirane za servisiranje svih klasa aviona. Dva aviona srednje veličine Boing 737 ili Erbas 320 familije mogu da se istovremeno nađu na putničkom peronu pored zgrade terminala. Na teretnom peronu dva teretna aviona Iljušin Il-76 ili Erbas A330 mogu se istovremeno naći na dva parkirna mesta, ili jedan Antonov An-124 Ruslan ili Boing 747 teretni avion na jednoj parkirnom mestu. Međunarodni aerodrom Tuzla imao je potpisan ugovor sa Terkiš erlajns o servisiranju 130 teretnih letova iz Istanbula 2016. godine sa Erbus A330F. Aerodrom ima mešovitu civilnu i vojnu upotrebu, a dom je i treće helikopterske eskadrile vazduhoplovstva Bosne i Hercegovine. Pored staze za vožnju F, paralelno sa poletno-sletnom stazom, postoji 31 parking mesto za helikoptere Bel UH-1 ili slične veličine.
Radno vreme aerodroma je od 03.30 do 24.00 za kompercijalne avio-prevoznike i od 06.00 do 17.00 za opštu/kooperativnu avijaciju sa mogućim produženjem.[9] Međunarodni aerodrom Tuzla je Organizacija međunarodnog civilnog vazduhoplovstva klasifikovala kao ILS CAT I.
Avio-kompanije i destinacije
uredi
Putnici
uredi| Avio-kompanije | Destinacije |
|---|---|
| Fribrd Erlajns | Sezonski zakup: Antalija[10] |
| Viz er | Bazel—Miluz—Frajburg, Berlin-Šenefeld, Keln-Bon, Dortmund, Ajndhoven, Fridrihshafen, Geteborg, Frankfurt-Han, Malme, Memingen, Beč[11] Sezonski: Bilund, Karlsrue/Baden-Baden, Stokholm-Skavsta, Vekše |
Teret
uredi| Avio-kompanije | Destinacije |
|---|---|
| Terkiš erlajns | Ataturk[12] |
Statistika
urediKretanje putnika
uredi| Godina/Mesec [13] | Januar | Februar | Mart | April | Maj | Jun | Jul | Avgust | Septembar | Oktobar | Novembar | Decembar | Ukupno | Promena |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2019 | 36.341 | 30.658 | 35.679 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 102.313 |  -14,4%
|
| 2018 | 40.563 | 35.976 | 43.112 | 52.638 | 49.371 | 53.709 | 67.438 | 65.364 | 56.062 | 50.122 | 30.763 | 39.471 | 584.589 |  +9,0%
|
| 2017 | 26.554 | 23.105 | 29.116 | 50.763 | 47.701 | 49.662 | 63.173 | 63.788 | 52.816 | 51.556 | 37.432 | 40.178 | 535.834 | +72,1%
|
| 2016 | 19.234 | 19.939 | 23.598 | 25.261 | 27.324 | 26.673 | 32.229 | 31.046 | 27.793 | 27.621 | 23.619 | 27.061 | 311.398 | +20,2%
|
| 2015 | 12.960 | 12.005 | 14.474 | 17.311 | 18.082 | 21.563 | 33.666 | 33.007 | 28.900 | 27.167 | 22.462 | 17.427 | 259.074 | +71,2%
|
| 2014 | 8.276 | 6.455 | 7.289 | 9.495 | 9.343 | 12.195 | 19.887 | 19.253 | 16.967 | 16.299 | 12.363 | 13.531 | 151.353 | +146,0%
|
| 2013 | 1 | 0 | 0 | 0 | 455 | 6.251 | 11.868 | 11.000 | 9.071 | 8.673 | 7.359 | 6.835 | 61.513 | +1.367,7%
|
| 2012 | 8 | 0 | 51 | 13 | 2 | 854 | 1.762 | 1.243 | 195 | 59 | 4 | 0 | 4.191 | -7,4%
|
| 2011 | 0 | 0 | 12 | 54 | 8 | 1.143 | 1.506 | 965 | 10 | 426 | 403 | 0 | 4.527 | - |
Statistika putničkih ruta
uredi| Rang | Aerodrom | Broj putnika na ruti | % promena 2017/2018 |
|---|---|---|---|
| 1 |  Bazel, Švajcarska |
63.615 | 28,50
|
| 2 |  Dortmund, Nemačka |
60.621 | 21,77
|
| 3 |  Malme, Švedska |
58.570 | 3,73
|
| 4 | Geteborg, Švedska |
50.751 | 0,35
|
| 5 | Berlin, Nemačka |
41.184 | 30,16
|
| 6 | Han, Nemačka |
39.812 | 4,60
|
| 7 | Memingen, Nemačka |
38.830 | 17,60
|
| 8 | Keln, Nemačka |
36.930 | 20,69
|
