Википедија

Baruh Goldstajn

Baruh Kopel Goldstajn (hebr. ברוך קופל גולדשטיין, pravo ime Benjamin Goldstajn; 9. decembar 1956 — Hebron, 25. februar 1994) bio je američko-izraelski masovni ubica, terorista, verski ekstremista i lekar koji je 1994. godine izvršio masakr u Pećini patrijarha u Hebronu ubivši 29 i ranivši 125 palestinskih muslimana u toku verskoga obreda. Preživeli masakra su ga pretukli na smrt.[1][2][3]

Baruh Goldstajn
Goldstajnova grobnica
Ime po rođenjuBenjamin Goldstajn
Datum rođenja(1956-12-09)9. decembar 1956.
Mesto rođenjaBruklin,  Njujork, SAD
Datum smrti12. februar 1994.(1994-02-12) (37 god.)
Mesto smrtiHebron, Zapadna obala
Uzrok smrtiFizičko nasilje
UniverzitetUniverzitet Ješiva
Koledž „Albert Ajnštajn”
Zanimanjefizioterapeut
Delovanjepokolj u Pećini patrijarha

Izraelska vlada je osudila masakr i odgovorila hapšenjem sledbenika Mer Kahana, kriminilaziranjem jevrejskih pokreta koji su povezani sa terorističkim delovanjem (npr. Kak), zabranjivanjem određenih izraelskih pokreta Kach i povezanih pokreta kao terorističkim, zabranjivanjem određenih izraelskih doseljenika da uđu u palestinske gradove i zahtijevanjem da se ti doseljenici okrenu u puškama koje je izdala vojska,[4] iako odbacujući Palestinsku oslobodilačku organizaciju zahtev da se svi doseljenici sa Zapadne obale razoružaju i da se stvore međunarodne snage za zaštitu Palestinaca.

Goldstajnovo grobno mesto je postalo mesto hodočašća ortodoksnim Jevrejima.[5] Na grobu mu je pisalo da je dao život za narod, državu i Toru.[6] Grob je 2010. g. razmontiran (kasnije i delimično obnovljen), ali je i dalje ostalo mesto hodočašća.

Rani život i obrazovanje

uredi

Goldstajn je rođen 9. decembra 1956. g. kao Bendžamin Goldstajn u Bruklinu, u Njujorku. Njegova porodica je bila ortodoksno jevrejska. Pohađao je jevrejsku školu Ješiva Fletbuš. Docnije je studirao medicinu na Univerzitetu Ješiva (jevrejski univerzitet na Menhetnu), a diplomirao je na Medicinskom fakultetu „Albert Ajnštajn”. Bio je pripadnik Jevrejske lige odbrane (JDL). Taj pokret je osnovao njegov prijatelj iz detinjstva Mer Kahana.[7]

Doseljenje u Izrael

uredi

Goldstajn se doselio u Izrael 1983. g.[8] Služio je kao lekar u Izraelskim odbrambenim snagama (IOS), prvo kao regrut, a zatim kao rezervista. Po završetku svoje aktivne dužnosti, Goldstajn je radio kao lekar i živeo je u izraelskom naselju Kirjat Arba (blizu Hebrona). Tu je radio kao lekar hitne pomoći i bio je uključen u lečenje žrtava arapsko-izraelskoga sukoba.[9] U to vreme menja ime iz Benjamin u Baruh. Oženio je sovjetsku doseljenicu Mirjam[10] i imao je četvero dece s njom. Izveštaji izraelske štampe tvrdili su da je Goldstajn odbijao da leči Arape, čak i arapske vojnike koji služe u IOS, verujući da je protiv jevrejskih zakona postupanje sa nejevrejima čak iako bi nejevreji platili.[11][12] To su potvrdili i komentari njegovih poznanika.[13] Goldstajn je bio aktivan u stranci Kah i bio je treći na stranačkoj listi za Kneset tokom parlamentarnih izbora 1984. g.[14] Golstajn je bio protivnik demokratije. On je upoređivao izraelsku demokratiju sa nastičkim režimom pa je imao naviku da nosi žutu davidovu zvezdu na kojoj piše na nemačkom „Jevrej” (Jude).[15]

