Afonso V od Portugalije

Afonso V od Portugalije (Sintra, 15. januar 1432 — Sintra, 28. avgust 1481) bio je dvanaesti kralj Portugalije. Nosio je nadimak „Afrikanac” zbog svojih osvajanja na severu Afrike. Bio je sin Duartea I i Eleonore Aragonske. Rođen je u Sintri 15. januara 1432. godine. Od 1433. godine, nakon smrti starijeg brata, nosi titulu Princa prestolonaslednika.

Afonso V od Portugalije
Afonso V od Portugalije
Lični podaci
Datum rođenja	(1432-01-15)15. januar 1432.
Mesto rođenja	Sintra, Portugalija
Datum smrti	28. avgust 1481.(1481-08-28) (49 god.)
Mesto smrti	Sintra, Portugalija
Grob	Manastir u Batalhi
Porodica
Supružnik	Izabela od Koimbre, Huana Beltranka
Potomstvo	Žoao, Žuana, Žoao II od Portugalije, Alvaro Suarez de Kunja
Roditelji	Duarte I Eleonora Aragonska, kraljica Portugalije
Dinastija	Aviz
Kralj Portugalije
Period	1438—1477
Prethodnik	Duarte I od Portugalije
Naslednik	Žoao II od Portugalije
Kralj Portugalije
Period	1477—1481
Prethodnik	Žoao II od Portugalije
Naslednik	Žoao II od Portugalije

Period regentstva

Nakon smrti kralja Duartea I 1438. godine Afonso je sa samo šest godina nasledio presto. Za regenta je izabrana njegova majka Eleonora. Izbor Eleonore je podelio portugalsko plemstvo i izbili su nemiri. Kako bi se izbegao građanski rat konstabl Žoao je,1439. godine, sazvao Kortes koji je za novog regenta izabrao kraljevog strica Pedra.

Princ Afonso

U periodu Pedrovog regenstva kraljevina Portugalija je znatno napredovala. Pedro je težio da ograniči moć plemstva i da ojača uticaj krune. Tako je 1448. godine donesen „Afonsov zakonik” kao rezultat reformi koje je na zahtev Kortesa započeo kralj Duarte. Iako je kraljevstvo napredovalo sam regent Pedro je imao veliki broj protivnika koje je predvodio njegov polubrat Afonso grof od Barselosa. U cilju smirivanja sukoba Pedro je Afonsu dodelio titulu vojvode od Braganse 1443. godine. Nakon ovog poteza odnos između njih je normalizovan ali opet biva narušen 1445. godine kada je sklopljen brak između kralja Afonsa V i Izabele od Koimbre, ćerke regenta Pedra.

Kralj Afonso V suvereno stupa na presto 9. juna 1448. godine i time je okončan period regentstva.

Vladavina

Stupivši na presto kralj Afonso V, pod uticajem vojvode od Braganse, 15. septembra 1448. godine ukida sve akte koje je Pedro doneo kao regent i, pod lažnim optužbama, proglašava ga pobunjenikom. Dana 20. maja 1449. godine došlo je do oružanog sukoba u bici kod Alfarobeire u kojoj kralj odnosi pobedu nad pobunjenicima i pobuna biva ugušena.

Godine 1451. kralj Afonso udaje svoju sestru Eleonoru za cara Fridriha III.

Nakon smirivanja unutrašnjih problema i pobune kralj Afonso je svoju osvajačku politiku usmerio ka severnoj Africi i Maroku. Posle pada Konstantinopolja i opsade Beograda, 1456. godine, Papa Kalist III poziva na novi krstaški pohod protiv muslimana. Kralj Afonso se odaziva ovom pozivu i priprema veliku vojsku za pohod. Međutim kako do ovog pohoda nikada nije došlo on okreće vojsku na jug ka severu Afrike i napada Maroko. U svom pohodu zauzima Alanafe (današnju Kazablanku) 1464. godine, Arzilu i Tanger 1471. godine.

Novac kralja Afonsa V

Kralj Afonso V je podržavao i finansirao pomorska istraživanja i ekspedicije svog strica Henrika Moreplovca. U tom periodu Portugalija je započela sa trgovinom robljem kao i kovanjem zlatnih kruzada (srednjovekovna portugalska moneta) od zlata iz Gvineje. Papa Nikola V je svojom Bulom, od 8. januara 1455. godine, dao prava Afonsu V, Henriku Moreplovcu i njihovim potomcima da se bave pomorstvom i trgovinom robljem kao i garancije na trgovinski monopol.

Godine 1456. ekspedicija koju predvodi Henrik Moreplovac otkriva Zelenortska ostrva.

Nakon smrti Henrika Moreplovca, 1460. godine, kralj Afonso V prestaje sa finansiranjem ekspedicija i sve manje se bavi razvojem trgovine kao i administracijom kraljevstva.