| 9 | Fridrihshafen, Nemačka |
33.168 | 25,13
|
| 10 | Stokholm, Švedska |
- | - |
| Rang | Aerodrom | Broj putnika na ruti | % promena 2016/2017 |
|---|---|---|---|
| 1 | Malme, Švedska |
56.461 | 26,72
|
| 2 | Geteborg, Švedska |
50.930 | 18,46
|
| 3 | Dortmund, Nemačka |
49.781 | 0,93
|
| 4 | Bazel, Švajcarska |
49.503 | 28,95
|
| 5 | Han, Nemačka |
38.058 | 22,76
|
| 6 | Memingen, Nemačka |
33.016 | 4,30
|
| 7 | Fridrihshafen, Nemačka |
26.506 | 0.0
|
| 8 | Stokholm, Švedska
|
25.510 | 13,16
|
| 9 |  London, Ujedinjeno Kraljevstvo |
20.708 | 0,0
|
| 10 | Vekše, Švedska |
20.269 | 0,0
|
Statistika o teretu
uredi| Godina | Utovareno (t) | Istovareno (t) | Ukupan teret (t) |
|---|---|---|---|
| 2017 | 249.6 | - | 249.6
|
| 2016[16] | 6.065,92 | 3.83 | 6.062,09
|
| 2015 | 219.557 | 16.689 | 236.246
|
| 2014 | 55.559 | 53.793 | 109.392 |
Reference
uredi- ^ Airways: A Global Review of Commercial Flight (na jeziku: engleski). Airways International, Incorporated. 2001.
- ^ a b „Airport History”. web.archive.org. 23. 08. 2011. Arhivirano iz originala 23. 08. 2011. g. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ „Wizz Air opens Tuzla base”. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ Bosnian, Flying (3. 06. 2016). „Bosnia and Herzegovina aviation news: ✈ Turkish Airlines Airbus 330 cargo flights from Tuzla Int. Airport”. Bosnia and Herzegovina aviation news. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ „Welcome to the world of opportunity! | Wizz Air”. wizzair.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ Bosnian, Flying (2. 11. 2016). „Bosnia and Herzegovina aviation news: ✈ Tuzla airport: photos of proposed terminal building”. Bosnia and Herzegovina aviation news. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ Fena. „Aerodrom Tuzla: Obnovljeni putnički terminal u funkciji od maja”. Radio Sarajevo. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ „Investicija od milion KM: Aerodrom Tuzla gradi carinski terminal za skladištenje avio-goriva”. Biznis Info (na jeziku: bošnjački). 24. 10. 2016. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ a b „Tuzla international airport”. web.archive.org. 25. 12. 2015. Arhivirano iz originala 25. 12. 2015. g. Pristupljeno 28. 04. 2019.
- ^ Bosnian, Flying (1. 4. 2019). „Bosnia and Herzegovina aviation news: ✈ Summer Charter flights Tuzla-Antalya”. Bosnia and Herzegovina aviation news. Pristupljeno 12. 4. 2019.
- ^ „WIZZ AIR ANNOUNCES AUSTRIAN BASE IN VIENNA WITH 3 BASED AIRCRAFT AND 17 NEW LOW-FARE ROUTES”. web.archive.org. 9. 1. 2018. Arhivirano iz originala 09. 01. 2018. g. Pristupljeno 12. 4. 2019.
- ^ „Nakon višemjesečne pauze: Sa tuzlanskog aerodroma poletio prvi avion s mesom za Tursku (FOTO)”. Klix.ba (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 12. 4. 2019.
- ^ Statistika - Međunarodni aerodrom Tuzla
- ^ Bosnia and Herzegovina aviation news: ✈Bosnia and Herzegovina-Germany air traffic report
- ^ Bosnia and Herzegovina aviation news: ✈Tuzla Airport air traffic data for 2017
- ^ http://www.bhdca.gov.ba/website/dokumenti/Statistika/Statistika%202016_bos.pdf
Literatura
uredi- Airways: A Global Review of Commercial Flight (na jeziku: engleski). Airways International, Incorporated. 2001.