Pokolj

uredi

Dana 25. februara 1994. g., kada se obeležavao muslimanski praznik Purim, Goldstajn je ušao u odeok Pećine patrijarha koja je tada služila kao džamija, noseći svoju vojničku uniformu sa oznakama položaja u službi, stvarajući sliku rezervnoga oficira u aktivnoj službi.[16] To mu je poslužilo da neometano dođe na mesto u kom su se molili muslimani. Potom je otvorio vatru ubivši 29 vernika i ranivši više od 125.[17] Čuvar džamije Muhamed Sulejman Abu Saleh je rekao da je na prvi pogled pomislio da Goldstajn pokušava da ubije što više ljudi i opisao je kako „tela i krvi ima svuda.”[18] Kad mu je ponestalo municije, preživeli pokolja su ga savladali i tukli do smrti.[19] Prema Ijanu Lustiku, Goldstajn je to uradio baš na taj praznik jer prema muslimanskome predanju tada su se Jevreji i Arapi sukobili.[20]

Protesti Palestinaca i neredi su odmah posle toga usledili; naredne dve sedmice je ubijeno 25 Palestinaca (od strane IOS-a), kao i pet Jevreja.[21] Posle nereda, izraelska vlada je uvela dvonedeljni policijski čas za 120 hiljada arapa iz Hebrona. S druge strane, 400 jevrejskih žitelja je imalo slobodu kretanja.[22] Izraelski premijer Jicak Rabin telefonirao je lideru Palestinske oslobodilačke organizacije (POO) Jaseru Arafatu opisavši napad kao gnusan.[18] U obraćanju u Knesetu, Rabin je posvetio govor, ne samo Goldstajnu, već i njegovim sledbenicima i ostalim militantnim pojedincima izjavivši da oni nisu deo izraelske zajednice i da nisu deo nacionalnoga demokratskog tabora kojem svi stanovnici Izraela pripadaju. Naveo je, dalje, da ih ljudi preziru i da oni nisu partneri cionistima, već da su oni strana tela, sramota i korov. Izraelska vlada je osudila pokolj i odgovorila je hapšenjem sledbenika Mera Kahanea.[18] Jedan deo ortodoksnih Jevreja je takođe osudio ovaj pokolj.[23][24]

Groblje i svetište

uredi

Izraelske vojne vlasti su odbile da dozvole Goldstajnu da bude sahranjen na jevrejskome groblju u Hebronu.[25] On je sahranjen preko puta Memorijalnoga parka Mer Kahanea u Kirjat Arbi, jevrejskom naselju blizu Hebrona u kojem je živeo Goldstajn. Park je dobio ime u znak sećanja na rabina Mera Kahanea, osnovača krajnje desničarske političke stranke Kah, grupe koju su Sjedinjene Države i Izrael klasifikovale kao terorističku organizaciju. Goldstajn je bio dugogodišnje sledbenik i prijatelj Kahanea i član spomenute grupe.[8]

Goldstajnova grobnica je postala mesto hodočašća pojedinih Jevreja kojima je Goldstajn postao junak. Nadgrobna poloča ukrašena je stihovima: „Svetom Baruhu Goldstajnu, koji je dao život za jevrejski narod, Toru i narod Izraela.” Prema navodima Baruha Marcela, približno deset tisuća ljudi posetilo je grob do 2000. godine.[5] Godine 1996. članovi Laburističke stranke zatražili su uklanjanje molitvenoga područja koja potseća na oltar u blizini groba, a izraelski zvaničnici su izrazili zabrinutost da će kontroverze u vezi sa grobom podstaknuti ekstremiste.[26] Tri godine docnije, posle donošenja zakona dizajniranog za zabranu dizanja spomenika teroristima, izraelska vojska je buldožerima razrušilo oltar i molitveni prostor postavljen u blizini groba.[27] Međutim, izgrađena je nova grobnica koju i dalje posećuju jevrejski hodočasnici.[6]

Kult ličnosti

uredi

Dok su glavni jevrejski verski autoriteti odbacili sugestiju da je Tora odobrila ubijanje Palestinaca, neki religiozni Jevreji branili su Toru i Goldstajnov akt.[28]

Na Goldstajnovoj sahrani, rabin Jakov Perin tvrdio je da ni milion Arapa ne vredi kao jedan jevrejski nokat.[28][29][30] Samuel Hakohen, profesor na Jerusalimskome koledžu, proglasio je Goldstajna za najvećeg savremenoga Jevreja. On je dodao da je Goldstajn jedini koji je mogao da uradi takav čin i jedini koji je to mogao da uradi tako savršeno kao Goldstajn. Rabin Dov Lior iz Kirjat Arbe je izjavio da je Goldstajn svetiji od svih mučenika Holokausta.