Sukob sa Kastiljom

Nakon uspešne afričke kampanje kralj Afonso okreće svoju pažnju ka Kastilji u želji da zauzme njen presto. Nakon smrti kralja Enrikea IV, kastiljanski presto biva upražnjen. Borbu oko prestola vode kraljeva ćerka Huana Beltranka i sestra Izabela a kraljevinu Kastilju je zahvatio građanski rat između njihovih pristalica.

Bitka kod Toroa

Godine 1475. kralj Afonso V ženi se sa Huanom Beltrankom i sebe proglašava kraljem Kastilje. U maju iste godine zajedno sa svojim sinom Žoaom predvodi vojsku i stupa u borbu protiv Izabelinih pristalica. Do većeg sukoba došlo je 1. marta 1476. godine u bici kod Toroa . Iako su obe strane proglasile pobedu kralj Afonso se posle bitke povukao u Portugaliju. U želji da ovlada kastiljanskim prestolom Afonso je pokušao da sklopi savez sa francuskim kraljem Lujem XI. Ovaj pokušaj je bio bezuspešan.

Sukob je okončan ugovorom u Alkasavasu koji je sklopljen 4. septembra 1479. godine. Ovim sporazumom su Izabela i Fernando II priznati vladarima Kastilje a kralj Afonso je odustao od prava na presto. Pored toga, ugovor je regulisao i podelu novootkrivenih teritorija i uticaj interesa dve kraljevine na severu Afrike.

Smrt

Razočaran neuspehom u borbi za kastiljanski presto kralj Afonso V pada u depresiju. Dana 11. novembra 1477. godine abdicira u korist sina Žoaoa. Međutim 15. novembra Žoao vraća krunu svom ocu. Kralj Afonso V se nakon ovoga povlači u manastir u Sintri gde umire 28. avgusta 1481. godine nakon čega biva sahranjen u manastiru u Batalhi.

Brak i potomstvo

U prvom braku sa Izabelom od Koimbre, koji je sklopljen 1445. godine, kralj Afonso je imao tri deteta:

• Žoaoa (1451—umro u mladosti);
• Žuanu (1452—1490), rimokatoličku sveticu i
• Žoaoa II, kralja Portugalije od 1481. do 1495. godine.

Godine 1475. Afonso se oženio sa Huanom Beltrankom. Zbog bliskih rodbinskih veza ovaj brak nije priznat od strane crkve. U ovom braku nisu imali dece.

Kralj Afonso V imao je i vanbračnog sina sa Marijom Soarez de Kunjom:

• Alvaro Soraez de Kunja (1466—1557).

Porodično stablo

16. Afonso IV od Portugalije

8. Pedro I od Portugalije

17. Beatris od Kastilje

4. Žoao I od Portugalije

18. Lourenco Martins

9. Tereza Lourenco

19. Sanča Martins

2. Duarte I

20. Edvard III Plantagenet

10. Džon od Genta

21. Filipa od Enoa

5. Filipa od Lankastera

22. Henri od Grosmonta, 1. vojvoda od Lankastera

11. Blanš od Lankastera

23. Izabela Bomon

1. Afonso V od Portugalije

24. Enrike II od Kastilje

12. Huan I od Kastilje

25. Huana Manuel

6. Fernando I od Aragona

26. Pere IV od Aragona

13. Eleonora Aragonska

27. Eleonora od Sicilije

3. Eleonora Aragonska, kraljica Portugalije

28. Alfonso XI od Kastilje

14. Sančo Alfonso, 1. grof od Alburkerka

29. Eleonora od Guzmana

7. Eleonora od Albukerka

30. Pedro I od Portugalije (= 8)

15. Beatris od Portugalije

31. Ines od Kastra

Literatura

• Rubin, Nancy (1991). Isabella of Castile: The First Renaissance Queen. St. Martin's Press. 
• Sousa, Antonio Caetano de (1736). História Genealogica da Casa Real Portugueza (en portugués). Vol. II. Lisboa: Lisboa Occidental. OCLC 66538592. (jezik: portugalski)
• Miller, Townsend – The battle of Toro, 1476, in History Today, volume 14, 1964. (jezik: portugalski)
• Costa, Darc. Fundamentos para o estudo da estratégia nacional. . São Paulo: Paz e Terra. 2009. str. 388. ISBN 978-85-7753-088-5.  (jezik: portugalski)
• Livermore, H.V., "Afonso V", Medieval Iberia, E. Michael Gerli, and Samuel G. Armistead ed. . Taylor & Francis. 2003. str. 37. ISBN 978-0-415-93918-8.  (jezik: portugalski)
• Rubin, Nancy (1991). Isabella of Castile: The First Renaissance Queen. St. Martin's Press. (jezik: portugalski)