U nedeljama posle masakra, stotine Izraelaca je otputovalo na Goldstajnov grob da proslavi njegov, po njima, junački čin. Neki hasadisti su plesali i pevali oko njegovoga groba.[31] Neki hodočasnici su proglasili Goldstajna svecem i junakom Izraela.

Fenomen poštovanja Goldstajnove grobnice je trajao godinama posle sahrane.[5] Ortodoksni Jevreji i dalje slave godišnjicu pokolja. Neretko oblače i svoju decu da liče na Goldstajna u trenutku pucanja po muslimanima.[32][33][34]

Godine 2010, jevrejski doseljenici su pred palestinskim susedima demonstrativno pevali pesme u znak pokolja u Hebronu u Goldstajnovu čast, tokom proslave islamskoga praznika Purim. Fraza iz jedne pesme glasi: „Doktore Goldstajn, nema nikoga drugog poput Vas na svetu. Doktore Goldstajn, svi Vas volimo! Nišanio je terorističke glave, snažno je stisnuo obarač i pucao metke, pucao i pucao!”[35]

Vidi još

uredi

Izvori 

uredi
  1. ^ Israel and the Politics of Jewish Identity: The Secular-Religious Impasse. By Asher Cohen, Bernard Susser. p.59
  2. ^ "CIA paper cites Jewish acts of terrorism" Arhivirano 2010-08-29 na sajtu Wayback Machine, JTA, 26 August 2010
  3. ^ Hillel Kutler, "US report cites increase in terrorism deaths in Israel", Jerusalem Post, 30 April 1995
  4. ^ Haberman, Clyde (3. 3. 1994). „West Bank Massacre; Israel Eases Curfew in Territories; Ensuing Riots Deepen Pessimism”. The New York Times. str. A1. Arhivirano iz originala 16. 7. 2014. g. Pristupljeno 19. 10. 2009. „Faced with rage in the territories and its own revulsion over the Hebron massacre, the P.L.O. has dug in on its demands that all settlers be disarmed and that an international force be created to protect Palestinians. Mr. Rabin has said no to both demands. But he [Rabin] has imposed tougher measures against a relatively small number of the most militant settlers, which, while far from what the Palestinians want, represents a significant shift for the Government. Several days after ordering the arrest of five people faithful to the anti-Arab preaching of the late Rabbi Meir Kahane, the army began today to carry out other measures, telling 18 settlers to stay out of Arab towns and to turn in their army-issued rifles.” 
  5. ^ a b v „Graveside party celebrates Hebron massacre”. BBC News. 21. 3. 2000. Arhivirano iz originala 1. 8. 2009. g. Pristupljeno 19. 10. 2009. 
  6. ^ a b Ayelet Waldman (2014). „The Shame of Shuhada Street”. The Atlantic. Arhivirano iz originala 2017-11-16. g. Pristupljeno 2017-03-05. 
  7. ^ BBC NEWS Arhivirano 2017-07-06 na sajtu Wayback Machine "Goldstein had been a member of the Jewish Defense League."
  8. ^ a b Lacayo, Richard; Lisa Beyer; Massimo Calabresi; Eric Silver (7. 3. 1994). „The Making of a Murderous Fanatic”. Time. Arhivirano iz originala 10. 2. 2009. g. Pristupljeno 19. 10. 2009. 
  9. ^ BBC NEWS Arhivirano 2017-07-06 na sajtu Wayback Machine "Goldstein had lived in Israel for 11 years and was a doctor in the Jewish settlement of Kiryat Arba, just outside Hebron." "As the settlement's main emergency doctor, he was involved in treating victims of Arab-Israeli violence."
  10. ^ „Life in Hebron's cage of security”. Christian Science Monitor. 1994-11-30. Arhivirano iz originala 2018-02-19. g. Pristupljeno 2018-02-18. 
  11. ^ Gurvitz, Yossi (2012-04-08). „Jewish soldiers refuse to share Seder table with Druze comrades”. 972mag. Arhivirano iz originala 2012-11-17. g. Pristupljeno 2012-09-10. 
  12. ^ Israel Shahak, Norton Mezvinsky, Jewish Fundamentalism in Israel, (1999) 2nd edition Pluto Press 2004 p.96.
  13. ^ Mass-mediated Terrorism Arhivirano 2014-08-14 na sajtu Wayback Machine Brigitte Lebens Nacos, Rowman & Littlefield, 2002
  14. ^ "Brother Against Brother" Arhivirano 2014-06-28 na sajtu Wayback Machine By Ehud Sprinzak pg. 242
  15. ^ Ami Pedahzur, Arie Perliger,Jewish Terrorism in Israel, Columbia University Press, 2011. p.71.
  16. ^ „Commission of Inquiry- Massacre at the Tomb of the Patriarchs in Hebron-26-Jun-94”. Mfa.gov.il. 1994-06-26. Arhivirano iz originala 2013-01-12. g. Pristupljeno 2013-08-01. 
  17. ^ Settlers remember gunman Goldstein; Hebron riots continue. Issacharoff, Avi. Haaretz. March 01, 2010.
  18. ^ a b v On This Day 1994: Jewish settler kills 30 at holy site Arhivirano 2017-07-06 na sajtu Wayback Machine, February 25, 2005, BBC News.
  19. ^ George J. Church; Lisa Beyer; Jamil Hamad; Dean Fischer; J.F.O. McAllister (7. 3. 1994). „When Fury Rules”. Time. Arhivirano iz originala 14. 12. 2011. g. 
  20. ^ Ian Lustick, For The Land and The Lord, Council on Foreign Relations (1988) 2nd ed., 1994, Preface
  21. ^ Middle East Journal, Chronology, vol 48, no 3 (Summer 1994) p. 511 ff.
  22. ^ Aditi, Bhaduri (21. 5. 2006). „Fabled town, divided and bruised”. The Hindu. Arhivirano iz originala 28. 2. 2011. g. Pristupljeno 19. 10. 2009. „Still fresh in the memory of almost all the inhabitants was the Goldstein case of 1994, when a two-week curfew was imposed on the 1,20,000 [sic] Palestinian residents of the city, but not on the 400 Jewish settlers of H2.” 
  23. ^ The ethics of war in Asian civilizations: a comparative perspective By Torkel Brekke, Routledge, 2006, p.44
  24. ^ Wilson, Rodney. 2007. Review Article: Islam and Terrorism. British Journal of Middle Eastern Studies. 34(2):203–213. . (accessed 29 August 2010).
  25. ^ „Supreme court decision”. Arhivirano iz originala 2014-12-27. g. 
  26. ^ "Goldstein's grave draws extremists" Arhivirano 2007-09-30 na sajtu Wayback Machine, Jewish Telegraphic Agency, November 22, 1996.
  27. ^ "Israel removes shrine to mosque murderer", CNN, 29 December 1999. Arhivirano 14 novembar 2005 na sajtu Wayback Machine
  28. ^ a b Kraft, Scott (28. 2. 1994). „Extremists Pay Tribute to Killer of 48 at Funeral”. Los Angeles Times. Pristupljeno 17. 1. 2020. 
  29. ^ Brownfeld, Allan C. (mart 1999). „Growing Intolerance Threatens the Humane Jewish Tradition”. Washington Report on Middle East Affairs: 84—89. Pristupljeno 2011-04-11. 
  30. ^ Emran Qureshi; Michael Anthony Sells (2003). The new crusades: constructing the Muslim enemy. Columbia University Press. str. 129. ISBN 978-0-231-12667-0. 
  31. ^ Haberman, Clyde."Hundreds Of Jews Gather To Honor Hebron killer" Arhivirano 2017-02-18 na sajtu Wayback Machine, April 1, 1994, New York Times.
  32. ^ Bouckaert, Peter. Center of the Storm: a case study of human rights abuses in Hebron District Arhivirano 2017-01-03 na sajtu Wayback Machine, 2001, page 82.
  33. ^ Elliott Horowitz, Reckless Rites: Purim and the Legacy of Jewish Violence Arhivirano 2015-09-05 na sajtu Wayback Machine pp. 8, Princeton University Press
  34. ^ Purim Party Sparks MKs Protests Arhivirano 2015-09-24 na sajtu Wayback Machine, Haaretz, March 19, 2003
  35. ^ „Sheikh Jarrah Jews praise Baruch Goldstein on Purim”. Arhivirano iz originala 2010-10-04. g. Pristupljeno 2010-08-26. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Барух_Голдстајн&oldid=27369069”